Η καύση των νεκρών

Ἡ καύση τῶν νεκρῶν

Ἱεροδιακόνου Πολυβίου Λαμπρινίδη, Θεολόγου

Ἔντονα στίς μέρες μας προβάλλει τό πολυσυζητημένο θέμα σχετικά μέ τήν καύση τῶν νεκρῶν, μέ τά ἐπιχειρήματα τῶν ὑποστηρικτῶν τῆς τακτικῆς αὐτῆς νά εἶναι πολλά,τήν ὁποία θέλουν νά ἐφαρμόσουν καί στή δική μας χώρα.

Ἕνα, μάλιστα, ἀπό τά κυριότερα ἐπιχειρήματα πού θέτουν,ἴσως τό πιό βασικό, ἀποτελεῖ το χωροταξικό ἀδιέξοδο γιά την ταφή τῶν νεκρῶν, ἀφοῦ μέ τά προβλήματα τῶν μεγαλουπόλεων θεωρεῖται πρακτικότερη ἡ ἀποτέφρωση τῶν νεκρῶν.

Στό βασικό αὐτό τους ἐπιχείρημα, θά πρέπει νά σημειώσουμε δύο πράγματα. Πρῶτον,ὅταν χρειάζονται νά καλυφθοῦν ἄλλες ἀνάγκες τῆς κοινωνίας, πάντοτε βρίσκεται ὁ κατάλληλος χῶρος, χωρίς ἰδιαίτερη δυσκολία. Δεύτερον, στόν δικό μας τόπο, ἀλλά καί σέ ὅλο τον ὀρθόδοξο κόσμο, εἶναι ἔντονη ἡ ἐπιθυμία τῶν ἀνθρώπων να διατηρηθεῖ ἡ μνήμη τοῦ νεκροῦ τους ἄσβεστη, μέ ὅλες ἐκεῖνες τίς ἐκδηλώσεις πού συνάδουν στή διατήρησή της (μνημόσυνα, τρισάγιο στόν τάφο τοῦ νεκροῦ κ.ἄ.). Αὐτό συνακόλουθα σημαίνει καί τήν ὕπαρξη τάφου πού θά διατηρεῖ ζωντανή τή μνήμη τοῦ κεκοιμημένου, ἡ ὁποία θά θυμίζει συνάμα τις ρίζες καί τήν Παράδοσή μας.
Ὅποτε, αὐτή ἡ ἀνάγκη τῶν ζωντανῶν πρός τούς νεκρούς ἔρχεται σέ πλήρη ἀντίθεση καί σύγκρουση μέ τό κύριο αὐτό ἐπιχείρημα πού προβάλλεται ἀπό ἀρκετούς  πολιτικούς, κοινωνικούς καί ἄλλους κύκλους.

Οἱ κύκλοι αὐτοί, προσπαθώντας νά ἐπιβάλουν τά ἐπιχειρήματά τους, ἰσχυρίζονται ἀκόμα ὅτι ὁ Θεός δέν θά ἀναστήσει μόνο αὐτούς πού τάφηκαν, ἀλλά καί αὐτούς οἱ ὁποῖοι κάηκαν.

Τό ἐπιχείρημα αὐτό, ἀσφαλῶς, δέν βρίσκει ἀντίθετη τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, ἀφοῦ στή Δευτέρα Παρουσία ὅλοι ὅσοι ἔζησαν σέ αὐτόν τόν κόσμο,μέ ὅποιο τρόπο κι ἄν ἔφυγαν ἀπό αὐτή τή ζωή, θά ἀναστηθοῦν μέ τά σώματά τους ἀρτιμελῆ. Τό ἐπιχείρημα, ὅμως, ὅτι κάποιοι ἀπό τούς Ἁγίους της Ἐκκλησίας μας, π.χ οἱ Ἅγιοι Δεκατέσσερεις Ὁσιομάρτυρες τῆς Καντάρας πού κάηκαν ἀπό τούς τότε Λατίνους κατακτητές, ἁγίασαν παρ’ ὅλο πού κάηκαν, μόνο ὡς κακόγουστο ἀστεῖο μπορεῖ νά ἐκληφθεῖ, διότι ἄλλο θέμα εἶναι νά ἐπιθυμεῖ κάποιος μετά θάνατον νά καεῖ καί ἄλλο νά ὁδηγεῖται στό μαρτύριο γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ.

Ἐδῶ θά πρέπει νά σημειώσουμε χωρίς περιστροφές, γιά νά γίνει ξεκάθαρο, ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν ἀποδέχεται την καύση τῶν νεκρῶν, ἀλλά ἀντιθέτως γιά λόγους καθαρά θεολογικούς ὑποστηρίζει τήν ταφή τῶν νεκρῶν σωμάτων.

Στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί Θεολογία τό σῶμα δέν ὑποτιμᾶται καί δέν μπαίνει σέ δεύτερη μοίρα ἐν σχέσει μέ τήν ψυχή. Ἡ Ἐκκλησία δέν υἱοθετεῖ τις ἀντιλήψεις τῶν, κατά διαφόρων καιρῶν καί ἐποχῶν, φιλοσόφων, π.χ. τοῦ Πλωτίνου ὁ ὁποῖος ντρεπόταν ἐπειδή εἶχε σῶ μα, καί γενικά τήν ἀποστροφή τοῦ σώματος σέ κάποιες εἰδωλολατρικές ὁμάδες, τίς ὁποῖες ἡ Ἐκκλησία καταδικάζει ὡς αἱρετικές. Τό σῶμα τοῦ κάθε ἀνθρώπου εἶναι ἱερό καί, σύμφωνα μέ τούς λόγους τοῦ Ἀποστόλου Παύλου στήν Α΄ προς Κορινθίους Ἐπιστολή, ἀποτελεῖ ναό καί κατοικητήριο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὅταν ἡ Ἐκκλησία ὁμιλεῖ γιά ἁγιασμό τοῦ ἀν θρώπου, δέν ἐννοεῖ μόνο ἁγιασμό τῆς ψυχῆς, ἀλλά καί τοῦ σώματος. Τρανταχτό παράδειγμα τούτου ἀποτελοῦν τά λείψανα τῶν Ἁγίων μας. Γι’ αὐτό ἡ Ἐκκλησία τά τιμᾶ, τά λιτανεύει, τά θέτει σέ προσκύνηση καί τά φυλάσσει μέ τόν πρέποντα σεβασμό.

Ἡ ταφή τῶν νεκρῶν συνδέεται ἄμεσα μέ τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας στήν ἀνάσταση τῶν κεκοιμημένων. Ὁ νεκρός τίθεται στό μνῆμα, ὅπως ὁ κόκκος τοῦ σιταριοῦ στή γῆ. Τό σιτάρι θα σαπίσει, θά ἀλλοιωθεῖ, ἀλλά ἀπό αὐτό θά προέλθει ἕνα νέο φυτό, ζωντανό. Τό ἴδιο καί ὁ νεκρός. Θά ἀποσυντεθεῖ τό σῶμα του, θά γίνει ἕνα μέ τή γῆ ἀπό τήν ὁποία προῆλθε, ἀλλά ἡ Ἐκκλησία προσδοκᾶ τήν ἡμέρα κατά τήν ὁποία οἱ νεκροί θά ἐγερθοῦν. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ἐξάλλου, κατετέθη ἀπό τούς μαθητές του σέ μνῆμα, ἀπό τό ὁποῖο ἠγέρθη καί πρόβαλε ἔτσι ἀπό τοῦ τάφου ἡ ὄντως Ζωή. Ἐκεῖ πού ὑπάρχει πίστη στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ -πού προμηνύει καί τή δική μας ἀνάσταση- ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ να ἀντιμετωπίσει ὀρθά καί τό γεγονός τοῦ θανάτου.

Ἀντίθετα, στή σημερινή κοινωνία, οἱ πάντες σχεδόν, προσπαθοῦν νά ἀποσιωπήσουν το γεγονός τοῦ θανάτου. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος ἐπιδιώκει την ἀπεμπόληση τοῦ θανάτου καί γι’ αὐτό ἐπιθυμεῖ τήν ἐξαφάνιση τοῦ νεκροῦ σώματος πού παραπέμπει σέ αὐτόν, σέ ἀντίθεση με τήν ταφή πού διατηρεῖ τή μνήμη τοῦ νεκροῦ καί κατ’ ἐπέκταση τοῦ θανάτου. Δέν θά ἦταν ὑπερβολή νά ποῦμε ὅτι το μόνο σίγουρο στόν ἄνθρωπο εἶναι ὅτι μία μέρα θά ἀποθάνει καί θά ἀπέλθει ἀπό τόν κόσμο αὐτό. Ὅσο κι ἄν προσπαθοῦν νά ἀποσιωπήσουν τό γεγονός αὐτό, νά τό θέσουν ἔξω ἀπό τη ζωή, ὁ θάνατος θά συμβεῖ. Ἄλλωστε, κάθε νέα γέννηση ἑνός ἀνθρώπου προμηνύει καί ἕνα νέο θάνατο.

Τελειώνοντας τίς πιό πάνω σκέψεις σχετικά μέ τό πολυσυζητημένο θέμα τῆς καύσης τῶν νεκρῶν, ἀξίζει νά σημειώσουμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν ἐπιβάλλει - καί δέν πρέπει νά ἐπιβάλει- τον ἐνταφιασμό τῶν νεκρῶν σέ κανένα πού δέν τό ἐπιθυμεῖ και ἰδιαίτερα σέ ἀνθρώπους ἄλλων θρησκειῶν. Ὅμως, ἀπό τήν ἄλλη πλευρά πρέπει νά γίνει σεβαστή ἡ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καί νά μήν προσπαθοῦν να τῆς ἐπιβάλουν ἤθη πού δέν συνάδουν μέ τό ἦθος καί τή διδασκαλία της.

"Παρέμβαση Εκκλησιαστική". Οκτωβρίου - Δεκεμβρίου 2011.