π. Ἄγγελος Ἀγγελακόπουλος : Ἐλπιδοφόρεια οἰκουμενιστικά φληναφήματα

Ἐν Πειραιεῖ 12-6-2018

ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΕΙΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΙΚΑ ΦΛΗΝΑΦΗΜΑΤΑ

Πρωτοπρεσβ. Ἄγγελος Ἀγγελακόπουλος   

Ὁ οἰκουμενιστής Σεβ. Μητρ. Προύσης κ. Ἐλπιδοφόρος, στά πλαίσια τοῦ 8^ου οἰκουμενιστικοῦ Διεθνοῦς Συνεδρίου «Ὀρθοδόξου Θεολογίας» μέ θέμα : «Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας : Ἡ Ὀρθόδοξη Θεολογία στόν 21^ο αἰῶνα»[1], πού πραγματοποιήθηκε στήν Θεολογική Σχολή τοῦ Α.Π.Θ. ἀπό 21 ἕως 25 Μαΐου 2018, ἐξεφώνησε εἰσήγηση μέ τίτλο : «Ἡ ἑπόμενη Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος (Θεματολογία - Προβληματισμοί)»[2].

Μελετῶντας κανείς τήν είσήγησή του, διαπιστώνει ὅτι ὁ Σεβ. Προύσης ἐμμένει ἑωσφορικῶς στήν φρικτή καί τραγική αἵρεση, πού διατύπωσε ὁ ἴδιος, ὅτι ὁ ἑκάστοτε Οἰκουμενικός Πατριάρχης εἶναι πρῶτος χωρίς ἴσον, δηλ. Πάπας τῆς Ἀνατολῆς[3]. Εἶπε : «Ὁ ἔχων τὰ πρωτεῖα τιμῆς Κωνταντινουπόλεως…». Σέ ἄλλο σημεῖο : «Ὁ συγκαλῶν τὴ Σύνοδο δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἄλλος ἀπὸ τὸν Κωνσταντινουπόλεως, ἐπιφορτισμένο μὲ τὴν εὐθύνη τοῦ πρώτου στὴν Ἐκκλησία…». Ἀλλοῦ : «Ἡ καλὴ θέληση τοῦ Προέδρου καὶ Πρώτου στὴν Ὀρθοδοξία…». Καί στό τέλος προέβη στόν ἀπίστευτο ἔπαινο τοῦ οἰκουμενιστοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου, παρομοιάζοντάς τον μέ τόν Μεγάλο Ἀλέξανδρο! Εἶπε : «ὁ Κύριος ἐλέησε τὴν Ἐκκλησία του μὲ τὴν ἀποστολὴ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἐκείνου Μ. Ἀλεξάνδρου, ὁ ὁποῖος μὲ τὴ ρομφαία τοῦ πνεύματός του δὲν ἔλυσε, ἀλλὰ ἔταμε τὴν περιπλοκὴ καὶ ἄνοιξε τὸ δρόμο ὄχι μόνο γιὰ τὴ Σύνοδο αὐτή, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ μέλλον τῆς πανορθόδοξης συνοδικῆς παράδοσης».

Μόλις πού χρειάζεται να ὑπογραμμίσουμε ὅτι στήν Ὀρθοδοξία δέν ἔχουμε κάποιον κοινό, θνητό καί μάλιστα οἰκουμενιστή ἄνθρωπο πρῶτο, κατά τά παπικά πρότυπα. Μόνο ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς Χριστός εἶναι πρῶτος ἄνευ ἴσου. Ὅλοι οἱ Ἐπίσκοποι εἶναι ἴσοι μεταξύ τους. Τό μόνο, πού ὑπάρχει, εἶναι τά πρεσβεῖα τιμῆς, πού κατέχει ὁ θρόνος τῆς Κων/λεως.

Ἡ ἱστορικοκανονική θεώρηση τοῦ πολιτεύματος τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας κατακεραυνώνει τήν κακοδοξία καί αἵρεση τοῦ ἐπικαιροποιημένου Ὠριγενισμοῦ καί «ὑποτακτικισμοῦ», πού ὄζουν Μοναρχιανισμό, καί πού εἰσάγουν διαβάθμιση τῶν Τριαδικῶν Προσώπων, ἀσυνείδητη ἐνδεχομένως ἀπομείωση τοῦ ὁμοουσίου τους καί στρέβλωση τῶν θείων ἰδιωμάτων, γιά νά ἱκανοποιηθεῖ τό κοσμοείδωλο μιᾶς δῆθεν παγκοσμίου «ἱεροκρατικῆς ἐξουσίας» κατ’ ἀντιστοιχία πρός τήν «μοναρχία καί πρωτεῖο ἐξουσίας» τοῦ Θεοῦ καί Πατρός. Εἶναι κατεγνωσμένη αὐτή ἡ κακοδοξία καί αἵρεση τοῦ Ὠριγένους, πού καταδικάσθηκε ἀπό τήν Ἁγία Ε΄ Οἰκουμενική Σύνοδο, ἐξαιτίας τῶν ὡς εἴρηται τραγικῶν θέσεών του, σύμφωνα μέ τίς ὁποῖες «ὁ Λόγος εἶναι δεύτερος Θεός»[4], «αὐτός δέ καί ὁ Πατήρ εἶναι δύο Θεοί, δύναμις μία»[5], δέν μπορεῖ νά συγκριθεῖ πρός τόν Πατέρα, διότι εἶναι μέν εἰκόνα, ἀλλά εἰκόνα τῆς ἀγαθότητος τοῦ Πατρός, καί ὄχι αὐτοαγαθόν[6], καί δέν εἶναι φυσικό καί ἀναγκαῖο γέννημα τοῦ Πατρός, ἀλλά προϊόν τῆς θελήσεώς του[7].    

Σέ ἄλλο σημεῖο τῆς εἰσηγήσεώς του ὁ Σεβ. Προύσης λέγει : «Ὡστόσο, στὴ μελλοντικὴ Σύνοδο ὀφείλουμε νὰ συνέλθουμε μὲ τὴν συνείδηση ὅτι θὰ εἴμαστε ἡ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας...».

Κατ’ἀρχήν νά ὑπενθυμίσουμε τίς ἀσφαλιστικές δικλεῖδες μιᾶς Ὀρθοδόξου καί ἀληθοῦς Συνόδου. Ἐκφράζοντας τήν ἀλάνθαστη καί διαχρονική συνείδηση τοῦ πληρώματος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης γράφει γιά τά κριτήρια οἰκουμενικότητος μιᾶς Συνόδου καί τόν τρόπο συγκλήσεώς της. Σημειώνει ὅτι τέσσερα εἶναι τά γνωρίσματα τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων : α) Τό πρῶτο «ἰδίωμα ὅλων τῶν οἰκουμενικῶν» Συνόδων εἶναι «τό νά συναθροίζωνται διά προσταγῶν, οὐχί τοῦ Πάπα, ἤ τοῦ δεῖνος Πατριάρχου, ἀλλά διά προσταγῶν Βασιλικῶν». Στήν ἐποχή μας, ὅμως, πού δέν ὑπάρχει Αὐτοκράτορας ἤ Βασιλεύς, γιά νά συγκαλέσει Οἰκουμενική Σύνοδο, μπορεῖ αὐτό νά τό κάνει ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης, μέ τήν συναίνεση, βεβαίως, τῶν ἄλλων Προκαθημένων. β) Τό δεύτερο ἰδίωμα εἶναι «τό νά γίνεται ζήτησις περί πίστεως, καί ἀκολούθως νά ἐκτίθεται ἀπόφασις, καί ὅρος δογματικός εἰς κάθε μίαν ἀπό τάς οἰκουμενικάς, ἀλλά καί τοῦτο εἰς τινας τοπικάς ἠκολούθησεν». γ) Τό τρίτο ἰδίωμα εἶναι «τό νά ἦναι πάντα τά ἐκτιθέμενα παρ’ αὐτῶν δόγματα καί οἱ Κανόνες, ὀρθόδοξα εὐσεβῆ καί σύμφωνα ταῖς θείαις Γραφαῖς, ἤ καί ταῖς προλαβούσαις Οἰκουμενικαῖς συνόδοις». Στό σημεῖο αὐτό ἰσχύει ὁ λόγος τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ : «Τάς γενομένας συνόδους, ἡ εὐσεβής πίστις κυροῖ, καί πάλιν, ἡ τῶν δογμάτων ὀρθότης κρίνει τάς συνόδους» καί «Ἐκείνας οἶδεν ἁγίας καί ἐγκρίτους συνόδους ὁ εὐσεβής τῆς Ἐκκλησίας κανών, ἅς ὀρθότης δογμάτων ἔκρινεν»[8]. Καί δ) τό τέταρτο ἰδίωμα εἶναι «τό νά συμφωνήσουν καί νά ἀποδεχθοῦν τά παρά τῶν Οἰκουμενικῶν συνόδων διορισθέντα, καί κανονισθέντα ἅπαντες οἱ Ὀρθόδοξοι Πατριάρχαι καί Ἀρχιερεῖς τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας, εἴτε διά τῶν ἰδίων τοποτηρητῶν, ἤ καί τούτων ἀπόντων, διά γραμμάτων αὐτῶν». Αὐτή ἡ συμφωνία τῶν Πατριαρχῶν εἶναι ὁ συστατικός χαρακτήρας, πού τίς καθιστᾶ Οἰκουμενικές, ἀλλά καί ὁ διακριτικός χαρακτήρας πού διακρίνει τήν Οἰκουμενική Σύνοδο ἀπό τήν Τοπική[9].

Οἱ Οἰκουμενικές Σύνοδοι, λοιπόν, ἀποτελοῦν τήν ὑψίστη αὐθεντία στήν Ἐκκλησία καί εἶναι χαρισματικά γεγονότα, ἀφοῦ στήν πραγματικότητα τό βάρος τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων προσδιορίζεται ἀπό τό μεγάλο δογματικό θέμα, μέ τό ὁποῖο ἀσχολοῦνται, καί ἀπό τήν παρουσία μεγάλων Πατέρων, πού εἶναι μέλη τους, ἤ ἀπό τήν διδασκαλία τῶν Πατέρων, στήν ὁποία στηρίζονται. Ἄλλωστε, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, πού ἔφθασαν στήν θέωση, φωτίσθηκαν ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα, γι’αὐτό καί βρίσκονταν σέ ὑψηλή πνευματική κατάσταση, γιά νά δεχθοῦν τόν θεῖο φωτισμό[10].

Τέλος, εἶναι κατασταλαγμένο ἀξίωμα στήν Ἐκκλησία μας ὅτι μία Σύνοδος ποτέ ἡ ἴδια δέν ὀνομάζει τόν ἑαυτό της οἰκουμενική, ποτέ δέν αὐτοπροσδιορίζεται ὡς τέτοια, ἀλλά πρέπει νά συγκληθεῖ μία ἑπόμενη Σύνοδος, ἡ ὁποία θά ἀναγνωρίσει τήν προηγουμένη ὡς οἰκουμενική. Βέβαια, ἐδῶ ὁ Σεβ. Προύσης ἔχει σπάσει καί ὑπερβεῖ ὅλα τά πατερικά ὅρια καί τούς φραγμούς, καί θέλει ἀπό τώρα, πρίν ἀκόμη συγκληθεῖ ἡ ἑπόμενη κατ’αὐτούς «ἁγία καί μεγάλη σύνοδος», νά ὀνομασθεῖ ὡς Οἰκουμενική!

Συνεχίζοντας τήν παραπάνω σκέψη του, λέγει ὁ Σεβ. Προύσης : «…Καὶ τοῦτο παρὰ τὶς ἀπόψεις ὁρισμένων, ἔστω καὶ ἐπιφανῶν, θεολόγων, ὅτι μετὰ τὸ σχίσμα μὲ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ρώμης δὲν δύναται νὰ ὑπάρξει Οἰκουμενικὴ Σύνοδος. Τὰ σχίσματα στὴν Ἐκκλησία πάντα ὑπῆρξαν, ἀλλ᾽ οὐδέποτε ἐπηρέασαν τὴν ἐκκλησιολογικὴ καὶ συνοδική της αὐτοσυνειδησία, οὔτε μείωσαν τὸν οἰκουμενικό της χαρακτήρα».

Ἐδῶ ὀφείλουμε νά ὑπογραμμίσουμε ὅτι μεταξύ τῶν «ὁρισμένων, ἔστω καὶ ἐπιφανῶν, θεολόγων», πού ἐπειχειρεῖ νά ἀπομειώσει ὁ Προύσης, συγκαταλέγεται καί ὁ μέντορας καί πάτρωνάς του, Οἰκ. Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος. Ἔτσι ὁ Προύσης ἔρχεται σέ πλήρη ἀντίθεση μέ τόν κ. Βαρθολομαῖο, ὁ ὁποῖος ἔχει ἐντελῶς διαφορετική ἄποψη γιά τό θέμα καί ἔχει πεῖ ὅτι εἶναι ἀνέφικτη ἡ σύγκληση Οἰκουμενικῆς Συνόδου, διότι δὲν καλοῦνται ὡς μέλη της οἱ ἐκ τῆς Δύσεως Χριστιανοί, ὅπως συνέβαινε πάντοτε στήν ἀρχαία Ἐκκλησία κατὰ τὴν σύγκληση Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Γιά τοῦ λόγου τό ἀληθές,    ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος, ἐνημερώνοντας ἁπλῶς τὴν Ἱεραρχία τοῦ Θρόνου στίς 29-9-2015, ἡ ὁποία ἐντελῶς ἀντικανονικῶς κατὰ τὸ ἥμισυ ἀνῆκε σὲ ἄλλο σῶμα, στὸ σῶμα τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, εἶπε : «Δευτέρα παρατήρησις ἐπὶ τοῦ θέματος τούτου εἶναι ἡ διευκρίνησις περὶ τῆς φύσεως τῆς συγκαλουμένης Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου. Κατὰ τὴν ἐπιλογὴν τῆς ὀνομασίας τῆς Συνόδου ταύτης ὑπὸ τῆς Α´Προσυνοδικῆς Πανορθοδόξου Διασκέψεως ἀπεφεύχθη συνειδητῶς ὁ χαρακτηρισμὸς αὐτῆς ὡς Οἰκουμενικῆς Συνόδου, διὰ τὸν λόγον ὅτι δὲν καλοῦνται ὡς μέλη αὐτῆς οἱ ἐκ τῆς Δύσεως Χριστιανοί, ὡς συνέβαινε πάντοτε ἐν τῇ ἀρχαίᾳ Ἐκκλησίᾳ κατὰ τὴν σύγκλησιν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Ἡ αὐθεντία τῆς Συνόδου ταύτης ἐκτείνεται συνεπῶς, μόνον εἰς τὸν χῶρον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, χωρὶς τοῦτο νὰ σημαίνῃ ὅτι δὲν δύναται νὰ λάβῃ αὕτη ἀποφάσεις ἀναφερομένας εἰς τὰς σχέσεις τῆς Ὀρθοδοξίας πρὸς τὸν λοιπὸν χριστιανικὸν κόσμον»[11].

Βεβαιως, ἡ θέση αὐτή τοῦ κ. Βαρθολομαίου ὅτι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία δὲν δύναται πλέον νὰ συγκαλεῖ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο ἐξ αἰτίας τῆς μὴ συμμετοχῆς τῶν Δυτικῶν, εἶναι παντελῶς ἐσφαλμένη. Οὐσιαστικὰ διακηρύσσει μὲ τὴν θέση του αὐτὴ ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἐλλειματική, ἀσθενὴς καὶ ἀτελὴς Ἐκκλησία, καὶ μόνο ὅταν “ἑνωθεῖ” μὲ τὸν Παπισμὸ καὶ τὸν Προτεσταντισμὸ θὰ εἶναι τέλεια Ἐκκλησία, ὁπότε θὰ μπορεῖ τότε μαζὶ μὲ τοὺς Δυτικοὺς νὰ συγκαλεῖ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο. Ἡ θέση, ὅμως, αὐτὴ ἀπέχει παρασάγκας ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησιολογία[12].

Τελικά, τίθεται τό ἐρώτημα : Εἶναι ποτέ δυνατόν τέτοιοι ἄνθρωποι, πού ἐμφοροῦνται ἀπό τέτοιες φοβερές καί τραγικές αἱρέσεις, πού ἀγγίζουν τά ὅρια τῆς στρεβλώσεως καί τῆς ὑβρεως τῶν ἐνδοτριαδικῶν σχέσεων καί τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησιολογίας, νά συγκαλέσουν Οἰκουμενική Σύνοδο καί νά θεωροῦν τούς ἑαυτούς τους ὡς Ἁγίους Πατέρες; Τό μόνο, πού θά κατορθώσουν, ἀν ἐμμένουν στά οἰκουμενιστικά τους πιστεύω, θά εἶναι ἡ σύγκληση μιᾶς ἀκόμη ληστρικῆς, αἱρετικῆς, οὐνιτικῆς, οἰκουμενιστικῆς ψευδοσυνόδου.

Ὁ Κύριος εἶπε : «Προσέχετε δέ ἀπό τῶν ψευδοπροφητῶν, οἵτινες ἔρχονται πρός ὑμᾶς ἐν ἐνδύμασι προβάτων, ἔσωθεν δέ εἰσι λύκοι ἄρπαγες. Ἀπό τῶν καρπῶν αὐτῶν ἐπιγνώσεσθε αὐτούς. Μήτι συλλέγουσιν ἀπό ἀκανθῶν σταφυλήν ἤ ἀπό τριβόλων σῦκα; Οὕτω πᾶν δένδρον ἀγαθόν καρπούς καλούς ποιεῖ, τό δέ σαπρόν δένδρον καρπούς πονηρούς ποεῖ. Οὐ δύναται δένδρον ἀγαθόν καρπούς ἀγαθούς ποιεῖν, οὐδέ δένδρον σαπρόν καρπούς καλούς ποιεῖν. Πᾶν δένδρον μή ποιοῦν καρπόν καλόν ἐκκόπτεται καί εἰς πῦρ βάλλεται. Ἄραγε ἀπό τῶν καρπῶν αὐτῶν ἐπιγνώσεσθε αὐτούς»[13].   

---

[1] Διεθνές Συνέδριο γιά τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, http://fanarion.blogspot.gr/2018/05/blog-post_0.html

[2] ΣΕΒ. ΜΗΤΡ. ΠΡΟΥΣΗΣ κ. ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟΣ, Εἰσήγηση στό 8^ο Διεθνές Συνέδριο Ὀρθοδόξου Θεολογίας μέ θέμα : «Ἡ ἑπόμενη Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος (Θεματολογία - Προβληματισμοί)», 25-5-2018,  http://www.romfea.gr/oikoumeniko-patriarxeio/21934-i-epomeni-agia-kai-megali-sunodos-thematologia-problimatismoi

[3] Εἶναι γνωστό ὁ ἴδιος ὅτι ἔχει ἀναπτύξει τήν αἱρετική λατινογενή «μετασυνοδική» ἐκκλησιολογία. Ἰσχυρίζεται : «Ἡ ἄρνηση ἀναγνωρίσεως πρωτείου τινός στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἑνός πρωτείου τό ὁποῖο δέν μπορεῖ νά ἐνσαρκώσει παρά κάποιος Πρῶτος - τουτέστι κάποιος Ἐπίσκοπος, ὁ ὁποῖος ἔχει τό προνόμιο νά εἶναι ὁ πρῶτος μεταξύ τῶν ἀδελφῶν του Ἐπισκόπων - συνιστᾶ αἵρεση. Εἶναι ἀπαράδεκτο αὐτό, πού συνήθως λέγεται, ὅτι ἡ ἑνότητα μεταξύ τῶν Ὀρθοδόξων διασφαλίζεται εἴτε ὑπό μιᾶς κοινῆς πίστεως καί λατρείας εἴτε ὑπό τοῦ θεσμοῦ τῆς Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Καί οἱ δύο αὐτοί παράγοντες εἶναι ἀπρόσωποι, ἐνῶ στήν ὀρθόδοξη θεολογία μας ἡ ἀρχή της ἑνότητάς μας εἶναι πάντοτε ἕνα πρόσωπο. Πράγματι, ὅπως στό ἐπίπεδο της Ἁγίας Τριάδος ἡ ἀρχή τῆς ἑνότητας δέν εἶναι ἡ θεία οὐσία, ἀλλά τό πρόσωπο τοῦ Πατρός (ἡ «μοναρχία» τοῦ Πατρός), ἔτσι καί στό ἐκκλησιολογικό ἐπίπεδο, στήν τοπική ἐκκλησία, τό σημεῖο τῆς ἑνότητας δέν εἶναι τό πρεσβυτέριο ἤ ἡ κοινή λατρεία τῶν χριστιανῶν, ἀλλά τό πρόσωπο τοῦ Ἐπισκόπου. Ἑπομένως, ἐπί πανορθοδόξου ἐπιπέδου ἡ ἀρχή τῆς ἑνότητας δέν μπορεῖ νά στηρίζεται ἐπί μιᾶς ἰδέας ἤ ἑνός θεσμοῦ, ἀλλά πρέπει νά εἶναι κάποιο πρόσωπο, ἄν βέβαια θέλουμε νά παραμείνουμε συνεπεῖς στή θεολογία μας», Σχ. βλ. Ἐπίσκεψις  698 [31-03-2009], Σύναξη Κληρικῶν καί Μοναχῶν, ««Οὐκ ἐσμέν τῶν Πατέρων σοφώτεροι»˙ ἀναίρεση τῆς ἐπιχειρηματολογίας τοῦ Οἰκουμενισμοῦ μέ ἀφορμή τήν ὁμιλία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου στή Μεγίστη Λαύρα», Φώτης Κόντογλου, έκδ. Σύναξη Ὀρθοδόξων Ρωμηῶν, Τρίκαλα, Χριστούγεννα 2011, σ. 82 καί Ὀρθόδοξος Τύπος (2-12-2011) 6 καί Θεοδρομία ΙΓ΄ (Ὀκτώβριος-Δεκέμβριος 2011) 635-6. Σέ κείμενό του τό 2014 εἶπε αὐτολεξεῖ : «Ἐὰν θέλωμεν νὰ ὁμιλήσωμεν περὶ πηγῆς ἑνὸς πρωτείου εἰς τὴν ἀνὰ τὴν οἰκουμένην Ἐκκλησίαν, αὕτη εἶναι αὐτὸ τοῦτο τὸ πρόσωπον τοῦ ἐκάστοτε Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ὁποῖος, ὡς ἀρχιερεὺς εἶναι μὲν πρῶτος «μεταξὺ ἴσων», ὡς Κωνσταντινουπόλεως, ὅμως, καὶ συνεπῶς ὡς Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, εἶναι πρῶτος δίχως ἴσον (primus sine paribus)». Σχ. βλ. ΣΕΒ. ΜΗΤΡ. ΠΡΟΥΣΗΣ κ. ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟΣ, Primus sine paribus : Ἁπάντησις εἰς τὸ περὶ πρωτείου κείμενον τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας, 8-1-2018, https://www.patriarchate.org/el/-/primus-sine-paribus-hapantesis-eis-to-peri-proteiou-keimenon-tou-patriarcheiou-moschas-tou-sebasmiotatou-metropolitou-prouses-k-elpidophorou

[4] Εἰς Ἰωάννην, τ. 5, 39.

[5] Διαλ. πρός Ἡρακλείδαν, Β. Ε. Π. ΙΣΤ 367.

[6] Περί Ἀρχῶν 1, 2 καί 13.

[7] Περί Ἀρχῶν 4, 4, 1, ΣΕΒ. ΜΗΤΡ. ΠΕΙΡΑΙΩΣ κ. ΣΕΡΑΦΕΙΜ, Ἐπιστολή πρός τόν Μακ. Πατριάρχην Μόσχας κ. Κύριλλο, 9-1-2014, https://www.impantokratoros.gr/320538D7.el.aspx

[8] ΑΓΙΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ, Δογματικά καί ἀντιρρητικά, λειτουργιολογικά – Βίος Μαξίμου, Φιλοκαλία τῶν νηπτικῶν καί ἀσκητικῶν, Πατερικαί ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς», Θεσ/κη 1995, τ. 15Γ, σσ. 26-28.

[9] ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Πηδάλιον, ἐκδ. Παπαδημητρίου, Ἀθήνα 1970, σσ. 118-119.

[10] Ἔνθ. ἀνωτ., σσ. 120-121.

[11] ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ, Εἰσήγησις πρός τήν Σύναξιν τῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Θρόνου (29-9-2015), http://fanarion.blogspot.gr/2015/08/blog-post_53.html

[12] ΣΕΒ. ΜΗΤΡ. ΠΕΙΡΑΙΩΣ κ. ΣΕΡΑΦΕΙΜ, «Ἀνακοινωθὲν περὶ τῆς Συνάξεως τῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου. Σχόλιο στὴν εἰσήγηση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου», 16-9-2015, http://www.imp.gr/home/epikaira–arxeio/12-daynews/969-ανακοινωθεν-σεβασμιωτατου-μητροπολιτου-πειραιωσ-κ-σεραφειμ-περι-τησ-συναξεωσ-των-ιεραρχων-του-οικουμενικου-θρονου.html καί Θεοδρομία ΙΖ΄ 3 (Ἰούλιος-Σεπτέμβριος 2015) 398-404. Τὸ παράθεμα στὴ σ. 403.

[13] Ματθ. 7, 15-20.