Η εποχή της ρηχότητας

Ἡ ἐποχὴ τῆς ρηχότητας

Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος

Εἶναι πολὺ σημαντικό, καλοί μου φίλοι, αὐτὸ ποὺ κάνουν  οἱ δύτες. Οἱ ὁποῖοι, ἔχοντας ἕνα συγκεκριμένο σκοπό, δὲν μένουν στὴν ὡραιότατη κατὰ τὰ ἄλλα ἐπιφάνεια τῶν θαλασσῶν, ἀλλὰ πηγαίνουν ὅλο καὶ πιὸ βαθιὰ σ’ αὐτές, φθάνοντας ὥς καὶ σ’ αὐτὸν ἀκόμη τὸν βυθό τους. Κάνουν κάτι ἀνάλογο μὲ τοὺς ὀρειβάτες, οἱ ὁποῖοι δὲν ἀρκοῦνται στὴν ὡραιότητα ἑνὸς κάμπου, ἀλλὰ ἀνεβαίνουν στὰ ψηλὰ τῶν βουνῶν, κατακτώντας τα!

Καὶ οἱ δύο ἀσφαλῶς ἐπιτελοῦν ἕνα πολὺ δύσ­κολο ἔργο, ἀφοῦ ἀφήνουν τὴν εὔκολη ἐπιφάνεια, γιὰ νὰ πορευθοῦν εἴτε στὰ βάθη εἴτε στὰ ὕψη. Ἕνα ἔργο ποὺ δὲν εἶναι γιὰ τὸν καθένα, βέβαια. Θέλει φρόνημα, ὑγεία, δυνάμεις, σκληραγωγία, ἀκόμη δὲ καὶ εἰδικὰ βοηθητικὰ μέσα γιὰ νὰ τὸ ἐπιτελέσει κανείς.

Καὶ τί δὲν ἀντικρύζουν ἐκεῖ στ’ ἀλήθεια! Ἄλλους κόσμους, θεσπέσιους. Μία ἄλλη πλάση. Μία γοητεία μοναδική. Τὰ βλέπουμε αὐτὰ σὲ ντοκιμαντὲρ καὶ μένουμε ἄναυδοι!

Ἰδιαίτερα ἀξίζει νὰ ἀναφερθοῦμε στοὺς δύτες. Αὐτοὺς ποὺ φθάνουν στὰ βάθη τῶν θαλασσῶν καὶ τῶν ὠκεανῶν ἀκόμη, ὅσο εἶναι δυνατὸ νὰ φθάσει ὁ ἄνθρωπος. Μὴ ξεχνᾶμε ὅτι τὰ βάθη αὐτῶν ὀνομάζονται καὶ ἄβυσσοι, κάτι ποὺ θέλει νὰ πεῖ ὅτι ἔχουν ἀπύθμενο βάθος.

Καὶ εἶναι ἔτσι, ἂν σκεφθοῦμε ὅτι τὸ βάθος τοῦ Ἰνδικοῦ Ὠκεανοῦ εἶναι 7.000 μέτρα, τοῦ Ἀτλαντικοῦ 9.214, τοῦ δὲ Εἰρηνικοῦ 10.870 μέτρα. Δὲν εἶναι τυχαῖο ποὺ οἱ γεωλόγοι χωρίζουν τοὺς βυθοὺς σὲ «ἀνώτερους» καὶ «κατώτερους». Καὶ τί δὲν χρειάζεται κανείς, γιὰ νὰ φθάσει στοὺς ἀνώτερους βυθούς!

*   *   *

Ἀλλὰ γιατί τὰ λέμε ὅλα αὐτά; Γιὰ νὰ σκεφθοῦμε πόσο σημαντικὴ εἶναι ἡ ἐμβάθυνση σὲ κάτι.

Πραγματικὰ αὐτὸς ποὺ ἐμβαθύνει σὲ κάτι, δὲν κάνει τίποτε ἄλλο, ἀπ’ ὅ,τι καὶ οἱ δύτες. Φεύγει ὅλο καὶ πιὸ πολὺ ἀπὸ τὴν ἐπιφάνεια τῆς θάλασσας, γιὰ νὰ πάει βαθιά, ὅλο καὶ πιὸ βαθιὰ γίνεται στὰ νερά της, φθάνοντας ἀκόμη καὶ σ’ αὐτὸν τὸν βυθό της.

Ἀναλύει τὰ πράγματα σὲ βάθος, ὅπως λέμε, γιὰ νὰ ἀπολαύσει ἄλλους κόσμους. Τῆς ἐπιστήμης, τῆς φιλοσοφίας, τῆς σκέψης, τῆς ἀλήθειας. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ καλλιτέχνες, οἱ δημιουργοί, οἱ ἐπιστήμονες, οἱ μελετητὲς κ.λπ. δὲν ἔχουν καμμία διαφορὰ ἀπὸ τοὺς δύτες. Ἰδιαίτερα δὲ ἐκείνους τῶν μεγάλων θαλασσῶν καὶ τῶν ὠκεανῶν.

Ἀντίθετη στὴν ἐμβάθυνση εἶναι ἡ ρηχότητα, βέβαια. Αὐτὸς ποὺ κολυμπάει στὰ ρηχά, οὐσιαστικὰ κολυμπάει στὴν ἐπιφάνεια τῆς θάλασσας. Δὲν εἶναι τυχαῖο ποὺ ρηχὸ λέμε αὐτὸν ποὺ δὲν ἔχει βάθος, τὸν ἐπιπόλαιο, τὸν ἐπιφανειακό, αὐτὸν ποὺ δὲν ἐμβαθύνει σὲ τίποτα!

Ἂς προσέξουμε κι αὐτό! Ἡ ἐπιφάνεια τῆς θάλασσας λίγες φορὲς εἶναι ἤρεμη καὶ γαλήνια. Τὶς περισσότερες εἶναι ἄστατη, τρικυμισμένη καὶ φουρτουνιασμένη. Σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν βυθό, στὸν ὁποῖο ὑπάρχει πάντοτε μία ἀδιατάρακτη γαλήνη. Τί διαφορά! Καὶ τί μεγαλεῖο!

*   *   *

Δυστυχῶς στὴν ἐποχή μας ὑπάρχει πολὺ ρηχότητα. Δὲν μᾶς θέλει νὰ πηγαίνουμε στὰ βάθη. Οὔτε καὶ στὰ ὕψη. Μᾶς θέλει «κολλημένους» μὲ τὴν ἐπιφάνεια. Κι ὅπως μᾶς θέλει νὰ φαινόμαστε καὶ ὄχι νὰ εἴμαστε, ἔτσι μᾶς θέλει νὰ εἴμαστε ἐπιφανειακοὶ καὶ ρηχοὶ καὶ ὄχι ἐμβαθύνοντες στὰ πράγματα! Καὶ τὸ πετυχαίνει εὔκολα αὐτό, μέσα ἀπ’ τὴν ψηφιοποίηση τῆς ζωῆς μας. Ἢ εἶναι ἐπακόλουθο αὐτῆς;

Δέστε …

Πέραν ἀπὸ κάθε ἀμφιβολία, στὴν ἐποχή μας ἡ παραγωγὴ καὶ ἡ διάδοση τῶν (ψηφιοποιημένων) πληροφοριῶν ἔχει πάρει ἐκρηκτικὲς διαστάσεις. Ὁ ὄγκος τῶν πληροφοριῶν ποὺ καθημερινὰ μᾶς προσφέρονται (σὲ εἰκόνες, κείμενα καὶ ἦχο) εἶναι πραγματικὰ τεράστιος καὶ συνεχῶς διογκούμενος. Κάθε μέρα γράφονται ἑκατομμύρια σελίδες, προβάλλονται δισεκατομμύρια εἰκόνες, ὅπως καὶ μουσικὰ ἀκούσματα. Ἡ πληθώρα αὐτὴ τῶν (ψηφιοποιημένων) πληροφοριῶν ποὺ παράγει ἀσταμάτητα ἡ ἀνθρωπότητα σήμερα δὲν ἔχει προηγούμενο. Οὔτε καὶ μπορεῖ νὰ τὴν παρακολουθήσει ὁ μέσος ἄνθρωπος.

Στὶς περασμένες ἐποχὲς ἦταν σὰν τὸ νερὸ ποὺ ἔλλειπε ἀπὸ τὴν ἔρημο. Σήμερα ἔχει τέτοια πλησμονὴ ἡ (ψηφιακὴ) πληροφορία, ποὺ μοιάζει σὰν νὰ θέλει νὰ ξεδιψάσει κανεὶς ἀπ’ τή… μάνικα τῆς Πυροσβεστικῆς!

Ἀξίζει δὲ νὰ σημειωθεῖ καὶ τοῦτο: Ὅπως ὑπολογίζεται, ἡ πλησμονὴ τῶν (ψηφιοποιημένων) πληροφοριῶν ἔχει φθάσει νὰ διπλασιάζεται κάθε πέντε χρόνια!!!

Ἆραγε πόσο χρόνο μπορεῖ νὰ διαθέσει κανείς, ὥστε νὰ μπορέσει νὰ τὰ παρακολουθήσει ὅλα;

Ἔτσι, ὡς ἐπακόλουθο αὐτῆς τῆς κατάστασης, ἔρχεται ἡ ρηχότητα.

Γιὰ παράδειγμα στὸν ὑπολογιστή μας, ἀκόμη δὲ καὶ στὸ κινητό μας πλέον, μποροῦμε νὰ ἔχουμε τὴ μουσικὴ ὅλης τῆς ἀνθρωπότητας, ὅπως καὶ ὅλες τὶς ταινίες ποὺ ἔχουν γυριστεῖ ἀπὸ καταβολῆς τοῦ κινηματογράφου. Ὅμως, πόσο μπορεῖ νὰ ἐμβαθύνει κανείς, ἔστω καὶ σὲ κάποια (μουσικὴ ἢ ταινία) ἀπ’ αὐτές; Καὶ τί κάνει; Κάτι ἀκούει στὰ γρήγορα, κάτι βλέπει λίγο στὴν ἀρχή, στὴ μέση καὶ τὸ τέλος, κι αὐτὸ ἦταν ὅλο!

Ἄλλο παράδειγμα. Στὸ τάμπλετ του ἔχει κανεὶς ἂς ποῦμε 100 βιβλία (ἢ εἶναι λίγα;). Ἆραγε ποιὸς μπόρεσε καὶ διάβασε ἔστω καὶ ἕνα ἀπ’ αὐτὰ ἐκεῖ, καὶ μάλιστα ὁλόκληρο; Τὸ πολὺ – πολὺ νὰ εἶδε τὶς πρῶτες 5-10 σελίδες του, νὰ διάβασε τὰ περιεχόμενά του καὶ νὰ τὸ ἔτρεξε στὰ γρήγορα ἀνὰ κεφάλαιο!

Τὸ ἴδιο ἀκριβῶς συμβαίνει καὶ μὲ τὶς ἱστοσελίδες τοῦ διαδικτύου, ὅ,τι καὶ νὰ περιέχουν αὐτές. Ὅποιες κι ἂν εἶναι. Διαβάζει κάτι κανεὶς στὰ γρήγορα, τρέχει τὴν εἰκόνα, πηγαίνει σὲ λίγα λεπτὰ στὸ … ἑπόμενο!

Δὲν εἶναι τυχαῖο ποὺ τὰ κείμενα, τὰ ὁποῖα ἀνεβαίνουν στὸ διαδίκτυο εἶναι σύντομα, τὰ βίντεο εἶναι ὀλίγων λεπτῶν καὶ οἱ ἦχοι μοιάζουν περισσότερο μὲ … συνθήματα! Οὔτε εἶναι τυχαῖο, ἐπίσης, ποὺ ἡ βαρύτητα ἔχει δοθεῖ πλέον στὸν ἐντυπωσιασμό!

Τί ρηχότητα λοιπόν! Τὶ ἐπιφανειακὴ ἐξέταση τῶν πραγμάτων!

Κι ἀπ’ αὐτά, ἰδιαίτερα δὲ ἡ νέα γενιά, μαθαίνει νὰ λειτουργεῖ ἔτσι. Γρήγορα, ρηχά, ἐπιπόλαια! Εὐτυχῶς ποὺ ὑπάρχουν στὴ ζωή της καὶ τὰ σχολικὰ ἢ καὶ τὰ πανεπιστημιακὰ μαθήματα, οἱ ἐργασίες καὶ οἱ ἀπαιτήσεις τῆς ἐκπαίδευσης, γιὰ νὰ τῆς θυμίζουν ὅτι τὰ πράγματα δὲν εἶναι ἔτσι. Καὶ μακάρι νὰ ὑπάρχει πάντα ἡ ἐκπαίδευση, σὲ ὅλα της τὰ ἐπίπεδα, καὶ νὰ στέκεται στὸ ὕψος της. Καὶ νὰ μὴ ἀποκάμνει ποτέ. Οὔτε νὰ παρασυρθεῖ κι αὐτὴ ἀπ’ τὴ ρηχότητα τῆς ἐποχῆς μας!

Τὸ ἴδιο βέβαια συμβαίνει καὶ μὲ τὴν ἐπιστήμη, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν τέχνη. Ποὺ ἀσφαλῶς δὲν μποροῦν νὰ ὑπάρξουν χωρὶς ἐμβάθυνση.

*   *   *

Ὄχι, παιδιά! Τσαλουβουτώντας, κατὰ τὴ λαϊκὴ ἔκφραση, ἐδῶ κι ἐκεῖ, στὰ γρήγορα, στὰ πεταχτὰ καὶ στὸ πόδι, ἀσφαλῶς βρισκόμαστε στὴν ἐπιφάνεια καὶ μόνο σ’ αὐτή. Ἔχουμε τὴν ψευδαίσθηση ὅτι ἔχουμε διαβάσει, ἔχουμε δεῖ κι ἔχουμε ἀκούσει τὰ πάντα, ὅταν ἐπὶ τῆς οὐσίας δὲν ἔχουμε κάνει τίποτα τὸ οὐσιαστικό. Ἁπλούστατα γιατί αὐτὸ δὲν εἶναι βαθύ, εἶναι ἐντελῶς ἐπιφανειακό. Καὶ γι’ αὐτὸ ἔχει ἐλάχιστη ἀξία. Ἂν ἔχει!

Ορθόδοξος Τύπος