Ἡ ἐκκλησιαστικὴ κοινότητα καὶ ο Ἀρχιδιάκονος Στέφανος

Ἡ ἐκκλησιαστικὴ κοινότητα καὶ ο Ἀρχιδιάκονος Στέφανος

Σοφία Μπεκρῆ, φιλόλογος-θεολόγος

Ἡ σημασία ποὺ ἀποδίδει ἡ Ἐκκλησία στὸ ἔργο τοῦ πρωτομάρτυρος καὶ ἀρχιδιακόνου Στεφάνου φαίνεται ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι τὸν τιμάει στὶς 27 Δεκεμβρίου, ἀμέσως μετὰ ἀπὸ τὴν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Σύναξη τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Ὅπως λέει μάλιστα χαρακτηριστικὰ καὶ τὸ Κοντάκιο τῆς ἑορτῆς του, τὰ Χριστούγεννα ὁ Δεσπότης Χριστὸς κατέβηκε στὴν γῆ, γιὰ νὰ διακονήσῃ τὸν ἄνθρωπο, καί «σήμερον» ὁ δοῦλος Του, ὁ Ἀρχιδιάκονος Στέφανος, ἀνεβαίνει στὸν οὐρανό, γιὰ νὰ συναντήση τὸν Δεσπότη Του, γιὰ τὸν ὁποῖο πεθαίνει μαρτυρικά. Συνεπῶς, ὁ Στέφανος, ὅπως καὶ ἡ Παναγία, ἔγιναν δοῦλοι Κυρίου καὶ ὑπηρέτησαν μὲ θυσιαστικὴ ἀγάπη τὸν Δεσπότη τους Χριστό, γιὰ τὸν ὁποῖον καὶ τελειώθηκαν, ὁ Στέφανος διὰ λιθοβολισμοῦ.

Γιὰ νὰ κατανοήσωμε, ἀσφαλῶς, περισσότερο τὴν προσφορὰ τοῦ Στεφάνου, χρειάζεται νὰ θυμηθοῦμε τὸν ῥόλο τῶν διακόνων στὶς ἀποστολικὲς κοινότητες τῶν πρώτων χριστιανικῶν χρόνων. Σὲ αὐτές, λοιπόν, οἱ διάκονοι, εἶχαν ἀναλάβει τὸ κοινωνικὸ ἔργο, -«διακονία τῶν  τραπεζῶν»-,  ποὺ ἐπιτελοῦταν παράλληλα μὲ τίς ἄλλες δύο διακονίες, τὴν πνευματική  –«προσευχή»-  καὶ τὴν μορφωτική –«διακονία τοῦ λόγου» (Πράξ., στ’ 3-4).

Εἶναι φανερὸ ὅτι οἱ Ἀπόστολοι ἔδιναν μεγάλη σημασία στὴν ἄσκηση τοῦ κοινωνικοῦ ἔργου, γι’ αὐτὸ ἀκριβῶς, γιὰ νὰ βοηθηθοῦν οἱ ἴδιοι νὰ ἀσκήσουν καλύτερα τὶς ἄλλες δύο διακονίες, πνευματικὴ καὶ μορφωτική, ἐξέλεξαν, πρὸς τὸν σκοπὸ τοῦτον, τοὺς Ἑπτὰ Διακόνους (Πράξ., στ’ 1-7), ἀνθρώπους «πλήρεις Πνεύματος Ἁγίου καὶ σοφίας», ποὺ τοὺς κατέστησε ἡ Ἐκκλησία «ἐπὶ τὴν χρείαν ταύτην», γιὰ νὰ ἐξυπηρετοῦν δηλαδὴ τοὺς πιστοὺς στὶς καθημερινές των ἀνάγκες, τίς ὁποῖες, ἀσφαλῶς, δὲν μποροῦσε νὰ παραβλέψῃ ἡ Ἐκκλησία τῶν πιστῶν.

Βεβαίως, καὶ μέσα στὴν πρώτη Ἐκκλησία - ἐκκλησιαστική κοινότητα, ὑπῆρχαν συχνὰ ἀλληλοσυγκρουόμενες ἀπόψεις σχετικὰ μὲ τὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας. Ἀπὸ τὴν μιά, οἱ ἰουδαΐζοντες χριστιανοὶ θεωροῦσαν τὴν Ἐκκλησία ὡς συνέχεια τοῦ ἑβραϊκοῦ ναοῦ καὶ γι’ αὐτὸ ἔδιναν πολὺ μεγάλη σημασία στὶς τελετουργίες καὶ στὶς τυπικὲς διατάξεις, χωρίς, ὅμως, νὰ ἐνδιαφέρωνται παράλληλα γιὰ τὶς ἀνάγκες τοῦ λαοῦ, ποὺ τὸν θεωροῦσαν ἁπλῶς ἐξυπηρετητὴ τῶν συμφερόντων των. Αὐτοί, ἐπηρεασμένοι ἀπὸ τὴν ἀνατολίτικη φιλοσοφία, πίστευαν  ὅτι ἔργο τοῦ Χριστιανοῦ δὲν εἶναι ἡ ἐνασχόληση μὲ τὰ κοινά, τὴν ὕλη καὶ τὸν κόσμο. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, οἱ δυτικίζοντες θεωροῦσαν ὅτι ἡ Ἐκκλησία ὑπάρχει γιὰ τὴν ἐξύψωση τοῦ ἀτόμου διὰ τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι, μπορεῖ νὰ κατανοήσῃ κανεὶς καλύτερα τὴν ἀτομοκρατικὴ νοοτροπία τῶν δυτικῶν αἱρέσεων τοῦ παπισμοῦ καὶ τοῦ προτεσταντισμοῦ.

Οἱ Ἀπόστολοι, ὅμως, καὶ οἱ Πατέρες, στὴν συνέχεια, εἶχαν συνείδηση ὅτι τὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι πολύπλευρο, πνευματικό, μορφωτικὸ καὶ κοινωνικό, ὡς ἀπόρροια τοῦ τριπλοῦ λειτουργήματος τοῦ Χριστοῦ -ἀρχιερατικοῦ, προφητικοῦ καὶ βασιλικοῦ. Βεβαίως, στὴν ἄσκηση τῶν ἐπὶ μέρους λειτουργημάτων δὲν ὑπῆρχαν στεγανά, ἁπλῶς οἱ διακονίες ἐπιμερίζονταν πρὸς καλύτερη ἐξυπηρέτηση τοῦ ὅλου ἔργου.

Ὁ Στέφανος, λοιπόν, ἂν καὶ ἐπιφορτισμένος μὲ τὴν κοινωνικὴ διακονία, βοηθοῦσε συγχρόνως καὶ στὸ μορφωτικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπειδή, μάλιστα, ἦταν δεινὸς συζητητὴς καὶ κάτοχος ἑλληνικῆς παιδείας, -καὶ τὸ ὄνομά του ἑλληνικό-, ἦρθε σὲ σύγκρουση μὲ τοὺς ἰουδαΐζοντες στὴν συναγωγὴ τῶν Ἑβραίων, οἱ ὁποῖοι «οὐκ ἴσχυον ἀντιστῆναι τῇ σοφίᾳ καὶ τῷ πνεύματι ᾧ ἐλάλει.» (Πράξ., στ’ 10). Ἀπὸ φθόνο, λοιπόν, τὸν ὡδήγησαν στὸ συνέδριο μὲ τὴν ψευδῆ κατηγορία ὅτι κήρυττε «ὅτι Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος οὗτος καταλύσει τὸν τόπον τοῦτον καὶ ἀλλάξει τὰ ἤθη ἅ παρέδωκεν αὐτοῖς Μωϋσῆς» (ὅ. π. 14).

Γίνεται, ἑπομένως, φανερὸ ὅτι αὐτὸ ποὺ κυρίως ἐνοχλοῦσε τοὺς Ἑβραίους δὲν ἦταν γενικῶς ἡ περὶ Χριστοῦ διδασκαλία τοῦ Στεφάνου ἀλλὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ διδασκαλία αὐτὴ συνεπαγόταν τὴν ἀλλαγὴ τῆς νοοτροπίας τοῦ λαοῦ, μὲ κίνδυνο ὁ λαὸς αὐτὸς νὰ στραφῇ τελικὰ ἐνάντια στὴν δική των ἐκμεταλλευτικὴ συμπεριφορά.

Αὐτὴν ἀκριβῶς τὴν συμπεριφορὰ στιγμάτισε ὁ Στέφανος στὴν ἀπολογία του. Ἀπεκάλεσε τοὺς φθονεροὺς κατηγόρους του εὐθαρσῶς «σκληροτράχηλους καὶ ἀπερίτμητους τῇ καρδίᾳ» (Πράξ. ζ’ 51) -ὅτι δηλαδὴ ἐνῶ περιέτεμαν τὸ σῶμα, στὴν καρδιά των φώλιαζε ἡ  κακία-,  καὶ τοὺς κατηγόρησε ὅτι πάντοτε ἀντιστρατεύονταν στὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ ἔτσι δολοφόνησαν ὅλους τοὺς Προφῆτες (ὅ. π., 52). Τότε αὐτοί, πωρωμένοι, καθὼς ἦταν, καὶ μὴν ἀντέχοντας ἄλλο νὰ ἀτενίζουν τὸ ἀγγελικό του πρόσωπο (Πράξ. στ’ 15), ὥρμησαν μαινόμενοι ἐναντίον του καὶ τὸν λιθοβόλησαν μέχρι θανάτου.

Ἔτσι, λοιπόν, καὶ ὁ Σωτήρας Χριστὸς καὶ ὁ διάκονός Του Στέφανος ὑπῆρξαν θύματα τοῦ ἰδίου ἐξουσιαστικοῦ κατεστημένου ποὺ μισοῦσε τὴν ἀλήθεια, διότι αὐτὴ ἤλεγχε τὴν καταπιεστική των συμπεριφορά. Ἀλλὰ καὶ οἱ Ἀπόστολοι καὶ οἱ Πατέρες καὶ γενικῶς οἱ συνεχιστὲς τοῦ πολύπλευρου διακονικοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας ἦρθαν καὶ ἐκεῖνοι σὲ σύγκρουση μὲ τὴν ἀντίθεη καὶ ἀντικοινωνικὴ ἐξουσία, γι’ αὐτὸ ἄλλοι διώχθησαν σκληρὰ καὶ ἄλλοι θανατώθηκαν.

Εἶναι, βεβαίως, γεγονὸς ὅτι καὶ τὸ κοινωνικὸ ἔργο τῆς πρώτης Ἐκκλησίας, μὲ τὸν καιρό, σταδιακά ἀτόνισε, εἴτε ἐξαιτίας τῶν ἐπακολουθησάντων διωγμῶν εἴτε γιὰ ἄλλους λόγους. Ἀλλοιώθηκε, μάλιστα, καὶ ἡ ὑφή του. Γι’ αὐτὸ βλέπουμε συχνὰ στὴν σύγχρονη εἰκονογραφία τὸν διάκονο Στέφανο, ποὺ ὑπηρετοῦσε τὶς ἀνάγκες τοῦ λαοῦ, στὴν πρώτη Ἐκκλησία, νὰ ἀπεικονίζεται ὡς «διάκος», νὰ φοράῃ ὀράριο καὶ νὰ κρατάη λιβανιστήρι, ὅπως οἱ «διάκοι», ποὺ ὑπηρετοῦν τὸν ἀρχιερέα!

Στὶς μέρες μας, μάλιστα, ἡ κοινωνικὴ προσφορά, κατὰ τ’ ἄλλα ἰσότιμη τῆς πνευματικῆς καὶ τῆς μορφωτικῆς, καθ’ ὅτι ἑνιαῖο τὸ ἔργο τῆς Καθολικῆς Ὀρθοδοξίας, εἴτε ὑποβαθμίζεται εἴτε, ἀκόμα χειρότερα, μέσα ἀπὸ τὴν σκόπιμη δυσφήμισή της γίνεται ἀντικείμενο ἐκμετάλλευσης ἀπὸ τοὺς ἐπιτηδείους.

Συνεπῶς, ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ χρειάζεται ἀφ’ ἑνὸς μὲν νὰ προασπίση τὴν πολύτιμη κοινωνική της λειτουργία, ἀφ’ ἑτέρου δέ, συναφὲς μὲ τὸ πρῶτο, νὰ λειτουργήση καὶ πάλι ὡς ἐκκλησιαστικὴ κοινότητα. Αὐτὸ πρακτικὰ σημαίνει νὰ ἀναδείξῃ σὲ ὅλες τὶς πτυχὲς τοῦ καθολικοῦ της ἔργου, -πνευματικοῦ, μορφωτικοῦ καὶ  κοινωνικοῦ-, πιστούς,  ἠθικοὺς καὶ δικαίους διακόνους - ὑπουργούς, μὲ ὅλη τὴν σημασία τῆς λέξεως, ποὺ θὰ ὑπηρετοῦν δηλαδὴ τὸ ἔργο της καὶ θά ἀγωνίζωνται, μὲ τιμιότητα καὶ τόλμη, ὅπως ὁ Στέφανος, γιὰ τὴν βίωση τῶν ἀρχῶν τῆς πολιτείας τοῦ Χριστοῦ στὸν κόσμο.

Προκειμένου νὰ γίνη αὐτὸ πραγματικότητα, ἂς εὐχώμαστε καὶ ἂς προσευχώμαστε «ὁ πρῶτος ἐν διακόνοις καὶ πρῶτος ἐν μάρτυσιν» Στέφανος, ὁ προστάτης τῆς κοινωνικῆς διακονίας, νὰ κατευοδώνη πάντοτε, διὰ πρεσβειῶν τοῦ Δεσπότη Κυρίου Του, κάθε εὐλογημένη προσπάθεια γιὰ τὴν στήριξη τοῦ πολύπλευρου ἔργου τῆς Καθολικῆς Ὀρθοδοξίας, πρὸς δόξα Θεοῦ καὶ σωτηρία πάντων τῶν ἀνθρώπων! Ἀμήν!