Στέργιος Σάκκος, "Τό μεγαλύτερο κακό καί ἡ θεραπεία του"

Ἀπευθύνω αὐτήν τήν ὥρα σέ ὅλους σας ἕνα ἐρώτημα: Ποιό εἶναι τό πιό μεγάλο κακό πού βασανίζει τόν ἄνθρωπο καί άναστατώνει ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα; Θά ἐπιθυμοῦσα ἀκόμα τό ἐρώτημα αὐτό νά φτάσει σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους τῆς γῆς. Οἱ ἀπαντήσεις πού περιμένω ν’ ἀκούσω εἶναι διάφορες, ὅπως διάφορες εἶναι καί οἱ αἰτίες τοῦ πόνου τῶν ἀνθρώπων. Ἡ πρώτη ἀπάντηση εἶναι: Τό πιό μεγάλο κακό στή ζωή τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἡ φτώχεια. Ὑπάρχουν ἑκατομμύρια ἄνθρωποι σέ ὅλο τόν κόσμο πού στεροῦνται τά ἀναγκαῖα ἀγαθά γιά τή ζωή καί χιλιάδες πού πεθαίνουν ἀπό τήν πεῖνα. Ναί, καί σήμερα στόν εἰκοστό πρῶτο αἰώνα τοῦ τεχνικοῦ πολιτισμοῦ, πού παράγονται ἄφθονα ἀγαθά καί οἱ ἄνθρωποι πεθαίνουν ἀπό τόν εὐδαιμονισμό, τήν καλοπέραση καί τήν πολυφαγία, ὑπάρχουν καί πολλοί ἄνθρωποι πού πεθαίνουν κάθε μέρα ἀπό τήν πεῖνα. Ὅλοι αὐτοί μέ φωνή πού βγαίνει ἀπό τά σκελετωμένα κορμιά τους φωνάζουν καί λένε ὅτι τό μεγαλύτερο κακό στή ζωή εἶναι ἡ φτώχεια, ἡ ἀνέχεια, ἡ δυστυχία.
Ἀλλά τή φωνή τῶν πεινασμένων πάει νά τή σκεπάσει μιά ἄλλη φωνή θλιβερή καί σπαραξικάρδια, πού προέρχεται ἀπό ὅλα τά μέρη τῆς γῆς, ἀπό πόλεις καί χωριά, ἀπό χῶρες ὑποανάπτυκτες καί φτωχές, ἀλλά καί ἀπό προηγμένες καί πλούσιες. Τί λένε αὐτοί; Τό πιό μεγάλο κακό στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ ἀρρώστια. Παρ’ ὅλα τά φάρμακα καί τούς γιατρούς ἕνας μεγάλος ἀριθμός ἀνθρώπων μαστίζεται ἀπό διάφορες ἀρρώστιες. Τά παυσίπονα, τά ἠρεμιστικά καί τά διάφορα φάρμακα ξεκουράζουν γιά λίγο τούς ἀρρώστους, ἀλλ’ ἀμέσως ἡ ἐξάντληση, ὁ πόνος, ὁ πυρετός, ἡ ἀυπνία κυριαρχοῦν καί ὁ ἄρρωστος ψήνεται, ἀναστενάζει, ζητάει βοήθεια, μά δέν τή βρίσκει. Ἔχει ὅλες τίς ἀνέσεις, ἀλλά ὑποφέρει καί θλίβεται. Ἔχει τοῦ κόσμου τά ἀγαθά, ἀλλά δέν μπορεῖ νά τά ἀπολαύσει. Θά προτιμοῦσε νά εἶχε τήν ὑγεία του καί ἄς ἔτρωγε ἕνα ξεροκόμματο τήν ἡμέρα. Γι’ αὐτό, ὅταν ἀκοῦν τούς φτωχούς νά λένε ὅτι ἡ φτώχεια εἶναι τό μεγαλύτερο κακό, αὐτοί φωνάζουν πιό θλιβερά, πιό δυνατά, ὅτι τό πιό μεγάλο κακό εἶναι ἡ ἀρρώστια.
Ἀκούω ὅμως καί τρίτη φωνή. Τί λέει; Πάψτε φτωχοί νά διαμαρτύρεσθε, σταματῆστε ἄρρωστοι νά παραπονεῖστε, γιατί μεγαλύτερο κακό ἀπό τή φτώχεια, χειρότερο ἀπό τήν ἀρρώστια εἶναι τό κακό πού βασανίζει ἐμᾶς. Καί τό κακό αὐτό εἶναι ὁ πόλεμος, πού ἀφήνει πίσω του ἐρείπια καί συντρίμμια, χῆρες καί ὀρφανά. Στ’ ἀλήθεια, τί φοβερό κακό ὁ πόλεμος! Καί ὅπως λέει ἕνας ποιητής, «Τί φρίκη πὄχει ὁ πόλεμος! Τί συμφορές ἀφήνει!». Μέ ζωηρά χρώματα περιγράφει ὁ Θουκυδίδης τόν πελοποννησιακό πόλεμο καί μέ πολύ μελανά τό λοιμό καί τό λιμό, δηλαδή τήν ἀρρώστια καί τήν πεῖνα πού ἀκολούθησαν. Ποτέ δέν θά ξεχάσω τόν ἐνθουσιασμό μέ τόν ὁποῖο ἀκούσαμε, μικρά παιδιά τότε, τήν εἴδηση ὅτι κηρύχθηκε ὁ πόλεμος τοῦ 1940.
Πηδούσαμε, τρέχαμε μέ χαρά καί ἀλαλαγμό. Νομίζαμε ὅτι ὁ πόλεμος εἶναι ἕνα πανηγύρι, ἕνα μεγάλο παιχνίδι πού παίζουν οἱ μεγάλοι. Ὅταν ὅμως ἔγινε ὁ πρῶτος βομβαρδισμός καί εἶδα μέ τά μάτια μου φίλους καί συμμαθητές νά χάνονται ἀπό μπροστά μου καί νά κρεμιοῦνται στά δέντρα καί στίς στέγες καί νά ’ναι πεταμένα στούς δρόμους χέρια, πόδια, κεφάλια, ἀνθρώπινα σπλάγχνα, κατάλαβα πολύ καλά τί θά πεῖ πόλεμος.Εἶναι ὁ πόλεμος πανηγύρι, ἀλλά τό πανηγύρι τοῦ διαβόλου.
Μεγάλο κακό ἡ φτώχεια, βαρύ κακό ἡ ἀρρώστια, τραγικό κακό ὁ πόλεμος. Δέν σταματοῦν ὅμως οἱ φωνές ἐδῶ. Τήν ἴδια στιγμή ἀκούγεται μιά δυνατή κραυγή πού προέρχεται ἀπό ὅλα τά μέρη τῆς γῆς, ἀπό ὅλους τούς ἀνθρώπους, εἴτε εἶναι πεινασμένοι, εἴτε χορτάτοι. Ἑνωμένοι φωνάζουν ὑγιεῖς καί ἄρρωστοι. Ἀπό χῶρες ποῦ καίγονται ἤ ἀπειλοῦνται ἀπ’ τή φωτιά τοῦ πολέμου κι ἀπό χῶρες τῆς εἰρήνης, μιά φωνή ἀκούγεται· Τό μεγαλύτερο κακό ἀπ’ ὅλα τά κακά εἶναι ὁ θάνατος. Ὁ θάνατος εἶναι ὁ μεγάλος κατακτητής πού σαρώνει τά πάντα. Ἔχει στήσει τά τρόπαιά του, σέ πόλεις καί χωριά. Δέν ὑπάρχει τόπος χωρίς μνήματα. Ὅσο κι ἄν πάλεψε ὁ Διγενής μέ τό χάρο στά πλατιά καί μαρμαρένια ἁλώνια, δέν κατάφερε νά τόν νικήσει. Κι ὁ ἀνεπιθύμητος αὐτός ἐπισκέπτης μπαίνει παντοῦ. Σέ παλάτια καί καλύβια, θερίζει γέροντες ἀσπρομάλληδες καί ἁρπάζει βρέφη ἀπό τήν κούνια. Τρυγάει στή δυστυχία, στήν ἀρρώστια καί στόν πόλεμο, ἀλλά καί στά καλά καθούμενα, σέ γάμους καί σέ πανηγύρια, σωριάζει νυφοῦλες καί λεβέντες.
Ἕνας πέθανε τήν ὥρα πού χόρευε ἀμέσως μετά τό γάμο του. Δυό ζευγάρια σκοτώθηκαν στό γαμήλιο ταξίδι. Ὁ ἄλλος ἐπιστρέφει ἀπό τήν ξενιτειά καί μόλις φθάνει στό σπίτι του πεθαίνει. Ἕνας μητροπολίτης τήν ὥρα πού ψάλλει μιά νεκρώσιμη ἀκολουθία πέφτει νεκρός στό θρόνο του. Προσγειώνεται τό ἀεροπλάνο καλά καί ὁ χαρούμενος γιά τό καλό ταξίδι ἐπιβάτης πέφτει νεκρός στό ἀεροδρόμιο. Ἀγωνίζεται ὁ μαθητής νά ἐπιτύχει στίς ἐξετάσεις, ἐπιτυγχάνει, ἀλλά ὁ θάνατος τόν παίρνει πρίν μάθει τ’ ἀποτελέσματα. Ὁ ἄλλος ἐπιτυγχάνει στό πανεπιστήμιο, ἀλλά ὁ θάνατος δέν τόν ἀφήνει νά χαρεῖ τή φοιτητική ζωή.
Νά, ἀγαπητοί μου, τά μεγαλύτερα κακά πού μαστίζουν τήν ἀνθρωπότητα καί τυραννοῦν τόν ἄνθρωπο. Νά, οἱ φωνές πού ἀκούγονται στό ἐρώτημά μου. Ἄνθρωποι τῆς γῆς, ποιό εἶναι τό μεγαλύτερο κακό στή ζωή μας; Ἡ φτώχεια, ἡ ἀρρώστια, ὁ πόλεμος, ὁ θάνατος.
Στή συνέχεια ἀπευθύνω τό ἴδιο ἐρώτημα στόν οὐρανό, στόν Κύριο καί Θεό μας, νά μᾶς ἐξηγήσει αὐτός πού εἶναι ἡ αἰώνια ἀλήθεια καί τό ἀληθινό φῶς, ποιό εἶναι τό μεγαλύτερο κακό στή ζωή μας. Καί τήν ἀπάντηση μᾶς τή δίνει ὁ Θεός μέ τό λόγο του, μέ τήν ἁγία Γραφή. Καί ἡ ἁγία Γραφή κηρύττει ὅτι ὑπάρχει ἕνα κακό πού εἶναι μεγαλύτερο ἀπό τή φτώχεια, θλιβερότερο ἀπό τήν ἀρρώστια, τραγικότερο ἀπό τόν πόλεμο, φρικτότερο ἀπό τό θάνατο. Καί τό κακό αὐτό εἶναι ἡ ἁμαρτία. Μπά! Ἡ ἁμαρτία τό μεγαλύτερο κακό; ἀποροῦν μερικοί. Ἄλλοι διαφωνοῦν κι ἄλλοι γελοῦν καί σαρκάζουν, γιατί ἔχουν τήν ἁμαρτία σάν ἕνα εὐχάριστο παιχνίδι, τήν πιπιλίζουν σάν καραμέλα καί τή θεωροῦν μέσο διασκεδάσεως καί ἀπολαύσεως. Κι ὅμως, ἀγαπητοί μου, ἡ μόνη ἀλήθεια εἶναι αὐτό πού κηρύττει ἡ ἁγία Γραφή. Ὅτι ἡ ἁμαρτία, δηλαδή τό νά πᾶς κόντρα πρός τόν Θεό καί νά καταπατήσεις τό νόμο του καί νά προσβάλεις τό θέλημά του, εἶναι τό μεγαλύτερο ἀπ’ ὅλα τά κακά στή ζωή μας. Κι αὐτό ἀποδεικνύεται πολύ ἁπλᾶ καί πολύ πρακτικά. Ἀναφέρω δυό ἀποδείξεις. Ἡ μία εἶναι ὅτι ὅλα τά κακά φτώχεια, ἀρρώστια, πόλεμος, θάνατος, εἶναι προσωρινά καί προσβάλλουν περιορισμένα ἀγαθά, ἐπίγεια ἀγαθά. Ἐνῶ ἡ ἁμαρτία εἶναι αἰώνιο κακό, διότι προσβάλλει αἰώνιο ἀγαθό. Ἡ φτώχεια μᾶς στερεῖ τά ὑλικά ἀγαθά, ἡ ἀρρώστια καταστρέφει τήν ὑγεία, ὁ πόλεμος φυγαδεύει τήν εἰρήνη καί πολλές φορές τήν ἐλευθερία. Ὁ θάνατος ἀφαιρεῖ τή ζωή. Δέχομαι ὅτι τά ὑλικά ἀγαθά εἶναι σπουδαῖα καί ἀναγκαῖα, ὅλοι τά θέλουμε, ἀγαθά εἶναι, ἀπό τό Θεό εἶναι δοσμένα. Συμφωνῶ ὅτι ἡ ὑγεία εἶναι πολύτιμο ἀγαθό στόν ἄνθρωπο. Κανείς σωστός ἄνθρωπος δέν διαφωνεῖ ὅτι ἡ εἰρήνη εἶναι ὄνομα γλυκύ καί πρᾶγμα γλυκύτερο. Ὅλοι ἐπίσης λαχταροῦμε τή ζωή. «Γλυκειά ἡ ζωή κι ὁ θάνατος μαυρίλα». Ἀλλά καί ὅλοι συμφωνοῦμε ὅτι τά ἀγαθά αὐτά εἶναι περιορισμένα, προσωρινά. Τό πολύ νά ἐπεκτείνονται σέ 100 ἤ ἔστω σέ 150 χρόνια. Ἀλλά τί εἶναι τά 100 καί 1000 χρόνια στά ἄπειρα δισεκατομμύρια, στήν αἰωνιότητα; Ἡ ἁμαρτία ἀφαιρεῖ ἀπό τόν ἄνθρωπο τή στολή τῆς ψυχῆς, τή θεία τροφή. Τόν ἀποξενώνει ἀπό τήν πατρική κληρονομιά, ἀπό τή θεία περιουσία. Τόν ἀναγκάζει νά βόσκει χοίρους καί νά τρώει ξυλοκέρατα. Ὅποιος εἶναι μακριά ἀπό τόν Θεό, αὐτός εἶναι ὁ πραγματικά φτωχός, ὁ αἰώνια φτωχός. Ἡ ἁμαρτία πληγώνει τή συνείδηση, διαφθείρει τήν καρδιά καί δημιουργεῖ τά ψυχικά πάθη, πού εἶναι φοβερότερα ἀπό τόν καρκῖνο, τίς καρδιοπάθειες καί τίς ψυχοπάθειες.
Ἡ ἁμαρτία ἀφαιρεῖ τήν πνευματική εἰρήνη, καί τότε ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἐχθρός μέ τόν ἑαυτό του, μέ τό συνάνθρωπό του, μέ τόν Θεό. Ἡ ἁμαρτία σκλαβώνει τόν ἄνθρωπο στήν πιό τρομερή αὐτοκρατορία καί δικτατορία τοῦ διαβόλου. Ἡ ἁμαρτία εἶναι ὁ θάνατος τῆς ψυχῆς, τῆς ψυχῆς πού ἀξίζει πολύ περισσότερο ἀπό τό σῶμα. Νά, ἡ μία ἀπόδειξη ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναι τό μεγαλύτερο κακό.
Ἡ ἄλλη ἀπόδειξη δέν εἶναι θεολογική, ἀλλά ἱστορική, κοινωνική. Ἡ ἱστορία καί ἡ κοινωνία ἀποδεικνύουν σέ ἀναρίθμητες περιπτώσεις ὅτι ἡ αἰτία τῆς φτώχειας εἶναι ἡ ἁμαρτία, ἡ ἀφορμή τῆς ἀρρώστιας ἡ ἁμαρτία, τά κίνητρα τοῦ πολέμου ἡ ἁμαρτία, καί ἡ ρίζα τοῦ θανάτου ἡ ἁμαρτία. Θέλετε παραδείγματα; Ἔχω νά σᾶς παρουσιάσω ἄφθονα.
1) Ἡ γῆ μας ἔχει ἀγαθά γιά νά ζήσει δεκαπλάσιος πληθυσμός. Γιατί ὅμως τόσοι ἄνθρωποι πεθαίνουν ἀπό τήν πεῖνα; Ἡ αἰτία εἶναι ἡ ἁμαρτία· εἴτε μέ τήν μορφή τῆς ἀδικίας καί τῆς ἐκμεταλλεύσεως, εἴτε μέ τήν μορφή τῆς τεμπελιᾶς καί φυγοπονίας, εἴτε μέ τήν μορφή τῆς σπατάλης καί πολυτελείας, εἴτε μέ τήν μορφή τῆς πλεονεξίας καί φιλαργυρίας.
2) Θέλεις νά διαπιστώσεις ὅτι καί σέ πολλές ἀρρώστιες εἶναι ἀφορμή ἡ ἁμαρτία; Ὁ Κύριός μας, πρίν νά θεραπεύσει ἕναν παραλυτικό, τοῦ εἶπε «Τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι». Καί σ’ ἕναν ἄλλο εἶπε· «Ἴδε ὑγιής γέγονας, μηκέτι ἁμάρτανε». Ὁ ἱερός Χρυσόστομος ἔλεγε συχνά, ὅτι «τά πλείονα τῶν νοσημάτων ἐξ ἁμαρτημάτων εἰσί τῶν ψυχικῶν». Καί σ’ ἕνα τροπάριο ψάλλουμε· «Ἀπό τῶν πολλῶν μου ἁμαρτιῶν ἀσθενεῖ τό σῶμα, ἀσθενεῖ μου καί ἡ ψυχή». Δέν παραδέχεσαι αὐτές τίς μαρτυρίες; Τότε ἄκουσε τί λένε οἱ γιατροί. Δέν παραδέχεσαι κι αὐτούς; Τότε ἔλα μαζί μου νά πᾶμε στά νοσοκομεῖα, στά ἄσυλα ἀνιάτων, στά σανατόρια, στά ψυχιατρεῖα, ν’ ἀκούσουμε τό ἱστορικό τῶν ἀρρώστων, καί τότε θά διαπιστώσεις ὅτι πολλές ἀρρώστιες ἔχουν ἀφορμή τήν ἁμαρτία.
3) Ὅσο γιά τόν πόλεμο, δέν νομίζω νά ἔχει κανείς ἀντίρρηση, ὅτι τό κίνητρό του εἶναι ἡ ἁμαρτία. Διότι ἄλλοτε γίνεται γιά τό χρυσόμαλλο δέρας, δηλ. γιά τόν κίτρινο χρυσό, ἄλλοτε γιά τόν πράσινο χρυσό, καί ἐννοῶ τίς ἐκτάσεις τῆς γῆς, καί ἄλλοτε γιά τόν μαῦρο χρυσό, καί ἐννοῶ τά πετρέλαια.
4) Ὅσο γιά τό τέταρτο κακό, γιά τό θάνατο, φτάνει, νομίζω, ἡ μαρτυρία τῆς Γραφῆς «Τά ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος», καί ἡ ἱστορία τοῦ Ἀδάμ καί τῶν ἀπογόνων του, γιά νά δείξουν ὅτι ρίζα τοῦ θανάτου εἶναι ἡ ἁμαρτία. Ὁ μόνος ἀναμάρτητος, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Κύριός μας, ὑπῆρξε καί ὁ μόνος ἀθάνατος. Ἄν πέθανε γιατί τό θέλησε, πέθανε γιά νά θανατώσει τό θάνατο καί νά λυτρώσει τόν κόσμο ἀπό τήν ἁμαρτία, τή φθορά καί τό θάνατο. Κι αὐτό φάνηκε μέ τήν άνάστασή του. Πῶς τώρα ὁ Χριστός μᾶς λυτρώνει ἀπό τήν ἁμαρτία, πού εἶναι τό μεγαλύτερο κακό, αὐτό εἶναι ἕνα ἄλλο θέμα.

(Στέργιος Ν. Σάκκος, ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)