Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και η «ατομικὴ προσευχή»

Ἰωάννης Χρυσόστομος καὶ «ἀτομικὴ προσευχή»

Τὴν ἑπόμενη φορά, ἀνοίγετε λίγο καὶ κανένα σύγγραμμα τοῦ Χρυσοστόμου προτοῦ μιλήσετε, ἐσεῖς τῆς «ἀτομικῆς προσευχῆς» γιὰ τὸν Χρυσόστομο, ποὺ γίνεστε καὶ «ἀτομικὸ θυσιαστήριο», καὶ λέτε «ναί», πάντοτε, σὲ ὅλα ὅσα ζητᾶ ὁ Καίσαρας: Ἀκόμη καὶ φοιτητὲς θεολογίας γνωρίζουν τὰ παρακάτω (βλ. στὸ τέλος)

Περὶ ἀκαταλήπτου καὶ οὐδὲ ἡ συγκατάβασις τοῦ Θεοῦ φορητὴ τοῖς Σεραφίμ, Λόγος τρίτος, 6 (Patrologiae Graeca 48,725-726) (ἀκολουθεῖ μετάφραση):

Ἀλλὰ τίς ἡ ψυχρὰ τῶν πολλῶν ἀπολογία; Εὔξασθαι, φησί, καὶ ἐπὶ τῆς οἰκίας δύναμαι, ὁμιλίας δὲ ἀκοῦσαι καὶ διδασκαλίας οὐ δυνατὸν ἐπὶ τῆς οἰκίας. Ἀπατᾷς σαυτόν, ἄνθρωπε. Εὔξασθαι μὲν γὰρ καὶ ἐπὶ τῆς οἰκίας δυνατόν, οὕτω δὲ εὔξασθαι ὡς ἐπὶ τῆς Ἐκκλησίας ἀδύνατον, ὅπου Πατέρων πλῆθος τοσοῦτον, ὅπου βοὴ πρὸς τὸν Θεὸν ὁμοθυμαδὸν ἀναπέμπεται. Οὐχ οὕτως εἰσακούῃ κατὰ σαυτὸν τὸν Δεσπότην παρακαλῶν, ὡς μετὰ τῶν ἀδελφῶν τῶν σῶν.Ἐνταῦθα γὰρ ἐστί τι πλέον, οἷον ἡ ὁμόνοια καὶ ἡ συμφωνία, καὶ τῆς ἀγάπης ὁ σύνδεσμος, καὶ αἱ τῶν ἱερέων εὐχαί. Διὰ γὰρ τοῦτο οἱ ἱερεῖς προεστήκασιν, ἵνα αἱ τοῦ πλήθους εὐχαὶ ἀσθενέστεραι οὖσαι, τῶν δυνατωτέρων τούτων ἐπιλαβόμεναι, ὁμοῦ συνέλθωσιν αὐταῖς εἰς τὸν οὐρανόν. Ἄλλως δὲ τί γένοιτ’ ἂν ὄφελος ὁμιλίας, ὅταν εὐχὴ μὴ ἧ συνεζευγμένη; […] Ἐὰν ἐθίσῃς σεαυτὸν εὔχεσθαι μετὰ ἀκριβείας, οὐ δεήσῃ τῆς παρὰ τῶν συνδούλων διδασκαλίας, αὐτοῦ σοι τοῦ Θεοῦ χωρὶς μεσίτου τινὸς καταυγάζοντος τὴν διάνοια. Εἰ δὲ εὐχὴ μόνου τοσαύτην ἔχει δύναμιν, πολλῷ μᾶλλον ἡ μετὰ πλήθους. μείζονα γὰρ ταύτης τὰ νεῦρα, καὶ πλείων ἡ παῥῤησία πολλῷ τῆς ἐν οἰκία καὶ κατ’ ἰδίαν. Πόθεν τοῦτο δῆλον; Αὐτοῦ τοῦ Παύλου λέγοντος […] Οὐχ ἁπλῶς τὸ πλῆθος προβάλλεται, ἀλλ’ ἵνα μάθῃς, ὅτι ἡ μετὰ συμφωνίας εὐχὴ μεγάλην ἔχει τὴν δύναμιν. […] Ἄκουσον καὶ αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ λέγοντος, ὅτι δυσωπεῖται τὸ πλῆθος μετ’ εὐνοίας αὐτὸν παρακαλοῦν. Πρὸς γὰρ τὸν Ἰωνᾶν ἀπολογούμενος, διὰ τοῦ φυτοῦ τῆς κολοκύντης… […] Οὐχ ἁπλῶς τὸ πλῆθος προβάλλεται, ἀλλ’ ἵνα μάθῃς, ὅτι ἡ μετὰ συμφωνίας εὐχὴ μεγάλη ἔχει τὴν δύναμιν.

Μετάφραση Π. Χρήστου (τροποποιημένη στὴ δημοτική)

Ποιὰ εἶναι ἡ χλιαρὴ δικαιολογία τῶν πολλῶν; Μπορῶ, λέει, νὰ προσευχηθῶ καὶ στὴν οἰκία μου, ἐνῶ ὁμιλίες καὶ διδασκαλίες δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ ἀκούσω ἐκεῖ. Ἀπατᾶς τὸν ἑαυτό σου, ἀγαπητέ. Εἶναι φυσικὰ δυνατὸν νὰ προσευχηθεῖς καὶ στὴν οἰκία σου, ἀλλὰ ὄχι ὅπως στὴν ἐκκλησία, ὅπου ὑπάρχουν τόσοι πατέρες, ὅπου ἀναπέμπεται πρὸς τὸν Θεὸ ἀπὸ τόσες πολλὲς ψυχὲς κοινὴ προσευχή. Δὲν εἰσακούονται οἱ παρακλήσεις σου πρὸς τὸν Κύριον, ὅταν προσεύχεσαι κατ’ ἰδίαν τόσον, ὅσον ὅταν συμπροσεύχεσαι μαζὶ μὲ τοὺς ἀδελφούς σου; Γιατὶ ἐδῶ ὑπάρχει κάτι περισσότερο. ἡ ὁμόνοια, ἡ συμφωνία, ὁ σύνδεσμος τῆς ἀγάπης, οἱ εὐχὲς τῶν ἱερέων. Γιὰ τοῦτο ἀκριβῶς προΐστανται τῶν ἀκολουθιῶν οἱ ἱερεῖς. γιὰ νὰ συνανέλθουν στὸν οὐρανὸ οἱ ἀσθενέστερες εὐχὲς τοῦ πλήθους μαζὶ μὲ τὶς δυνατότερες εὐχὲς τοῦ ἱερέα. Ἀλλιῶς, ποιὰ εἶναι ἡ ὠφέλεια τῆς ὁμιλίας, ἂν δὲν συνδεθεῖ μὲ τὴν προσευχή; […] Ἐὰν δὲ ἡ προσευχὴ ἑνὸς μόνον ἀνθρώπου ἔχει τόση δύναμη, πολὺ μεγαλύτερη ἔχει ἡ κοινὴ προσευχὴ. Εἶναι μεγαλύτερη ἡ ἰσχὺς καὶ ἀποτελεσματικότητα αὐτῆς τῆς προσευχῆς ἀπὸ τῆς ἰδιωτικῆς στὴν οἰκία προσευχῆς. Ποῦ διδάσκεται αὐτό; Ἄκουσε τί λέει ὁ Παῦλος […] Ἔτσι διέφυγε καὶ ὁ Πέτρος ἀπὸ τὸ δεσμωτήριο […] πές μου, ἐσὺ ποίαν ἀπολογία θὰ βρεῖς γιὰ τὴν περιφρόνηση τῆς δύναμης (τῆς προσευχῆς τῆς Ἐκκλησίας); Ἄκουσε καὶ τὸν ἴδιο τὸ Θεὸ νὰ λέει ὅτι εὐσπλαχνίζεται τὸ πλῆθος, ὅταν τὸν παρακαλεῖ μὲ εὐσεβὲς φρόνημα. Λέει δηλαδὴ πρὸς τὸν Ἰωνᾶν σχετικῶς μὲ τὸ φυτὸ τῆς κολοκύνθης […]  Δὲν ἐπικαλεῖται τυχαίως ὁ Θεὸς τὸν ἀριθμὸν τῶν κατοίκων, ἀλλὰ μὲ τὸν σκοπὸ νὰ βεβαιωθεῖς ὅτι ἡ ὁμαδικὴ προσευχὴ ἔχει μεγάλη δύναμη.

Β. Καλπάκης, Ἡ λειτουργικὴ τάξη καὶ ἡ εὐσχημοσύνη τῶν εὐχαριστιακῶν συνάξεων κατὰ τῶν ἱερὸ Χρυσόστομο. Μεταπτυχιακὴ μελέτη, Θεσσαλονίκη 2007, σ. 37

Για τον ιερό Χρυσόστομο η προσευχή στον Ναό είναι υψίστης σημασίας. Μέσω της προσευχής ο ακόλαστος γίνεται σώφρων, ο θρασύς επιεικέστερος, ο ράθυμος σπουδαίος. Οι ιερείς παρευρίσκονται, ώστε οι ευχές του πλήθους, που είναι ασθενείς, ενωμένες με τις δυνατότερες από αυτές, να προσαχθούν μαζί στον ουρανό. Και οι προσευχές λαμβάνουν περισσή δύναμη καθώς η σύναξη αποτελείται από αδελφούς και πατέρες που ενθαρρύνονται μεταξύ τους στον αγώνα αυτό. Στην κοινή λατρεία ο πιστός συγχορεύει και συμπροσεύχεται με τους αγγέλους, συνομιλεί με τον Θεό, ενώνεται με τον Χριστό

chronographiae