Η περί εκκλησιαστικής οικονομίας αναφορά του αγίου Νικολάου του Μυστικού

Η ΠΕΡΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΟΥ ΜΥΣΤΙΚΟΥ

«Οικονομία εστί μίμησις της θείας φιλανθρωπίας»

Του Β. Χαραλάμπους, θεολόγου

 «Οικονομία εστί μίμησις της θείας φιλανθρωπίας» (PG 111,213), αναφέρει ο Άγιος Νικόλαος ο Μυστικός (852-925).   Ο εν λόγω Άγιος υπήρξε μαθητής του Αγίου Φωτίου, και συμμμαθητής και σύμβουλος του Αυτοκράτορα Λέοντα του Σοφού. Θα δανειστώ τον χαρακτηρισμό για τον Άγιο Νικόλαο ο Μυστικό, από την ιστοσελίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ότι είναι «εις των μεγαλυτέρων Πατριαρχών του Οικουμενικού Θρόνου».

 Ο Άγιος Νικόλαος ο Μυστικός λοιπόν αρνήθηκε την τετραγαμία του Αυτοκράτορα Λέοντα του Σοφού αφορίζοντας τον και ως εκ τούτου ο Αυτοκράτορας τον απομάκρυνε από τον Πατριαρχικό θρόνο (907), συνηγορούσης προς τούτο και της γνώμης του Πάπα  Σεργίου του Γ΄, μετά που ζητήθηκε η γνώμη του από τον Αυτοκράτορα Λέοντα.  Δεν αφόρισε μόνο  τον Αυτοκράτορα Λέοντα Άγιος Νικόλαος ο Μυστικός, αλλά καθαίρεσε και τον ιερέα Θωμά που τέλεσε τον τέταρτο γάμο του Αυτοκράτορα Λέοντα.

Μάλιστα ο Άγιος Νικόλαος ο Μυστικός που είπε τον πολύ σπουδαίο λόγο, «οικονομία εστί μίμησις της θείας φιλανθρωπίας» (PG 111,213), δεν επέτρεψε στον Αυτοκράτορα Λέοντα να εισέλθει στον Ναό της Αγίας Σοφίας από την κύρια είσοδο τα Χριστούγεννα του 906. 

 Κάποιοι θα περίμεναν την ανθρωπάρεσκη και αδιάκριτο κρίση στο θέμα της τετραγαμίας, επειδή ο Λέοντας ήταν Αυτοκράτορας. Με σκοπό τη σωτηρία εφάρμόσθηκε κατά καιρούς κάποια οικονομία στους Κανόνες της Εκκλησίας μας, χωρίς αυτό να καταργεί τους Κανόνες.  «Το Πηδάλιο κάποιες φορές χρειάζεται να το στρίβωμε, αρκεί αυτό να γίνεται για λόγους σωτηρίας της ψυχής.  Γι’ αυτό ονομάζεται ‘’Πηδάλιο’’», αναφέρει ο Άγιος Παΐσιος. Κατά τον Άγιο Αναστάσιο Σιναΐτη η εκκλησιαστική οικονομία ορίζεται ως «εκούσιος μεγέθους συγκατάβασις προς σωτηρίαν τινών επιτελουμένη» (PG 89,77C).  Θα πρέπει να σημειώσουμε όμως ότι ο Άγιος ουδόλως υπονοεί με τα λόγια του αυτά την ‘’εκκλησιαστικήν οικονομία’’ σε θέματα αληθειών της Ορθόδοξης Πίστης μας.   «Αληθεύον εν αγάπη*» λοιπόν, ο Άγιος Πατριάρχης Νικόλαος ο Μυστικός «την πίστιν τετήρηκεν»** και δικαίως έλαβε «τον της δικαιοσύνης  στέφανον***».

* «αληθεύοντες δε εν αγάπη» Εφ. 4,15

** «την πίστιν τετήρηκα» Β΄ Τιμ. 4,7

*** «λοιπόν απόκειτάι μοι ο της δικαιοσύνης στέφανος» Β΄ Τιμ. 4,8