Ο Μέγας Αντώνιος

Ήταν Αιγύπτιος στην καταγωγή. Στην Αίγυπτο με τον Μ. Αντώνιο και άλλους πρωτοπόρους ερημίτες και μοναχούς έχουμε την εμφάνιση του φαινομένου του μοναχισμού που επηρέασε και επηρεάζει τα μέγιστα την Εκκλησία. Λένε πολλοί ότι ο μοναχισμός έχει ανατολικές ασιατικές επιδράσεις. Η ιστορία όμως της Εκκλησίας το διαψεύδει. Κοιτίδα του και χώρος αναπτύξεως υπήρξε η Αίγυπτος με την άνευ προηγουμένου ανάπτυξη του μοναχισμού. Από κει μεταφυτεύτηκε στη Δύση και την Ανατολή.
Οι γονείς του ήταν πλούσιοι αλλά το σπουδαιότερο χριστιανοί και γι’ αυτό μεγάλωσε μέσα σε χριστιανικό περιβάλλον. Ο πλούτος χωρίς χριστιανική παιδεία και αγωγή είναι βλαβερός και επικίνδυνος πάρα πολύ. Μόνο η χριστιανική αγωγή τον τιθασεύει και τον αξιοποιεί πνευματικά. Είτε με την κοινωνική αξιοποίηση μέσω ευαγών ιδρυμάτων είτε με το οριστικό δόσιμο του προς ανακούφιση των πτωχών και αδυνάτων και την εν Χριστώ ακολουθία της ακτημοσύνης. Αυτό το δεύτερο δρόμο ακολούθησαν οι μεγάλοι άγιοι της εκκλησίας μας, μεταξύ των οποίων πρώτος και καλύτερος ο Μ. Αντώνιος.
Μεγάλο δώρο το να γεννηθεί κανείς σε χριστιανική οικογένεια.Αναπτύσσεται ομαλά, σωστά και χωρίς προβλήματα. Παίρνει τη χάρη του Θεού από πολύ νωρίς, σε κάποιες ιδιάζουσες περιπτώσεις εκ κοιλίας μητρός κατά τρόπο καταπληκτικό. Ας θυμηθούμε τις περιπτώσεις αγίων, που γεννήθηκαν μετά από πολύχρονες προσευχές των γονέων τους. Επειδή δεν ήταν καρπός μόνο του σαρκικού θελήματος των γονέων τους αλλά και της προσευχής τους, γι’ αυτό από παιδιά είχαν Πνεύμα Άγιο. Αλλά και στις περιπτώσεις που τα παιδιά εξόκειλαν λόγω ισχυρών ορμών, φυσικών ή επίκτητων, και πάλι η γέννηση μέσα σε χριστιανική οικογένεια ή η ύπαρξη ενός φλογερού χριστιανού γονέα συνετέλεσε στο να διορθωθούν και να βελτιωθούν αφάνταστα και υπερφυσικά.
Ήταν μονήρης τύπος και του άρεσε να μένει στο σπίτι του όπως και ο Ιακώβ στην Παλαιά Διαθήκη. Ας προσέξουμε το σημείο αυτό του χαρακτήρα του Μ. Αντωνίου, όπως το αναφέρει ο βιογράφος του ο Μ. Αθανάσιος, και ας το αναλύσουμε δι’ ολίγων. Όταν οι γονείς έχουν παιδιά που αρέσκονται στη μοναξιά και είναι σπιτικά τότε στενοχωριούνται. Τι θα γίνουν, πως θα εγκλιματισθούν στην κοινωνία, πως θα προσαρμοσθούν, πως θα παντρευτούν; Κι όμως ο Θεός που έδωσε αυτές τις κλίσεις έχει το σκοπό του. Δεν κάνει λάθη ο Θεός ούτε παραχωρεί πράγματα που μπορούν να μας καταστρέψουν. Όλα τα γνωρίσματα ενός ανθρώπου, είτε θετικά είτε αρνητικά, όλα είναι ευλογίες γι’ αυτόν που παραχωρεί τον εαυτό του στα χέρια του Θεού.
Μητέρα, που το παιδί της ήταν πολύ εσωστρεφές και αγαπούσε την μόνωση σε βαθμό ασυνήθιστο, στράφηκε σε ένα άγιο Πνευματικό και εξεδήλωσε την ανησυχία της. Εκείνος την καθησύχασε λέγοντάς την, ότι για να δώσει ο Θεός αυτόν τον χαρακτήρα κάτι ξέρει και για κάτι προορίζει το παιδί της. Ειδικά για τους μεγάλους αγίους και μάλιστα τους αγάμους κληρικούς και μοναχούς, η «έρημος» ως τρόπος ζωής είναι βασικό στοιχείο «εκ των ων ουκ άνευ» για τον πνευματικό εξοπλισμό και την κατάρτισή τους. Δεν μπορείς να μένεις μόνος σου, δεν σ’ αρέσει να μένεις στο κελλί σου, τότε μη γίνεσαι άγαμος. Οι «κυκλευτές» μοναχοί ή επί το λαϊκώτερο τριγυρίστρες είναι η μεγαλύτερη πληγή των μοναστηριών. Συνεχώς γυρίζουν, αργολογούν, κριτικάρουν τους πάντας και τα πάντα, μηχανορραφούν, φατριάζουν.
Επίσης η αγάπη του σπιτιού, ή του κελλιού για όσους είναι άγαμοι, είναι κάτι θετικό γιατί προστατεύει τον άνθρωπο από πολλά. Η οικία είναι το καταφύγιο και η ασφάλεια του ισορροπημένου ανθρώπου. Είναι το άσυλο και το φρούριο του, όχι μόνο με τη νομική έννοια, που ούτε η αστυνομία μπορεί να τον συλλάβει χωρίς ένταλμα εισαγγελέως, αλλά και με την ηθική. Τον προφυλάσσει από τους πειρασμούς και τις παγίδες του διαβόλου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο δαιμονισμένος των Γαδαρηνών ή Γεργεσηνών «εις οικίαν ουκ έμενε» αλλά συνεχώς περιφερόταν κι όταν τον δένανε έσπαζε τις αλυσίδες και έφευγε σε ερήμους τόπους, για μια όχι κατά Θεό αλλά κατά διάβολο μοναξιά.
Αλλά και για την αγωγή των ανθρώπων είναι σημαντική η αγάπη της οικίας ή του κελλιού. «Κάθισε στο κελλί σου κι αυτό θα στα διδάξει όλα» λένε οι πατέρες στους μοναχούς. Αλλά το ίδιο ισχύει και για τους παντρεμένους. Ειδικά οι μητέρες πρέπει ν’ αγαπούν πολύ το σπίτι και να το θεωρούν βασίλειο τους. Δεν είναι καθόλου υποτιμητικό ούτε ταπεινωτικό να λέγεται αυτό. Βοηθάει στην σωστή και ισορροπημένη αγωγή των παιδιών, που είναι τόσο μεγάλο πράγμα, που κατά την άποψη σοφού κληρικού δεν αφήνει ο Θεός τη γυναίκα ούτε ιερέας να γίνει, γιατί το έργο της είναι τόσο μεγάλο που πρέπει να το αφήνει ανέπαφο ακόμη και η ιερωσύνη.
Η μόνωση είναι απαραίτητο στοιχείο και για τις χήρες. Λέγει ο Παύλος (πρβλ. Α΄ Τιμ. 5,4-16) ότι πραγματική χήρα είναι αυτή που ζει απομονωμένη και που ασχολείται με δεήσεις και προσευχές νύχτα και ημέρα. Αλλιώς καταντά αργή, φλύαρη, περίεργη, κουτσομπόλα, που συνεχώς πάει από σπίτι σε σπίτι και δημιουργεί προβλήματα με τη συμπεριφορά της. Η χηρεία, όταν την επιτρέπει ο Θεός, ουσιαστικά είναι ένα κάλεσμα προς μαρτύριο και προς μία αφιερωμένη ζωή. Αν δεν την αντέχει κανείς προτιμότερο να παντρεύεται και ν’ ασχολείται με τον οικογενειακό σταυρό.
Η μόνωση είναι απαραίτητη και για περιόδους προσευχής και νηστείας, όπως είναι η μεγάλη Σαρακοστή. Μόνωση τοπική και τροπική. Ν’ αφήσουμε τις πάσης φύσεως επαφές μας, να παραμείνουμε στο σπίτι μας, ν’ αφήσουμε την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και να σχολάσουμε κατά Θεό. Ν’ αδολεσχήσουμε στο νόμο του Θεού, στην προσευχή και στις ακολουθίες της Σαρακοστής. Ο Alexander Smeman (1921-1983), ένας Ρώσος θεολόγος της διασποράς, διηγείται ότι, μόλις έμπαινε η Σαρακοστή, η μητέρα του κλείδωνε το πιάνο κι αν ακουγόταν κάποτε κάποια μουσική από αλλού, τότε είχαν την αίσθηση ότι ακούνε βρισιές. Τόσο σεβόταν την αφιέρωση της Σαρακοστής στο Θεό. Ο δε επίσης Ρώσσος Vladimir Lossky (1903-1958) κάθε Μ. Σαρακοστή διάβαζε ολόκληρη την Παλαιά Διαθήκη.
Αδελφοί ας αγαπήσουμε και εμείς την κατά Θεό έρημο. Ας μιμηθούμε, όσο επιτρέπει η δύναμη, ο χαρακτήρας μας και το επάγγελμά μας, τον Μ. Αντώνιο. Θα είναι η καλύτερη τιμή και ο καλύτερος γιορτασμός της μνήμης του.
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ