Παρέμβαση της Ιεράς Συνόδου για την εικονογράφηση στους ναούς

Λύση στο αισθητικό πρόβλημα της εικονογράφησης των σύγχρονων ναών επιχειρεί να δώσει η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, με εγκύκλιο που απέστειλε στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών και σε όλες τις Μητροπόλεις (αριθμ. εγκυκλίου 2260, στις 14/11/2012). Τα τελευταία χρόνια η δεινή οικονομική κατάσταση των πιστών κι επακόλουθα ο περιορισμός των εσόδων στους ναούς, έχει υποχρεώσει τους ιερείς και τα εκκλησιαστικά συμβούλια ν’ αναθέτουν τον εικονογραφικό διάκοσμο και τη συντήρηση των ναών σε τεχνίτες κι όχι σε ζωγράφους με εμπειρία και γνώση στην μνημειακή θρησκευτική τέχνη. Το πρόβλημα έχει οξυνθεί με την εκτεταμένη χρήση μεταξοτυπίας, που σαν αποτέλεσμα έχει την κακή φωτοτυπική αντιγραφή. Οι αποκαλούμενοι αγιογράφοι τοποθετούν επάνω στις επιφάνειες του ναού έτοιμες μεταξοτυπίες ή κάνουν χρήση ειδικού video-προβολέα (προτζέκτορα) κι επιζωγραφίζουν, αναπαράγοντας ξένες, έτοιμες συνταγές. Για πρώτη φορά μάλιστα στο εγκύκλιο σημείωμα γίνεται λόγος περί πνευματικής ιδιοκτησίας. 

Συγκεκριμένα, συστήνεται στους προϊσταμένους των ναών:

α) η αποφυγή εκκλησιαστικών ειδών ευτελούς αξίας και β) η απαγόρευση χρήσεως εγχρώμων φωτοτυπιών (μεταξοτυπίας), λόγω της δημιουργίας κακίστου αισθητικού αποτελέσματος και του κινδύνου εμπλοκής σε δικαστικές διενέξεις, λόγω κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας άλλων αγιογράφων.

Το θέμα της εικονογράφησης των ναών δεν είναι βεβαίως κάτι καινούργιο στη ζωή της Εκκλησίας. Θεσμικά απασχόλησε για πρώτη φορά τον Αρχιεπίσκοπο Θεόκλητο στις αρχές του περασμένου αιώνα, όταν επιχείρησε το 1905 να θέσει ένα πλαίσιο βασικών αρχών στην εικονογράφηση των νεοαναγειρόμενων μνημείων. Με ένταση τέθηκε στη δεκαετία του ’30, με μπροστάρη τον Φώτη Κόντογλου, όπου η Πολιτεία και μάλιστα διά νόμου επιχείρησε ν’ αποφύγει αισθητικά ατοπήματα. Έκτοτε, το πρόβλημα στη σύγχρονή του μορφή, παραμένει και ταλανίζει τη ζωή της Εκκλησίας.

Η εγκύκλιος της Ιεράς Συνόδου

«Περί τοῦ διακόσμου καί τῆς χρήσεως ἐγχρώμων φωτοτυπιῶν (μεταξοτυπιῶν) διά τήν ἁγιογράφησιν τῶν Ἱερῶν Ναῶν»

Πρωτ. 5097

Αριθμ. Διεκπ. 2260 Αθήνα, 14ῃ Νοεμβρίου 2012

Πρός
Τήν Ἱεράν Ἀρχιεπισκοπήν Ἀθηνῶν καί

Τάς Ἱεράς Μητροπόλεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος

Ἐκ Συνοδικῆς Ἀποφάσεως, ληφθείσης ἐν τῇ Συνεδρίᾳ τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς 6ης μηνός Νοεμβρίου ἐ.ἔ., καί κατόπιν προτάσεως τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Ἐκκλησιαστικῆς Τέχνης καί Μουσικῆς, γνωρίζομεν ὑμῖν, ὅτι ἡ Ἱερά Σύνοδος, ἐν τῇ ῥηθείσῃ Συνεδρίᾳ Αὐτῆς, λαβοῦσα ἐπίσης ὑπ’ ὄψιν τόσον τήν ἐπικρατοῦσαν δυσμενεστάτην οἰκονομικήν κατάστασιν, ὅσον καί τήν ἀνάγκην διατηρήσεως τῆς εὐπρεπείας καί τῆς παραδόσεως σχετικῶς πρός τόν διάκοσμον τῶν Ἱερῶν Ναῶν, ἤχθη εἰς τήν Ἀπόφασιν, ὅπως συστήσῃ εἰς ὑμᾶς : α) τήν ἀποφυγήν χρήσεως ἐκκλησιαστικῶν εἰδῶν εὐτελοῦς ἀξίας διά τόν διάκοσμον τῶν Ἱερῶν Ναῶν καί β) τήν ἀπαγόρευσιν χρήσεως ἐγχρώμων φωτοτυπιῶν (μεταξοτυπιῶν) διά τήν ἁγιογράφησιν τῶν Ἱερῶν Ναῶν, λόγῳ τῆς δημιουργίας κακίστου αἰσθητικοῦ ἀποτελέσματος καί τοῦ κινδύνου ἐμπλοκῆς εἰς δικαστικάς διενέξεις, λόγῳ κλοπῆς πνευματικῆς ἰδιοκτησίας ἄλλων ἁγιογράφων.

Ἐντολῇ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου

Ὁ Ἀρχιγραμματεύς

† Ὁ Διαυλείας Γαβριήλ