ΑΚΤΙΝΕΣ: Όρθρος Μεγάλης Δευτέρας- Ο Ιερός Χρυσόστομος για την παραβολή για τους δυο γιούς

ΟΡΘΡΟΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ[:Ματθ.21,18-43]

ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ

[Μέρος τρίτο: υπομνηματισμός των εδαφίων Ματθ.21,28-32:

Η ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΥΟ ΓΙΟΥΣ]

Στη συνέχεια λέει: «Τί δὲ ὑμῖν δοκεῖ; Ἄνθρωπός τις εἶχε τέκνα δύο, καὶ προσελθὼν τῷ πρώτῳ, εἶπε· Τέκνον, ὕπαγε σήμερον ἐργάζου ἐν τῷ ἀμπελῶνί μου(:Πώς σας φαίνεται αυτό που θα σας πω; Κάποιος άνθρωπος είχε δύο γιους. Κι αφού πλησίασε τον πρώτο, του είπε: ‘’Παιδί μου, πήγαινε σήμερα και δούλεψε στο αμπέλι μου’’).Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς, εἶπεν· Οὐ θέλω· ὕστερον δὲ μεταμεληθεὶς, ἀπῆλθε(:Εκείνος του αποκρίθηκε: ‘’Δεν θέλω να πάω’’. Ύστερα όμως μετάνιωσε και πήγε).Καὶ προσελθὼν τῷ δευτέρῳ, εἶπεν ὡσαύτως. Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς, εἶπεν· Ἐγώ, κύριε· καὶ οὐκ ἀπῆλθε(:Πλησίασε τότε και τον δεύτερο γιο και του είπε τα ίδια. Κι αυτός του αποκρίθηκε: ‘’Μάλιστα, κύριε, πηγαίνω’’. Και δεν πήγε). Τίς ἐκ τῶν δύο ἐποίησε τὸ θέλημα τοῦ πατρός; Λέγουσιν αὐτῷ· Ὁ πρῶτος. (:Ποιος από τους δύο έκανε το θέλημα του πατέρα του; Του λένε: ‘’Ο πρώτος’’)»[Ματθ.21,28-31].

Πάλι τους ελέγχει με παραβολές υπαινισσόμενος και την αγνωμοσύνη των Ιουδαίων και την ευπείθεια των ειδωλολατρών που τους περιφρονούσαν πάρα πολύ· διότι οι δύο αυτοί υιοί αυτό δηλώνουν, πράγμα που συνέβη και επί των εθνικών και επί των Ιουδαίων. Καθόσον οι εθνικοί αν και δεν υποσχέθηκαν να υπακούσουν και δεν υπήρξαν ακροατές του νόμου, απέδειξαν τελικά την υπακοή τους με τα έργα τους. Ενώ οι Ιουδαίοι αν και είπαν «πάντα, ὅσα εἶπεν ὁ Θεός, ποιήσομεν καὶ ἀκουσόμεθα. ἀνήνεγκε δὲ Μωυσῆς τοὺς λόγους τούτους πρὸς τὸν Θεόν(:όλα όσα διέταξε ο Θεός θα εφαρμόσουμε και θα υπακούσουμε)»[Έξ. 19,8], όμως στην πράξη παράκουσαν.

Για τον λόγο λοιπόν αυτόν, για να μη νομίσουν ότι ο νόμος τούς ωφελεί, τους αποδεικνύει ότι αυτός ο ίδιος ο νόμος τούς καταδικάζει, πράγμα που και ο Παύλος το λέγει ως εξής: «Οὐ γὰρ οἱ ἀκροαταὶ τοῦ νόμου δίκαιοι παρὰ τῷ Θεῷ, ἀλλ᾿ οἱ ποιηταὶ τοῦ νόμου δικαιωθήσονται(: διότι δίκαιοι ενώπιον του Θεού είναι όχι όσοι ακούνε απλώς την ανάγνωση του θείου νόμου, αλλά όσοι τηρούν και εφαρμόζουν τον νόμο· αυτοί θα αναγνωριστούν δίκαιοι)»[Ρωμ. 2,13]. Για τον λόγο αυτόν, θέλοντας να τους κάνει να κατακρίνουν μόνοι τους τους εαυτούς τους, προετοιμάζει τα πράγματα ώστε μόνοι να βγάλουν την απόφαση, πράγμα που κάνει και στην παρούσα παραβολή του αμπελώνα.

Και για να συμβεί αυτό επιρρίπτει την κατηγορία σε άλλο πρόσωπο, αυτό του δεύτερου γιου της παραβολής· διότι επειδή δεν θα ήταν δυνατό να αποσπάσει απευθείας την ομολογία τους, τους οδηγεί στη συνέχεια με την παραβολή εκεί όπου ήθελε. Όταν λοιπόν, επειδή δεν αντιλήφτηκαν το νόημα των λόγων Του, έβγαλαν την απόφαση, τότε αποκαλύπτει πλέον αυτό που υπονοούσε και λέγει: «Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι οἱ τελῶναι καὶ αἱ πόρναι προάγουσιν ὑμᾶς εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ(: αληθινά σας λέω ότι οι τελώνες και οι πόρνες, οι οποίες στην αρχή έδειξαν απείθεια στον νόμο του Θεού, πηγαίνουν πριν από σας, τους Φαρισαίους και γραμματείς, στη βασιλεία του Θεού· διότι εσείς με λόγια μόνο δείξατε υπακοή στον Θεό, στην πραγματικότητα όμως υπήρξατε απειθείς και άπιστοι).Ἦλθε γὰρ πρὸς ὑμᾶς ᾿Ιωάννης ἐν ὁδῷ δικαιοσύνης, καὶ οὐκ ἐπιστεύσατε αὐτῷ· οἱ δὲ τελῶναι καὶ αἱ πόρναι ἐπίστευσαν αὐτῷ· ὑμεῖς δὲ ἰδόντες, οὐ μετεμελήθητε ὕστερον, τοῦ πιστεῦσαι αὐτῷ(:διότι ήλθε σε σας ο Ιωάννης κηρύττοντας την οδό της αρετής, τον ενάρετο τρόπο ζωής και συμπεριφοράς, κι όμως δεν πιστέψατε σε Αυτόν. Οι τελώνες όμως και οι πόρνες πίστεψαν σε Αυτόν. Κι εσείς, ενώ τους είδατε να πιστεύουν, ούτε καν ύστερα μεταμεληθήκατε, ώστε να πιστέψετε σε Αυτόν’’)»[Ματθ.21,32]· διότι εάν έλεγε απλώς ότι «οι πόρνες εισέρχονται πριν από εσάς», θα τους φαινόταν ο λόγος ενοχλητικός, ενώ τώρα που διατυπώνει τη σκέψη Του μετά τη δική τους γνώμη, φαίνεται ο λόγος Του υποφερτός. Για τον λόγο αυτόν προσθέτει και την αιτία.

Ποια λοιπόν ήταν αυτή; «Ἦλθε γὰρ(:διότι ήλθε)», λέγει, «πρὸς ὑμᾶς ᾿Ιωάννης(:σε σας ο Ιωάννης)», όχι προς εκείνους· και όχι μόνο αυτό, αλλά και «ἐν ὁδῷ δικαιοσύνης (:κηρύττοντας την οδό της αρετής, τον ενάρετο τρόπο ζωής και συμπεριφοράς)». Ούτε βέβαια μπορείτε να τον κατηγορήσετε ότι ήταν κάποιος αδιάφορος και ότι δεν ωφελούσαν σε τίποτε, αλλά και ο τρόπος της ζωής του ήταν ανεπίληπτος και η φροντίδα του μεγάλη, παρ’ όλ’ αυτά όμως δεν τον προσέξατε.

Και μαζί με αυτό τους κατηγορεί και για άλλο πράγμα, ότι δηλαδή οι τελώνες τον πρόσεξαν· και μετά από αυτήν την κατηγορία τούς κατηγορεί και για άλλο, ότι δηλαδή δεν τον πρόσεξαν ούτε και μετά από αυτούς. Φυσικά έπρεπε πριν από αυτούς να πιστέψουν, το ότι όμως δεν πίστεψαν ούτε και μετά από αυτούς, αυτό δεν έχει καμία συγχώρηση· και είναι μεν απερίγραπτος ο έπαινος εκείνων, ενώ αυτών η κατηγορία. «Προς εσάς ήλθε και δεν τον δεχθήκατε, δεν πήγε προς εκείνους και τον δεχθήκανε και ούτε καν εκείνους δεχθήκατε ως διδασκάλους σας».

Πρόσεχε με πόσους τρόπους αποδεικνύεται το εγκώμιο εκείνων και η κατηγορία αυτών. «Προς εσάς ήλθε, όχι προς εκείνους. Εσείς δεν πιστέψατε· αυτό δεν τους σκανδάλισε εκείνους. Αυτοί πίστεψαν· αυτό δεν σας ωφέλησε». Επίσης τη φράση «προάγουσιν ὑμᾶς (:εισέρχονται πριν από εσάς)» δεν την είπε με τη σημασία ότι θα ακολουθήσουν και αυτοί,αλλά με σκοπό να δείξει ότι υπάρχει ελπίδα για κάτι παρόμοιο, εάν το θελήσουν.

Διότι τίποτε δεν διεγείρει τόσο πολύ αυτούς που είναι πνευματικά ατελείς, όσο η ζήλεια. Για τούτο πάντοτε λέγει: «Πολλοὶ δὲ ἔσονται πρῶτοι ἔσχατοι καὶ ἔσχατοι πρῶτοι(:πολλοί μάλιστα που είναι στον κόσμο αυτό πρώτοι, θα είναι στον άλλο κόσμο τελευταίοι, και πολλοί τελευταίοι θα είναι εκεί πρώτοι)»[Ματθ.19,30]. Για τον λόγο αυτόν ανέφερε και τις πόρνες και τους τελώνες, για να τους κάνει να ζηλέψουν. Καθόσον τα δύο αυτά χειρότερα αμαρτήματα γεννώνται από τον αφύσικο έρωτα, το μεν ένα από τον σωματικό έρωτα, ενώ το άλλο από την επιθυμία για τα χρήματα. Τους αποδεικνύει λοιπόν ότι αυτό κατεξοχήν σημαίνει να υπακούουν στο νόμο του Θεού, το να πιστέψουν δηλαδή στον Ιωάννη. Επομένως δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο της θείας χάριτος το να εισέλθουν οι πόρνες στην ουράνια βασιλεία, αλλά και δικαιοσύνης· διότι δεν εισήλθαν ενώ ήσαν πόρνες· αλλά εισήλθαν αφού υπάκουσαν, πίστεψαν, καθαρίστηκαν και άλλαξαν τρόπο ζωής.

Είδες πώς έκανε τον λόγο ανεκτικό και πιο αποτελεσματικό με την παραβολή και την αναφορά των πορνών; Δεν τους είπε δηλαδή ευθύς εξαρχής «γιατί δεν πιστέψατε στον Ιωάννη;». Αλλά αφού ανέφερε στην αρχή αυτό που ήταν πιο δεικτικό, δηλαδή τους τελώνες και τις πόρνες, τότε πρόσθεσε και αυτό, ελέγχοντας από τη φυσική σειρά των πραγμάτων και δείχνοντας ότι όλα τα κάνουν από τον φόβο των ανθρώπων και από ματαιοδοξία. Καθόσον και στον Χριστό δεν πίστευαν, για να μην εκδιωχθούν από τη συναγωγή, και τον Ιωάννη πάλι δεν τολμούσαν να τον κατηγορήσουν, όχι από ευλάβεια και αυτό, αλλά από φόβο.

Όλα αυτά τα έλεγξε με όλα όσα είπε και στη συνέχεια πρόσθεσε το πλήγμα κατά τρόπο πιο δραστικό με τους λόγους: «ὑμεῖς δὲ ἰδόντες, οὐ μετεμελήθητε ὕστερον, τοῦ πιστεῦσαι αὐτῷ(:κι εσείς, ενώ τους είδατε να πιστεύουν, ούτε καν ύστερα μεταμεληθήκατε, ώστε να πιστέψετε σε αυτόν)»[Ματθ.21,32]. Ήταν κακό λοιπόν το ότι δεν προτίμησαν το καλό από την αρχή, μεγαλύτερη όμως είναι η κατηγορία για το ότι δεν μετανόησαν· διότι αυτό προπάντων είναι εκείνο που κάνει πολλούς πονηρούς, πράγμα που βλέπω και τώρα μερικούς να το παθαίνουν κυριευμένοι από την πιο φοβερή αναισθησία.

Κανείς όμως να μην είναι τέτοιος· αλλά και αν ακόμη κυριευτεί από την πιο φοβερή κακία, ας μην καταλαμβάνεται από απόγνωση για τη μεταβολή του προς το καλύτερο· διότι είναι εύκολο να ανασυρθεί επάνω μέσα από τα βάραθρα της πονηρίας. Ή δεν ακούσατε πως εκείνη η πόρνη που υπερέβαλε όλους ως προς την ασέλγεια, κάλυψε τους πάντες με την ευλάβειά της;

Δεν εννοώ αυτήν που αναφέρεται στα ευαγγέλια, αλλά την πόρνη της δικής μας γενεάς, που καταγόταν από την πιο παράνομη πόλη, τη Φοινίκη. Καθόσον αυτή κάποτε ήταν πόρνη που ζούσε μεταξύ μας, που κατείχε τα πρωτεία στα θέατρα και ήταν πολύ γνωστό το όνομά της παντού, όχι μόνο στη δική μας πόλη, αλλά και μέχρι τη χώρα των Κιλίκων και των Καππαδοκών. Και πολλές μεν περιουσίες καταδαπάνησε, και πολλούς άφησε ορφανούς· πολλοί επίσης την κατηγόρησαν και για μαγεία, ότι δηλαδή συλλάμβανε στα δίχτυά της όχι μόνο με τη σωματική της ωραιότητα, αλλά και με τα μαγικά εκείνα φάρμακά της. Κάποτε μάλιστα συνέλαβε αυτή η πόρνη και τον αδελφό της βασίλισσας· καθόσον ήταν μεγάλη η δύναμή της.

Αλλά εντελώς ξαφνικά, δεν γνωρίζω πώς, ή μάλλον το γνωρίζω πολύ καλά· διότι θέλησε και μετανόησε και απέσπασε τη χάρη του Θεού· περιφρόνησε όλα εκείνα και αφού απέρριψε τις μαγείες του διαβόλου, έτρεξε προς τον ουρανό. Μολονότι βέβαια δεν υπήρχε τίποτε πιο αισχρό από αυτήν, όταν εργαζόταν στο θέατρο, αλλά όμως πολλές υπερέβαλε με την υπερβολική της εγκράτεια και αφού ντύθηκε τον σάκο της μετανοίας έζησε όλο τον υπόλοιπο χρόνο της ασκούμενη κατ’ αυτόν τον τρόπο.

Εξαιτίας της όμως λυπήθηκε και ο ύπαρχος και οι στρατιώτες ήλθαν εναντίον της οπλισμένοι, όμως δεν μπόρεσαν να την επαναφέρουν στη σκηνή του θεάτρου, ούτε να την απομακρύνουν από τις παρθένες που την υποδέχτηκαν. Αυτή αφού καταξιώθηκε των απορρήτων μυστηρίων και επέδειξε ζήλο αντάξιο της θείας χάριτος, έτσι τέλειωσε τη ζωή της, έχοντας καθαρίσει όλα τα αμαρτήματά της με τη χάρη του Θεού και έχοντας επιδείξει μετά το βάπτισμά της πολλή ευσέβεια· διότι δεν δέχτηκε ούτε καν να την δουν απλώς οι άλλοτε εραστές της που ήλθαν για τον σκοπό αυτόν, αλλά απομονώθηκε και πέρασε την υπόλοιπη ζωή της σαν να ζούσε μέσα σε φυλακή. Μόνο κατ’ αυτόν τον τρόπο οι τελευταίοι θα γίνουν πρώτοι και οι πρώτοι τελευταίοι· έτσι πρέπει πάντοτε η ψυχή μας να κατακαίεται από τη φλόγα της πίστεως και δε θα υπάρξει κανένα εμπόδιο ώστε να γίνει κανείς μέγας και θαυμαστός.

Κανένας λοιπόν από αυτούς που ζουν μέσα στην αμαρτία να μην περιέρχεται σε απόγνωση και κανείς από τους εναρέτους να μη μένει αδρανής· και αυτός ακόμη να μη λαμβάνει θάρρος από το ότι είναι ενάρετος, διότι πολλές φορές η πόρνη θα τον υποσκελίσει στην αρετή αφού βέβαια εκείνη μετανοήσει· ούτε και ο αμαρτωλός όμως να μην καταλαμβάνεται από απόγνωση, διότι είναι δυνατόν αυτός να ξεπεράσει και τους πρώτους. Άκουσε τι λέγει ο Θεός προς την Ιερουσαλήμ: «καὶ εἶπα μετὰ τὸ πορνεῦσαι αὐτὴν ταῦτα πάντα· πρός με ἀνάστρεψον, καὶ οὐκ ἀνέστρεψε(:παρόλο τούτο εγώ, έπειτα από την ειδωλολατρία τους και την εκτροπή στην πορνεία, είπα προς αυτούς:’’Επιστρέψτε με τη μετάνοια προς εμένα’’ και δεν επέστρεψαν)»[Ιερ.3,7]. Όταν επιστρέψουμε στη θερμή αγάπη προς τον Θεό, ο Θεός δεν θυμάται τα προηγούμενα που είχαμε διαπράξει όσο ζούσαμε μέσα στην αμαρτία. Δεν είναι ο Θεός όπως οι άνθρωποι· διότι δεν επιτιμά τις προηγούμενες πράξεις μας, ούτε λέγει εάν μετανοήσουμε, «γιατί άφησες να περάσει τόσος χρόνος»· αλλά μας αγαπά όταν επιστρέψουμε κοντά Του, αρκεί μόνο να επιστρέψουμε όπως πρέπει.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

· http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf

· Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλία ΞΖ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1990, τόμος 11Α, σελίδες 348-357.

· Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 68, σελ. 60-65.

· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

· Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016

· http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html