Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος, Με ψαλιδισμένες προσδοκίες και πτωχή θεματολογία η Πανορθόδοξη

Με ψαλιδισμένες  προσδοκίες και πτωχή θεματολογία η Πανορθόδοξη

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

            Η Πανορθόδοξη Σύνοδος θα διεξαχθεί στην Κρήτη τον προσεχή Ιούνιο με ψαλιδισμένες θεματολογία και προσδοκίες. Το 1961, όταν άρχισε η διαδικασία διεξαγωγής της Πανορθόδοξης Συνόδου, τέθηκαν πολλά θέματα. Αυτά ήσαν χωρισμένα σε οκτώ ενότητες: 1. Πίστις και Δόγμα 2. Θεία Λατρεία 3. Διοίκησις και εκκλησιαστική ευταξία 4. Σχέσεις Ορθοδόξων Εκκλησιών προς αλλήλας 5. Σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο 6. Η Ορθοδοξία στον κόσμο 7. Θεολογικά θέματα 8. Κοινωνικά προβλήματα. 

            Μεταξύ των θεμάτων που είχαν προταθεί ήταν:

Στη Θεία Λατρεία «η πληρεστέρα συμμετοχή του λαϊκού στοιχείου στη λατρευτική και στην άλλη ζωή της Εκκλησίας» και «η ευρύτερη χρήση της Παλαιάς Διαθήκης στη Λατρεία».

Στη Διοίκηση και Εκκλησιαστική Ευταξία «η μελέτη συμφωνοτέρου, κατά το δυνατόν, προς τους Ιερούς Κανόνας τρόπου εκλογής των Αρχιερέων». Ποιός πρωθιεράρχης θα δεχόταν να μην ελέγχει τις εκλογές;.... Επίσης «αναπροσαρμογή της νηστείας σύμφωνα με τις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής»,  «κωλύματα γάμου», «περιβολή του Ιερού Κλήρου», «ημερολογιακό ζήτημα και εξεύρεση τρόπου  προς αποκατάσταση συμπράξεως των Εκκλησιών στο ζήτημα αυτό», «Ορθόδοξος Εκκλησία και Νεολαία».

Στις σχέσεις των Ορθοδόξων Εκκλησιών «τα Δίπτυχα», «το Άγιο Μύρο», «το Αυτοκέφαλο», «το Αυτόνομο» και «η Διασπορά».

Στις σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο «η Ουνία, σε συνδυασμό με τον προσηλυτισμό και την προπαγάνδα».

Στα Θεολογικά Θέματα «η ευθανασία και η Ορθόδοξος Θεολογία» και «η καύση των νεκρών και η Ορθόδοξος Θεολογία».

Το 1976 η Α΄ Προσυνοδική Πανορθόδοξος Διάσκεψις συνήλθε στο Σαμπεζί, προάστιο της Γενεύης, και αποφάσισε ομοφώνως να περιορίσει σε δέκα τα θέματα της Πανορθοδόξου Συνόδου, τα ακόλουθα:

Ορθόδοξη Διασπορά. Το Αυτοκέφαλο και  ο τρόπος ανακήρυξής του. Το Αυτόνομο και ο τρόπος ανακήρυξής του. Δίπτυχα. Το ζήτημα κοινού ημερολογίου. Κωλύματα γάμου. Αναπροσαρμογή των  περί νηστείας εκκλησιαστικών διατάξεων. Σχέσεις των Ορθοδόξων Εκκλησιών προς τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο. Ορθοδοξία και Οικουμενική κίνηση. Συμβολή των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών εις την επικράτηση των χριστιανικών ιδεωδών της ειρήνης, της ελευθερίας, της αδελφοσύνης  και της αγάπης μεταξύ των λαών και άρση των φυλετικών διακρίσεων.

Όπως γίνεται αντιληπτό αφαιρέθηκαν όλα τα θεολογικά ζητήματα, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σχίσματα, και τα περισσότερα κοινωνικά. Διατηρήθηκαν κυρίως τα εκκλησιολογικά.

Έκτοτε αρχίζει η περιπέτεια των δέκα θεμάτων που ορίστηκαν το 1976. Το 1986 διατυπώνονται τα πρώτα κείμενα, αλλά οι ενστάσεις για αυτά συνεχίστηκαν επί τριάντα χρόνια, έως και τη σύναξη των Προκαθημένων στο Σαμπεζί, από τις 21 έως τις 28 Ιανουαρίου 2016. Ο Οικ. Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος στην εισήγηση του κατά την εν λόγω σύναξη παραδέχθηκε ότι από τα δέκα θέματα δύο «δεν έτυχον ομοφώνου αποδοχής κατά τας επανειλημμένας συναντήσεις της Προπαρασκευαστικής Επιτροπής, ώστε να τύχουν τελικώς εγκρίσεως υπό τινος Προσυνοδικής Διασκέψεως και αποτελέσουν ούτω θέματα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου». Πρόκειται για το Αυτοκέφαλο και για τα Δίπτυχα. Ο κ. Βαρθολομαίος παραδέχθηκε επίσης ότι υπάρχει πρόβλημα ομοφωνίας σε δύο ακόμη θέματα, περί κωλυμάτων γάμου και κοινού ημερολογίου.

Με βάση τις αποφάσεις που είχαν ληφθεί θα έπρεπε να αναβληθεί η Πανορθόδοξη μέχρις ότου επέλθει συμφωνία και επί των τεσσάρων αυτών θεμάτων, ή να γίνει δεκτό να συγκληθεί η Σύνοδος θεωρητικά με τα οκτώ θέματα, που στην πράξη θα είναι έξι, κάτι που τελικά επελέγη. Στο τελικό ανακοινωθέν της Συνάξεως των Προκαθημένων στο Σαμπεζί, τον περασμένο Ιανουάριο, γράφεται το εξής: «Τα επισήμως εγκριθέντα θέματα προς υποβολήν  εις την Αγίαν και Μεγάλην Σύνοδον και υιοθέτησιν υπ’ αυτής είναι: α) η αποστολή της Ορθοδοξίας εις τον σύγχρονον κόσμον, β) η Ορθόδοξος Διασπορά, γ) το Αυτόνομον και ο τρόπος ανακηρύξεως αυτού, δ) το μυστήριον του γάμου και τα κωλύματα αυτού, ε) η σπουδαιότης της νηστείας και η τήρησις αυτής σήμερον, στ) σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς τον λοιπόν χριστιανικόν κόσμον».

 Ο Πατριάρχης της Μόσχας σε δηλώσεις του προς τα ρωσικά ΜΜΕ διαβεβαίωσε ότι δεν θα υπάρξει στη Σύνοδο συζήτηση επί του θέματος του κοινού ημερολογίου, επί του οποίου δεν δέχεται καμία αλλαγή στο Ιουλιανό ημερολόγιο που Αυτή ακολουθεί. Η Ρωσική Ορθόδοξη  Εκκλησία τα τελευταία χρόνια δέχεται σφοδρή επίθεση από το Βατικανό και τους Ουνίτες υποτελείς του και το ημερολόγιο είναι ένα βασικό στοιχείο που Τη διακρίνει από αυτούς και Τη συνδέει με την παραδοσιακή θρησκευτική πίστη των Ουκρανών.

Το θέμα «Κωλύματα γάμου» μετετράπη στο «Το Μυστήριο του Γάμου και τα κωλύματα αυτού». Το νέο κείμενο δεν σημειώνει τόσο τα κωλύματα του γάμου, όσο προβάλλει το γνωστό, τη σπουδαιότητα του θεσμού της οικογένειας και την ιερότητα του γάμου. Μεταξύ άλλων γράφει ότι τα μέλη της Εκκλησίας που  συνάπτουν πολιτικό γάμο «πρέπει να αντιμετωπίζονται μετά ποιμαντικής ευθύνης» και πως «Η Εκκλησία δεν αποδέχεται δια τα μέλη της σύμφωνα συμβίωσης του αυτού φύλου ή και πάσαν άλλην μορφήν συμβιώσεως διαφόρους του γάμου».

Ο χαμηλών τόνων τρόπος που τίθεται το ζήτημα – αναφέρεται λ.χ. η κοινοτοπία ότι η Εκκλησία «δεν αποδέχεται το σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ ομοφύλων», αλλά δεν σημειώνεται τί σημαίνει για όσους και  όσες στο γάμο δεν τηρούν τους Κανόνες της Εκκλησίας και ιδιαίτερα για τους ομοφυλόφιλους -, αναδεικνύει το γεγονός  ότι η Πανορθόδοξη έχει σοβαρό πρόβλημα υποστήριξης της διδασκαλίας Της. Με το εν λόγω κείμενο αγνοεί τους σχετικούς Ιερούς Κανόνες  και  προσαρμόζει τις Αρχές Της  στις εξελίξεις, κυρίως στα θέματα Ηθικής και Βιοηθικής.

Ως προς τα ζητήματα των κωλυμάτων γάμου, λόγω συγγενείας εξ αίματος, εξ αγχιστείας, εξ υιοθεσίας και πνευματικής, επισημαίνεται στην πρόταση ότι ισχύουν οι Κανόνες 53 και 54 της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου. Διατηρείται πάντως η διαφωνία Ορθοδόξων Εκκλησιών  στην πρόταση για  γάμο και μεταξύ συγγενών 5^ου βαθμού (παιδιών πρώτων εξαδέλφων λ.χ.). Επίσης δεν υπήρξε συμφωνία στην πρόταση να  μπορούν να παντρεύονται οι κληρικοί που έμειναν χήροι ή εγκαταλείφθηκαν από τις συζύγους τους.

Στην πρόταση για τη νηστεία σημειώνεται μεν το γνωστό ότι είναι «θεία εντολή», αλλά σαφώς εκδηλώνεται μια «φιλάνθρωπος συγκατάβαση οπωσδήποτε επί το επιεικέστερον» σε όσους δεν νηστεύουν. Το μίνιμουμ που τίθεται στη νηστεία είναι «η από μεσονυκτίου ασιτία» εν όψει της προσέλευσης των πιστών στη Θεία Μετάληψη.

Για τις σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο στην πρόταση αναφέρεται  πρώτα η αυτοσυνειδησία Της ότι είναι «η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία». Επίσης υπάρχει η δήλωση ότι συμμετέχουσα στο Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών «Ουδόλως αποδέχεται την ιδέα της <ισότητας των Ομολογιών> και ουδόλως δύναται να δεχθεί την ενότητα της Εκκλησίας ως κάποια διομολογιακή προσαρμογή». Πάντως η συνέχιση των διαλόγων όπως και η συμμετοχή στο ΠΣΕ δεν αιτιολογούνται επαρκώς. Επίσης ουδέποτε έως σήμερα έχει εφαρμοστεί στην πράξη το γραφόμενο ότι πρέπει επί των θεολογικών διαλόγων να ενημερώνεται «το χριστεπώνυμο πλήρωμα». 

Το συμφωνηθέν κείμενο για την  «Αποστολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας εν τω συγχρόνω κόσμω» είναι αλλαγμένο σε σχέση με  εκείνο του 1986. Ιδιαίτερα στο θέμα των διακρίσεων στο αρχικό κείμενο υπήρχε η επισήμανση ότι « η μειονότης, είτε είναι θρησκευτική, είτε γλωσσική, είτε εθνική πρέπει να τυγχάνη σεβασμού της ιδιομορφίας της». Στο κείμενο που ήρθε αργότερα προς ψήφιση το Φανάρι είχε αλλάξει τη συγκεκριμένη φράση και την είχε διατυπώσει έτσι: « Η Ορθόδοξος Εκκλησία ομολογεί ότι έκαστος άνθρωπος, ανεξαρτήτως χρώματος, θρησκείας, φυλής, φύλου, εθνικότητος, γλώσσης, έχει δημιουργηθεί κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού και απολαμβάνει ίσα δικαιώματα εν τη κοινωνία». Επειδή προκλήθηκε υποψία ότι η αλλαγή στην πρόταση και η προσθήκη του φύλου στις μειονότητες οδηγεί τη σκέψη στους ομοφυλόφιλους προστέθηκε η ακόλουθη πρόταση: «Η Εκκλησία εν τω πνεύματι του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ίσης μεταχειρίσεως των ανθρώπων, αξιολογεί την εφαρμογήν των αρχών αυτών υπό το φως της διδασκαλίας αυτής περί των μυστηρίων, της οικογενείας, της θέσεως των δυο φύλων εν τη Εκκλησία και των εν γένει αξιών της εκκλησιαστικής παραδόσεως».

Στο ίδιο θέμα γίνεται αναφορά στην καταπίεση και στους διωγμούς που υφίστανται οι Χριστιανοί στη Μέση Ανατολή, και στις μεθόδους που ακολουθούνται για την εκρίζωση του Χριστιανισμού από τις παραδοσιακές κοιτίδες του.

Για το Αυτόνομο μιας Εκκλησίας και τον τρόπο ανακήρυξης αυτού έγινε δεκτό το κείμενο του 2009 χωρίς μεταβολή, αφού συμφώνησαν όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες στη διατύπωση της πρότασης.

Συμπερασματικά, όπως κατέληξε να διεξάγεται η  Πανορθόδοξη, δεν δικαιολογεί τους κόπους 55 ετών. Η επί δεκαετίες προετοιμασία  αποφέρει ένα πτωχό και μάλλον αρνητικό αποτέλεσμα. Ουσιαστικά τα έξι προς συζήτηση θέματα δεν επιλύουν κανένα πνευματικό ζήτημα των Ορθοδόξων Χριστιανών. Αντίθετα η ασαφής διατύπωση στα θέματα του γάμου και της νηστείας προκαλούν σύγχυση.  Αρχιερέας μας σχολίασε σχετικά ότι η ασάφεια στα κείμενα της νηστείας και του γάμου είναι ηθελημένη, για να δικαιολογείται η μη τήρηση των Ιερών Κανόνων στα εν λόγω ζητήματα. Βεβαίως ο ίδιος μας πρόσθεσε ότι οι Ιεροί Κανόνες καθόλου δεν θίγονται από αποφάσεις της συγκεκριμένης Συνόδου και το μόνο που γίνεται είναι να εκτίθενται όσοι τις λαμβάνουν.

       Η ευθύνη για το αποτέλεσμα της Πανορθόδοξης βαραίνει όλους τους Πρωθιεράρχες και, προ πάντων, τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίο. -