Μνησικακία- Ο καρκίνος της ψυχής!

Μνησικακία- Ο καρκίνος της ψυχής!

[αρετής νέκρωση]

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου  - συγγραφέα

ΟΡΙΣΜΟΣ: Μνησικακία είναι το να θυμάται κάποιος διαρκώς το κακό, το οποίο του έκαναν άλλοι και, ίσως, να προσπαθεί, να σχεδιάζει, να σκέφτεται διαρκώς την ανταπόδοση ή εκδίκηση με λόγια ή έργα. Από τον ορισμό καταλαβαίνουμε ότι η μνησιακία δυνητικά οδηγεί στην εκδικητικότητα ή αυτοδικία. Δυστυχώς η μνήμη του ανθρώπου είναι συνήθως δυνατότερη και εναργέστερη για το κακό που μας προξένησαν κάποιοι παρά για τις ευεργεσίες που μας έγιναν, κι αυτό γιατί ο άνθρωπος εύκολα μνησικακεί και δύσκολα δείχνει ευγνωμοσύνη.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ: Διαβάζουμε στον Ξενοφώντα: “Καλόν τε και δίκαιον και όσιον και ήδιον των αγαθών μάλλον ή των κακών μεμνήσθαι. (καλύτερα να θυμόμαστε τα καλά παρά τα κακά)” (Αναβ. 5,8,26). Οι περισσότεροι των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων θεωρούσαν “το μη μνησικακείν ως τι κάλλιστον εκ παιδείας ρήμα και ευγενές” (Αισχίνης 3,208). Ο Αριστοτέλης έλεγε πως ο μεγαλόψυχος δεν είναι δυνατόν να είναι μνησίκακος, γιατί παραβλέπει το κακό που υπέστη από άλλους και δεν καταβάλλει καμία προσπάθεια να το. απομνημονεύει (Ηθικά Νικομ. 1125, α3). Άλλωστε ο μεγάλος Σταγειρίτης φιλόσοφος χαρακτηρίζει τους αμνησίκακους “αξιοφίλητους, ως μη φυλακτικοί των εγκλημάτων αλλά ευκατάλλακτοι (εύκολοι στη συμφιλίωση) και ευγενείς” (Ρητορ. 1381, β΄4). Χαρακτηριστική είναι η μεγαλοψυχία του Θρασύβουλου, που όταν μετά από επανάσταση έγινε κύριος της κατάστασης αμνήστευσε όλους όσους έκαναν εγκλήματα στα χρόνια των τριάκοντα Τυράννων (Ξενοφ. Ελληνικά, β΄4,43). Ο Λυσίας θεωρούσε ότι η συγγνώμη που δινόταν από κάποιους σε πρόσφατα αδικήματα είχε μεγαλύτερη αξία από εκείνη που δινόταν σε παλαιότερα εγκλήματα, μιας συγγνώμης που υποβοηθούνταν από τη σχετική λήθη (Υπέρ Νικίου 18,19). Οι ρήτορες Ισοκράτης και Αισχίνης συχνά επαινούσαν αυτούς που κατά τις συνδιαλλαγές τους ορκίζονταν να μη μνησικακούν. Αξίζει να αναφέρουμε ότι γενικότερα στις σχέσεις μεταξύ των πόλεων-κρατών του Ελληνισμού επικρατούσε ως κανόνας η αμνησικακία, με μόνη συνήθως εξαίρεση τη Σπάρτη.

Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ: Ενώ αρχικά στην Π. Διαθήκη φαίνεται κυρίαρχο το θεσμοθετημένο “οφθαλμόν αντί οφθαλμού”, εντούτοις στους χρόνους των Προφητών φαίνεται πως επικρατεί το πνεύμα κατά της μνησικακίας. Ο Προφ. Ζαχαρίας έγραψε; “Κακίαν έκαστος του αδελφού αυτού μη μνησικακείτω εν ταις καρδίαις υμών” (Ζαχ. ζ΄10). Ο Ιεζεκιήλ μεταφέροντας το μήνυμα του Θεού απειλεί με τιμωρία την Ιδουμαία εξ αιτίας της μνησικακίας των κατοίκων της: “Ανθ 'ων εποίησεν η Ιδουμαία (...) και εμνησικάκησαν, εκτενώ την χείραν μου επί την Ιδουμαία” (Ιεζ. κε΄12-13). Στις Παροιμίες διαβάζουμε ότι οι μνησίκακοι είναι παράνομοι (κα΄24) και “οδοὶ δὲ μνησικάκων εις θάνατον”, θάνατο σωματικό και πνευματικό (ιβ΄28). Στην Καινή Διαθήκη τα πράγματα κάτω από το αληθινό φως του Κυρίου τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Καταδικάζεται απερίφραστα η μνησικακία και διδάσκεται η συγγνώμη. Γνωστό μάλιστα είναι το ρητό του Κυρίου περί της χορηγήσεως “εβδομηντάκις επτά” της συγγνώμης στον αδελφό που μας έβλαψε. Ακόμη ο Κύριος είπε: “εὰν ουν προσφέρης το δωρον σου επὶ το θυσιαστήριον κακεί μνησθής ότι ο αδελφός σου έχει τι κατὰ σου, άφες εκεί το δώρον σου έμπροσθεν του θυσιαστηρίου, και ύπαγε πρώτον διαλλάγηθι τω αδελφώ σου, και τότε ελθὼν πρόσφερε το δώρον σου.” (Μτθ. ε΄23,24). Αναλογικά έτσι πρέπει να σκέφτεται και ο πιστός κάθε φορά που κοινωνεί σώμα και Αίμα Κυρίου.

ΠΑΤΕΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ: Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει: “εάν εννοήσωμεν ότι ουχί τω λελυπηκότι, αλλ' εαυτοίς χαριζόμεθα, ταχέως αφήσομεν τον ιόν της οργής. Όταν ουν ετέροις μη αφώμεν, εαυτοίς ουκ αφίεμεν. Μη τοίνυν τω Θεώ λέγομεν: “μη μνησθθής των αμαρτημάτων ημών”, αλλά και προς εαυτοίς έκαστος λέγοντες: “μη μνησθώμεν των αμαρτημάτων των συνδούλων των εις ημάς γεγενημένων” (PG 59, 219-227). Ο Μ. Αθανάσιος γράφει: “Ποία αμαρτία ποιεί απρόσδεκτον παρά Θεώ την προσευχήν; Η μνησικακία κατά τον λόγον Κυρίου” (PG 28, 645). ο Κλήμης Αλεξανδρείας ορίζει: “Αμνησίκακον δει είναι τον του Χριστού μαθητήν” (PG 9,517). Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής γράφει: “τη συγχώρηση των παραπτωμάτων μας τη βρίσκουμε συγχωρώντας τους αδελφούς· και το έλεος του Θεού το βρίσκουμε ελεώντας τους αδελφούς. Όσο περισσότερη μακροθυμία δείχνουμε στους αδελφούς που μας έφταιξαν, τόσο περισσότερο απολαμβάνουμε τη θεία μακροθυμία”. Ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος γράφει για τα χαρακτηριστικά του πάθους: «χύνει σαν το φίδι δηλητήριο στην καρδιά σου και σου τρώει τα σωθικά σου. Ροκανίζει σιγά-σιγά την διάθεση της ψυχής για την αρετή, με αποτέλεσμα να ζεις στο εξής για την αμαρτία, γενόμενος εντελώς νεκρός για την αρετή».

ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΜΝΗΣΙΚΑΚΙΑΣ: Κατά τους Πατέρες της Ορθοδοξίας, αισθήματα εκδίκησης και ανταποδόσεως του κακού σε αυτόν που μας έβλαψε στερούν στην ψυχή τη Χάρη του Θεού. Χάνουμε την παρρησία μπροστά Του. Αυτό το ολέθριο πάθος αντιπαλεύεται με τη συγχώρηση, που είναι το αποτελεσματικότερο φάρμακο, θεραπείας του πάθους. Για τη συγχωρηση σ' αυτούς που μας έφταιξαν, να σκεπτόμαστε ότι δεν αμαρτάνουν μόνον οι “άλλοι”. Αμαρτάνουμε κι εμείς. Όλοι οι άνθρωποι είμαστε “οφειλέτες μυρίων ταλάντων”! Πώς θα ζητήσουμε από τον άγιο Θεό να συγχωρήσει τα αμαρτήματά μας με την Κυριακή Προσευχή: “Άφες ημίν τα οφειλήματα ημών ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών”, εαν δεν συγχωρούμε αυτούς που μας έφταιξαν. Ακόμη, πώς θα προσέλθουμε στα Άχραντα Μυστηρια, αν διατηρούμε έχθρα στην καρδιά μας; Η τράπεζα της θείας Ευχαριστία: «Ου δέχεται τους απεχθώς προς αλλήλους έχοντας αύτη η τράπεζα», τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος. Εάν έρχονται στη σκέψη μας λογισμοὶ αντιπάθειας και εκδικήσεως, να τους διώχνουμε. Να μην κρατούμε στην ψυχή μας κακία για όσους τυχόν μας ζημίωσαν, μας λύπησαν, είτε με λόγια πικρά, είτε με συκοφαντίες, είτε με αδικίες, είτε και τη ζωή μας ακόμη επιβουλεύτηκαν. Επίσης πολύ βοηθά, κατά τους Νηπτικούς Πατέρες, εάν καλλιεργούμε μέσα μας αισθήματα αγάπης και ανεξικακίας προς αυτούς που μας πίκραναν. Εάν τους συγχωρούμε “από καρδίας”. Η συγχώρηση φέρνει άνεση, ελευθερία, και μας εξομοιώνει με τον Θεό, που είναι Θεός της αγάπης. Αυτό το μάθημα διδαχθήκαμε από τον Κύριο, που «λοιδορούμενος ουκ αντελοιδόρει, πάσχων ουκ ηπείλει» (Α΄ Πέτρ. β΄ 23). Κι όταν η αχαριστία Τον ανέβασε στο Σταυρό, για τους σταυρωτές του προσευχήθηκε στον Πατέρα Του: «Πάτερ, άφες αυτοις· ου γαρ οίδασι τι ποιούσι» (Λουκ. κγ΄ 34). Πολύ βοηθά στον πόλεμο κατά του πάθους εάν προσευχόμαστε γι’ αυτούς που μας λύπησαν: «Τοις μισούσι και αδικούσιν ημάς συγχώρησον, Κύριε» (ευχή της Εκκλησίας). Ο Κύριος στην «επὶ του όρους ομιλία» κήρυττε: «αγαπάτε τους εχθρούς υμών, ευλογείτε τους καταρωμένους υμάς, καλώς ποιείτε τοις μισούσιν υμάς και προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς και διωκόντων υμάς» (Ματθ. ε΄ 44). Αν προσευχόμαστε γι’ αυτούς που μας έφταιξαν, ο Κύριος θα μας χαρίζει περισσότερη χάρη. Γενικά να βιάζουμε τον εαυτό μας να κάνουμε τα αντίθετα από αυτα που υπαγορεύει η μνησικακία. Δηλαδή, αντὶ να κατηγορούμε όσους μας πίκραναν, να λέμε επαινετικα λόγια γι’ αυτούς στους άλλους, να τους χαιρετούμε ευγενικά, να τους προσφέρουμε κάποιες εξυπηρετήσεις, να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας, για να εξομαλυνθούν οι σχέσεις μας. Ετσι πολεμείται το ολέθριο πάθος της μνησικακίας!

ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Τι καλύτερο από το να αφήσουμε τον επίλογο στο λόγο του Χρυσορρήμονα Ιωάννη: «Ω, άνθρωπε! Αν περιμένεις να σου μιλήσει ο άλλος, δεν έχεις κάνει τίποτε το σημαντικό! Τουναντίον έχεις υποβαθμισθεί πνευματικά! Αν του μιλήσεις πρώτος, θα σε επαινέσει ο Θεός! Και τι πιο ωραίο από αυτό; Τι πιο γελοίο από το να περιμένεις τον άλλον να σπεύσει προς συνάντησή σου; Τι χειρότερο από την αναισθησία αυτή; Τι κενοδοξία; Τι υπερηφάνεια; Θα πεις:“Ο εχθρός μου είναι ελεεινός, πονηρός, διεφθαρμένος, αδιόρθωτος, πώς να του μιλήσω;” Ό, τι και να πεις, ο εχθρός σου δεν είναι χειρότερος από τον διεστραμμένο Σαούλ, που κυνηγούσε να σφάξει τον Δαβίδ! Και όμως ο Δαβίδ μίλησε πρώτος στον Σαούλ.»