Άγιοι και σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα

Του Σάββα Αλεξάνδρου*

Είναι γεγονός αναντίλεκτο πως η σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα χαρακτηρίζεται από την αλλοτρίωση, τον ατομικισμό και την απουσία σωστών προτύπων.

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέει: «Δύσκολα πραγματοποιείται το καλό από τους ανθρώπους και δεν χαίρει εκτίμησης». Δυστυχώς οι αρετές, το ήθος, η απλότητα και η τιμιότητα δεν προβάλλονται.

Εκείνο που φαίνεται να κυριαρχεί και θεωρείται κατόρθωμα είναι το κακό και οι εκφάνσεις του, τραγικές συνέπειες της φιλαυτίας. Τα πρότυπα που προβάλλει η κοινωνία μας είναι τα πρόσωπα του χρήματος, της κοινωνικής ισχύος, της κοσμικής δύναμης με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Αν όμως η κοινωνία μας προβάλλει το κακό, υπάρχει και μια άλλη κοινωνία, η Εκκλησία του Χριστού, που προβάλλει κάτι άλλο, τους Αγίους. Τι είναι οι Άγιοι για την Ορθοδοξία και ποια θέση μπορεί να έχουν στο σύγχρονο κόσμο μας;

Κατ΄ αρχάς, να τονίσουμε πως για τους Πατέρες η αγιότητα είναι μια οντολογική και όχι μια ηθική κατάσταση. Σύμφωνα με τη θεολογία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, όπως αυτή εκφράζεται στον περίφημο αγιορείτικο τόμο του, «Άγιοι είναι εκείνοι που καθάρισαν τους εαυτούς τους από τα διάφορα πάθη, ενώθηκαν με τις θείες άκτιστες ενέργειες και έγιναν θέσει και ενεργεία θεοί».

Για την Πατερική σοφία η Αγιότητα δεν είναι μια κατάσταση ουτοπική, εξωπραγματική. Η επίτευξή της ξεκινά από τη στιγμή που ο άνθρωπος λειτουργεί αφαιρετικά ως προς τα υλικά αγαθά. Ο Άγιος Νικήτας ο Στηθάτος σημειώνει: «Αρχή της του Θεού αγάπης, η των υλικών πραγμάτων καταφρόνησις». Ο άνθρωπος που αγαπά το Θεό ξέρει να χρησιμοποιεί τα υλικά αγαθά σωστά και δεν επιτρέπει σ΄ αυτά να τον χρησιμοποιούν. Ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων λέει πως «Ο πιστός άνθρωπος και εν πενία πλουτεί». Ο πιστός άνθρωπος και μέσα στη φτώχεια του είναι πλούσιος, διότι ξέρει να αρκείται στα αναγκαία που του χρειάζονται για να ζήσει. Γι΄ αυτό και ένα τέτοιο πρόσωπο, κατά τον Άγιο Κύριλλο, «Ήδη τον πλούτον πεπάτηκε».

Ύστερα, η πραγματικότητα της αγιότητας επιτυγχάνεται με την άσκηση δηλαδή με τον αγώνα του ανθρώπου ενάντια στα πάθη, τα οποία όπως σοφά αναφέρει ένας μεγάλος Πατέρας της Εκκλησίας μας, ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος, «Ακανθαί εισίν και εκ του εν τω σώματι σπόρου ταύτα ανατέλλουσιν», δηλαδή πλείστα απ’ αυτά ο άνθρωπος τα φέρει με τη γέννησή του, είναι μέσα στα γονίδιά του. Καλείται λοιπόν να βυθοσκοπήσει τον εαυτό του και να αγωνιστεί ενάντια σ΄ οτιδήποτε τον χωρίζει από το Θεό και τον συνάνθρωπό του. Λέει γι’ αυτό ο Άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος: «Δει ουν τα βύθια νοήματα της εμπαθούς διαγωγής εις φανερόν άγειν και σαφώς στηλιτεύειν».

Εξάλλου για την Πατερική Θεολογία απαραίτητη προϋπόθεση για την αγιότητα είναι και η απλότητα. Ο Άγιος Πέτρος ο Δαμασκηνός, ένας μεγάλος φιλόκαλος Πατέρας, λέγει: «Ο Θεός ουκ εν νηστείαις μηδέν αγρυπνίαις αλλ’ εν τη απλότητι της καρδίας εμφαίνεται». Τέλος στοιχείο απαραίτητο για την επίτευξη της αγιότητας είναι η αγάπη. Ο Μέγας Αντώνιος παρατηρεί: «Από τον πλησίον μας εξαρτάται η κατά Θεόν ζωή ή ο πνευματικός μας θάνατος. Αν κερδίσομε τον αδελφό διά της αγάπης, ήδη κερδίσαμε τον ίδιο το Θεό. Αν αντίθετα τον λυπήσαμε, λυπήσαμε τον ίδιο το Θεό».

Μέσα σε μια κοινωνία λοιπόν που υποφέρει από την έλλειψη αγάπης και απλότητας, μέσα σε μια κοινωνία που υποφέρει από κρίση ταυτότητας και είναι έρμαιο του καταναλωτισμού, οι Άγιοι προβάλλουν με τους βίους τους ως τα πρότυπα του αληθινού, αυθεντικού ανθρώπου και ως η μόνη διέξοδος από τα τραγικά αδιέξοδα της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας.

* Ο Σάββας Αλεξάνδρου είναι Βοηθός Διευθυντής Α΄, Συνεργάτης Ιεράς Μητρόπολης Λεμεσού

«Φιλελεύθερος»18/08/2010