Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Ο Βενιζέλος ο Καραμανλής και η Αρχιεπισκοπή Αμερικής

Ο Βενιζέλος ο Καραμανλής και η Ομογένεια των ΗΠΑ

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

            Η απόφαση του Κυρ. Μητσοτάκη να προωθήσει η κυβέρνησή του στη Βουλή το Νομοσχέδιο, με το οποίο δίδεται το δικαίωμα στους ομογενείς να ψηφίζουν στις εθνικές εκλογές, είναι σωστή και δίκαιη. Οι ομογενείς θα έπρεπε να έχουν αυτό το δικαίωμα εδώ και πολλά χρόνια. Είναι το ελάχιστο που οφείλει η Ελλάδα να ανταποδώσει στους Έλληνες της διασποράς, οι οποίοι επιμένουν να συντηρούν τις ρίζες τους, να διατηρούν την εθνική τους ταυτότητα και να νοιάζονται για την τύχη της γενέτειρά τους.

            Ο σημαντικότερος κλάδος της Διασποράς είναι αυτός των ΗΠΑ. Πρώτον λόγω του μεγάλου πλήθους των Ελλήνων που ζουν και δραστηριοποιούνται σε αυτές και δεύτερον λόγω του ότι είναι η ισχυρότερη χώρα του κόσμου. Οι πρωθυπουργοί της Ελλάδος, από το 1920 έως σήμερα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες, ως προς τον τρόπο προσέγγισης της Εκκλησίας και της Ομογένειας των ΗΠΑ.

Πρώτα είναι αυτοί  που γνωρίζουν ιστορία, αναγνωρίζουν τον ζωτικό ρόλο της Εκκλησίας στην επιβίωση της Ομογένειας και επιζητούν τη συνεργασία της με το Εθνικό Κέντρο για τα εθνικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα και τα πρεσβυγενή Πατριαρχεία, Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων. Σεβόμενοι τον ρόλο του Φαναρίου θέλουν το Εθνικό Κέντρο να  έχει τον πρώτο λόγο στις διπλωματικές κινήσεις της Ελληνορθοδόξου Αρχιεπισκοπής και του ελληνικού λόμπι στην Ουάσινγκτον, χωρίς παρεμβολές, ή παρεμβάσεις από άλλα κέντρα. Τέτοιοι πρωθυπουργοί ήσαν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης.   

Μετά είναι εκείνοι που λόγω ιδεολογικών αντιεκκλησιαστικών αγκυλώσεων θέλησαν να κομματικοποιήσουν,  και να σκορπίσουν τον σπόρο της διχόνοιας στην Ομογένεια. Δεν τα κατάφεραν και υποχρεώθηκαν να συνεργασθούν με τους Αρχιεπισκόπους Αμερικής και να αναγνωρίσουν την εθνοπρεπή στάση τους. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι Ανδρέας Παπανδρέου και Κώστας Σημίτης.

            Είναι και ο Αλ. Τσίπρας. Ούτε ιστορία γνωρίζει, ούτε θέλησε να συνδεθεί με την Εκκλησία της Αμερικής και την Ομογένεια, ούτε είχε τον τρόπο να αξιοποιήσει σωστά το ελληνοαμερικανικό λόμπι. Η άγνοια και η αδιαφορία του ευνόησαν την επιδίωξη του Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου να επιβάλει τον δικό του εκλεκτό για Αρχιεπίσκοπο Αμερικής, χωρίς καμία συζήτηση με το Εθνικό Κέντρο.

Η πρόσφατη ιστορία των σχέσεων των ελληνικών κυβερνήσεων με την  Ομογένεια των ΗΠΑ αρχίζει το 1922, όταν αυτή περιήλθε στην εκκλησιαστική  δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου από αυτήν της Εκκλησίας της Ελλάδος.  Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επέβαλε ως προκαθήμενο της Εκκλησίας της Ελλάδος και μετά του Οικουμενικού Πατριαρχείου τον δικό του Μελέτιο Μεταξάκη.  Αυτός επέλεξε ως πρώτο Αρχιεπίσκοπο Αμερικής τον επίσης βενιζελικό  Επίσκοπο Ροδοστόλου Αλέξανδρο. Ο διχασμός βενιζελικών – βασιλικών πέρασε τότε στην Ομογένεια των ΗΠΑ και ο Αλέξανδρος  είχε πολλές δυσκολίες, που υποχρέωσαν το Φανάρι να τον θέσει σε διαθεσιμότητα και τελικά να τον απομακρύνει από τις ΗΠΑ. Στις 6 Νοεμβρίου 1930 εξελέγη από την Εκκλησία της Ελλάδος Μητροπολίτης Κερκύρας. Απεβίωσε το 1942.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν πρωθυπουργός πάλι το 1930 και επηρέασε το Φανάρι ώστε να εκλεγεί Αρχιεπίσκοπος Αμερικής ο  βενιζελικός  Μητροπολίτης Κερκύρας Αθηναγόρας. Η Ομογένεια κουρασμένη από τον διχασμό ανέχθηκε στην αρχή και δέχθηκε στη συνέχεια τον Αθηναγόρα. Αυτός παρέμεινε στην Αρχιεπισκοπή έως το 1948, όταν εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης.

Επόμενος Αρχιεπίσκοπος Αμερικής ήταν ο από Κορίνθου Μιχαήλ. Η Ελληνική Κυβέρνηση ήθελε την εκλογή του, ως την καλύτερη λύση για την Ομογένεια και, γενικότερα τον Ελληνισμό. Και δεν είχε άδικο. Ο Μιχαήλ ήταν μεγάλη εκκλησιαστική προσωπικότητα και πολύ φιλόπατρις. Όμως ο Πατριάρχης Αθηναγόρας αντέδρασε και το Φανάρι εξέλεξε τον Ρόδου Τιμόθεο. Όταν όμως αυτός, κατά την τελετή του Μεγάλου Μηνύματος, απεβίωσε από καρδιακή προσβολή υποχρεώθηκε από τα πράγματα  να εκλέξει τον Μιχαήλ, στις 11 Οκτωβρίου 1949.  Ήταν αυτό που ήθελαν οι τότε μεταπολεμικές διαδοχικές κυβερνήσεις του Κέντρου και οι διπλωματικές υπηρεσίες.

Ο Μιχαήλ απεβίωσε το 1958. Το Πατριαρχείο επιδίωξε να εκλέξει Αρχιεπίσκοπο Αμερικής τον Φαναριώτη Μητροπολίτη Ίμβρου και Τενέδου και στη συνέχεια Μητροπολίτη Χαλκηδόνος Μελίτωνα (Χατζή), μέντορα του σημερινού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, χωρίς συνεννόηση με την Αθήνα. Το εθνικό κέντρο αντέδρασε. Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής με επιστολή του στον Πατριάρχη Αθηναγόρα πρότεινε με θέρμη για Αρχιεπίσκοπο Αμερικής τον Μητροπολίτη Μελίτης Ιάκωβο. Γράφει, μεταξύ άλλων, ο Έλληνας πρωθυπουργός:

«...Ευθύς εξ αρχής επιθυμώ να τονίσω Παναγιώτατε, ότι η εξεύρεσις του από πάσης απόψεως πλέον ενδεδειγμένου αντικαταστάτου του αειμνήστου Αρχιεπισκόπου Αμερικής Μιχαήλ αποτελεί μέριμναν της Υμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος, ήτις αναμφιβόλως θα προκρίνη τον καταλληλότερον ιεράρχην προς πλήρωσιν του δημιουργηθέντος κενού. Εξ ετέρου όμως, δεδομένου ότι ομού μετά των θρησκευτικών του καθηκόντων, άτινα θα κληθή να εκπληρώσει ο εκλεγεισόμενος αρχιεπίσκοπος, εύρηνται συνυφασμένα ιδιάζοντα εθνικά συμφέροντα αφορώντα τον εν Αμερική Ελληνισμόν, ας μοι επιτραπή να διατυπώσω την ευχήν όπως η Ημετέρα Θειοτάτη Παναγιότης, κατά την επιλογήν Αυτής μεταξύ των ικανοτέρων Ιεραρχών της Μητρός Εκκλησίας, ευαρεστηθή και λάβη υπ’ όψιν της την υποψηφιότητα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μελίτης κυρίου Ιακώβου, ούτινος αι ικανότητες, το ήθος και ο εθνικός παλμός τυγχάνουν της πλήρους εκτιμήσεως και απολύτου εμπιστοσύνης της Βασιλικής Κυβερνήσεως».

Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας δέχθηκε την πρόταση του έλληνα πρωθυπουργού, αλλά βρήκε την οξύτατη αντίθεση των Φαναριωτών αρχιερέων. Χρειάσθηκε εκ μέρους του  αγώνας επτά μηνών για να επιτύχει να εκλεγεί ο Ιάκωβος Αρχιεπίσκοπος Αμερικής. -