Κρίση της Παιδείας
Προοιμιακά να σημειώσουμε πως δεν είμαστε ούτε οι αρμόδιοι ούτε οι
ειδικοί για να επισημάνουμε τα χρονίζοντα και μάλλον αιωνίως διαιωνιζόμενα και
ουδέποτε λυόμενα προβλήματα της ελληνικής Παιδείας. Το τούνελ είναι εξόχως
σκοτεινό και φώς ουδαμού.
Όλοι οι άμεσα εμπλεκόμενοι και φυσικά ενδιαφερόμενοι —γονείς,
μαθητές, δάσκαλοι, καθηγητές— στη λεγόμενη υπόθεση της Παιδείας ομολογούμε πως
αυτή διέρχεται κρίση μοναδική. Και το
πώς λειτουργεί η Παιδεία θα μας το δείξει το παράδειγμα που ακολουθεί ίσως φανεί
υπερβολικό ή ακραίο ή κάτι το ασυνήθιστο. Μήπως όμως υπάρχουν και ακόμα
χειρότερα παραδείγματα που δεν φτάνουν στην επιφάνεια και δεν βλέπουν το φως
της δημοσιότητας; Να δούμε το συγκεκριμένο παράδειγμα που το αλιεύσαμε από την
εφημερίδα «Καθημερινή» και με τίτλο βολεμένη ψευτοελίτ του
Αλέξη Παπαχελά:
«Άκουσα πρόσφατα μια ιστορία που με προβλημάτισε για το πόσο
βαθειά στο ελληνικό DNA έχει μπεί το στοιχείο της διαφθοράς και της κομπίνας.
Μία κυρία προσήλθε στον δάσκαλο του παιδιού της, σε μεγάλο ιδιωτικό σχολείο,
και διαμαρτυρήθηκε έντονα για το βαθμό που είχε πάρει το παιδί της σε μια
εργασία. Ο δάσκαλος της εξήγησε πως η εργασία δεν άξιζε αλλά η κυρία επέμενε.
Στο τέλος, εξοργισμένη, δήλωσε μάλιστα το εξής καταπληκτικό:«Δεν ξέρω τι μου λέτε, κύριέ
μου. Εγώ πλήρωσα 200 ευρώ σε δασκάλα που δουλεύει εδώ, στο ίδιο σχολείο, για να
μου ετοιμάσει αυτήν την εργασία». Και φυσικά σχολιάζει ο
δημοσιογράφος «έχουμε δηλαδή μια κυρία που
θεωρεί απολύτως φυσικό να πριμοδοτεί την κομπίνα του παιδιού της παραβιάζοντας
κάθε κανόνα και κάθε ηθική, ένα κακομαθημένο παιδί που μαθαίνει από πολύ νωρίς
πως «όλα αγοράζονται, αρκεί η τιμή να είναι σωστή», και μια δασκάλα που έχει
κάνει τη μάθηση παρεμπόριο του αισχίστου είδους. Και η κατάληξη
: «η ιστορία είναι τρομακτική γιατί δείχνει πως έχουμε γίνει μια
κοινωνία που, με διάφορες δικαιολογίες και εκλογικεύσεις, έχει αποφασίσει ότι
μπορεί να παραβιάζει όποιον κανόνα θέλει». (ΓΝΩΜΕΣ Κυριακή 12 Ιουλίου 2010).
Και ολοκληρώνουμε τις σκέψεις μας με την κατάθεση γνώμης δύο
υπευθύνων ανθρώπων «για
τα άλυτα προβλήματα της Παιδείας» που δημοσιεύτηκαν στην
«Καθημερινή» στη στήλη ΚΟΙΝΩΝΙΑ (Κυριακή 11 Οκτωβρίου 2009):
«Ό,τι και να λεχθεί για τα προβλήματα της εκπαίδευσης, είναι
πλέον κοινότοπο. Επί χρόνια, όλοι εστιάζουν στη σημασία των μεταρρυθμίσεων ως
έναν από τους πυλώνες για την ανάπτυξη της χώρας. Όμως επί χρόνια τα νερά
παραμένουν στάσιμα – το τέλμα είναι δεδομένο. Η ελληνική εκπαίδευση έχει ανάγκη
από στρατηγικό σχεδιασμό ώστε να μην επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος,… η
ελληνική εκπαίδευση έχει, επίσης, ανάγκη και από καλή διαχείριση ώστε να
δίνονται λύσεις στα καθημερινά προβλήματα, τα οποία, καθώς επαναλαμβάνονται
κάθε χρόνο, ενισχύουν την εικόνα της ήσσονος προσπάθειας, της αναξιοκρατίας,
του ωχαδελφισμού…». (Απόστολος Λακάσας)
Ο κ. Δημήτρης Βλάχος ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και μάλιστα τέως
πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου —που είδε δηλαδή τα πράγματα από πολύ
κοντά— καίρια επισημαίνει: «Όλες οι προσπάθειες στην
Παιδεία έγιναν χωρίς ποτέ να ελεγχθεί «τι επιτυγχάνει, τι αποτυγχάνει και για
ποιον λόγο». Και ο σωστός καταληκτικός του λόγος «η
αντιμετώπιση των προβλημάτων του εκπαιδευτικού μας συστήματος αποτελεί θέμα
άμεσης προτεραιότητας για τη χώρα. Ταυτόχρονα, η πολυπλοκότητα των προβλημάτων
και η ταχύτητα μεταβολής των κοινωνικών συνθηκών επιβάλλουν τη συνεχή
παρακολούθηση του συστήματος με στόχο την ανατροφοδότηση του εκπαιδευτικού
σχεδιασμού».
Και τώρα η κρίση της
Νεότητας
Ο θυμόσοφος ελληνικός μας λαός για όλες σχεδόν τις λεπτομέρειες
του κοινωνικού μας βίου έχει και μια εύστοχη και ιδιότυπη απάντηση όταν δεν
ερωτάται η γνώμη του για τα μεγάλα προβλήματα του έθνους μας, και φυσικά η
Παιδεία δεν είναι από τα μεγάλα αλλά το μεγαλύτερο!
Και για την Παιδεία μας κάπως έτσι θα μπορούσε να εκφραστεί: «κατά μάνα κατά κύρη κάναμε και
γιο Ζαφείρη». Με απλά λόγια, τέτοια η Παιδεία μας τέτοια
και τα Παιδιά της. «Ισχυρίζομαι, έλεγε και ο αείμνηστος Τάσος Λιγνάδης —και
μάλιστα με κεφαλαία γράμματα— ότι τα Εξάρχεια δεν είναι συνοικία της Αθήνας.
Είναι εικόνα της εποχής μας. Και τις εικόνες της εποχής τις δίνει πάντα η
νεολαία της. Η νεολαία είναι η φωτογραφία της εποχής… τα παιδιά μας είναι
παιδιά της εποχής μας. Η εποχή μας είναι δική μας κατάκτηση, δική μας ευθύνη,
δική μας λογοδοσία, δική μας αλαζονεία και κυρίως δική μας «Παιδεία». Με πόνο
δε πολύ ερωτά και διερωτάται γι’ αυτό το κατάντημα: «ποιος προετοίμασε και ποιος
τροφοδοτεί το σύμπτωμα των Εξαρχείων; Ποιος έχει σμπαραλιάσει τον άξονα της
εκπαίδευσης; Ποιος έχει κάνει κανόνα και ρυθμό ζωής την ασυδοσία; Ποιος έχει
μεταμορφώσει την καθημερινότητα σε μια διαρκή υπολανθάνουσα εγκληματικότητα;
…ποιος έδιωξε το φόβο του Θεού και τον έλεον από άργιλο, η ηλικία της οποίας
εκτιμάται ότι είναι μεγαλύτερη του Ανθρώπου από το σχολείο, την οικογένεια και
την κοινωνία;».
Κανένας συνετός άνθρωπος δεν μπορεί να ισχυρισθεί πως οι νεολαίες
άλλων εποχών ήσαν ιδανικές ή πρότυπα αγωγής· κάθε άλλο. Να ακούσουμε μια τέτοια
φωνή: «η σημερινή νεολαία είναι
διεφθαρμένη μέχρι τα τρίσβαθα της ψυχής της, είναι κακή και άθρησκη και νωθρή.
Δεν θα γίνει ποτέ σαν την νεολαία του παρελθόντος και θα σταθεί ανίκανη να
διασώσει τον πολιτισμό μας».Αυτά τα λόγια βρέθηκαν γραμμένα σε
μια βαβυλωνιακή πινακίδα από άργιλο, η ηλικία της οποίας εκτιμάται ότι είναι
μεγαλύτερη των 3000 ετών.
Όσο τώρα για τις ημέρες μας να πούμε πως «η σύγχρονη νεολαία είναι
καλύτερη, όχι διότι κάνει λιγότερο κακό, αλλά διότι είναι πιο ειλικρινής». (Χάνς
Κύνγκ)
Ένας σύγχρονος στοχαστής —συγγραφέας, με ένα δραματικό τέλος, ο
Ζαν Ρενέ Υγκνέν— επισημαίνει: «Η νέα γενεά μας φαίνεται αλλαγμένη, τρομαγμένη,
άγρια, σαν να κινείται μέσα σ’ ένα χάος απελπισίας… Η φτώχεια και η ξηρότητα
μου φέρνουν τρόμο. Η σύγχρονη κρίση απ’ την οποία και εγώ υποφέρω αυτή την
στιγμή είναι: απουσία θελήσεως, απουσία πράξεως, ανία, μίσος του άλλου, έλλειψη
θελήσεως. Και η αγάπη σημαίνει να μοιράζεσαι με κάποιον το αίσθημα πως είσαι
θνητός. Εποχή καταπτώσεως, εποχή που ξεχνά πως υπάρχει ένα τέλος σ’ όλα. Εποχή
επίσης ατομικής καταπτώσεως. Ερωτισμός, φιλαργυρία, πάθη και λοιπά. Η σύγχρονη
συνείδηση λειτουργεί άσχημα. Και η δική μου επίσης, εδώ κι’ ένα χρόνο.
Πώς θα ξεπεράσουμε την
κρίση στην Παιδεία;
Για να μιλήσουμε με τη γλώσσα της σκληρής ειλικρίνειας, η κρίση
της Παιδείας ανθρωπίνως δεν είναι δυνατόν να ξεπερασθεί. Και τούτο επειδή
θεωρούμε ως κέντρο μόνο τον υλικο-υλιστικό άνθρωπο, το πλήθος των ανεξέλεγκτων
ορέξεών του και φυσικά όλων των αθεμίτων ηδονών.
Όλοι οι προγραμματισμοί της σημερινής Παιδείας μάλλον συντηρούν ή
και το χειρότερο τροφοδοτούν και υπηρετούν τους παραπάνω στόχους. Επομένως οι
λύσεις που προτείνονται είναι ανέφικτες αλλά και ανώφελες, αφού δεν μπορούν
μόνο οι οικονομικοί παράγοντες —ερήμην κάθε αρετής— να δώσουν κάποιο φώς κάποια
βάσιμη ελπίδα για ένα αξιοπρεπές και με ανθρώπινο —έστω και λίγο— πρόσωπο
σύστημα αξιών που θα πηγάζουν από τους οραματισμούς της Παιδείας, και κατ’
επέκταση να νοηματίζουν τους τρόφιμούς της, δηλαδή τους νέους ή πιο απλά τα
παιδιά μας!
Και η δυναμική λύση που
προτείνεται
Από Ορθοδόξου πλευράς τα προβλήματα θα λυθούν, όταν η σπονδυλική
στήλη της Παιδείας δεν θα είναι αποκλειστικά και μόνο ανθρωποκεντρική αλλά
θεοκεντρική. Μία Παιδεία που θα συνδέεται άρρηκτα με την Παράδοσή μας, που ναι
μεν δεν παραθεωρεί την γνώση, αλλά
την ιεραρχεί στη σωστή της θέση —δεν είναι πανάκεια επί παντός επιστητού— στην
πυραμίδα των αξιών, και κινητήριος μοχλός θα είναι η διαμόρφωση προσωπικότητας
του νέου ανθρώπου, που υποτίθεται ότι υπηρετεί η Παιδεία, με προεκτάσεις
αιωνιότητος. Να μπορεί να φτάσει σ’ ένα τέτοιο οριακό σημείο ώστε «να
δημιουργεί ως αθάνατος και να ζεί ως ετοιμοθάνατος»!
Ο άγιος των ημερών μας, κορυφαίος σέρβος θεολόγος και σφόδρα
φιλέλληνας, πατήρ Ιουστίνος Πόποβιτς γράφει θεοφώτιστα:
«…Το σχολείον είναι το δεύτερον ήμισυ της καρδίας του
Θεανθρώπου, η δε Εκκλησία το πρώτον… Οι άγιοι είναι οι πλέον τέλειοι φωτισταί
και παιδαγωγοί· όσον αγιώτερον ζη ο άνθρωπος, τόσον γίνεται καλύτερος
παιδαγωγός και φωτιστής».
Η Παιδεία μας τότε μόνο θα διαμορφώνει προσωπικότητες, όταν
πέρα από τις στείρες
και αυτονομημένες γνώσεις θα ανοίγει ορίζοντες, θα δίνει προοπτικές αλλά και
δυναμικές, στις εκάστοτε παρουσιαζόμενες περιστάσεις, σωτήριες λύσεις, που
εξυπακούεται θα είναι εφικτές, δηλαδή πρακτικά εφαρμόσιμες «στον καθ’ ημέραν
βίον».
Όμως μία τέτοια αληθινή «παιδεία» της Παιδείας μας πρέπει απαραιτήτως να
έχει βάση την ταπείνωση, που θα είναι και το κλειδί όλης της υπόθεσής μας. Και
για μια τέτοια λύση θα δώσουμε το λόγο στον ασκητικό αγιασμένο λόγο:
«Ερωτώντος ποτέ του αββά Αρσενίου τινά γέροντα Αιγύπτιον περί
ιδίων λογισμών, έτερος ιδών αυτόν είπεν· αββά Αρσένιε, πώς τοσαύτην παίδευσιν
Ρωμαϊκήν και Ελληνικήν επιστάμενος τούτον τον αγροίκον περί των σών λογισμών
ερωτάς; Ο δε είπεν προς αυτόν· την μέν Ρωμαϊκήν και Ελληνικήν επίσταμαι
παίδευσιν· το δε αλφάβητον τούτου ούπω μεμάθηκα»!
Όταν ο άνθρωπος και εν προκειμένω ο νέος άνθρωπος, ο μαθητής, ο
σπουδαστής, ο επιστήμονας ο «μορφωμένος» έχει ως θεμέλιο της «διά βίου» μάθησής
του την ταπείνωση, δηλαδή την επίγνωση της πολλαπλής άγνοιάς του και του
περιορισμένου των γνώσεών του, τότε
και μόνον τότε υπάρχουν βάσιμες ελπίδες ανάκαμψης και επιστροφής της «διά βίου»
ανερμάτιστης Παιδείας μας στο σπίτι του Πατέρα της για να ακούσει τον πιο
παρήγορο λόγο επιτέλους: «έγειρε, άρον —τον άρρωστο— κράβαττόν σου και
περιπάτει».
Τι λέτε λοιπόν όλοι εσείς οι εμπλεκόμενοι; Να το ελπίσουμε, να το
περιμένουμε; Να δώσει ο Θεός!
Παύλος
Σαββίδης, Θεολόγος Καθηγητής
5ου Γυμνασίου Βέροιας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου