Κυριακή Η´ Ματθαίου – Η τελετή της «Αρτοκλασίας» (Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμία)

IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

ΚΥΡΙΑΚΗ Η´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

22 Ἰουλίου 2018

Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΗΣ «ΑΡΤΟΚΛΑΣΙΑΣ»

1. Ὡραία πράγματα μᾶς εἶπε τό ἱερό Εὐαγγέλιο σήμερα, ἀδελφοί χριστιανοί. Καί ὅλα βέβαια ὅσα γράφει τό Εὐαγγέλιο εἶναι ὡραῖα καί ὠφέλιμα. Ἀλλά θά πρέπει νά σκύβουμε σ᾽ αὐτά, νά τά μελετοῦμε, γιά νά ὠφελούμαστε ἀπ᾽ αὐτά. Σήμερα, ἀγαπητοί μου, ἔλεγε τό Εὐαγγέλιο ὅτι οἱ ἄνθρωποι ἔφαγαν μαζί μέ τόν Χριστό! Πολύ ὡραῖο αὐτό! Καί ᾽μεῖς λοιπόν νά κάνουμε τό ἴδιο. Ναί! Ὅταν καθόμαστε νά φᾶμε, νά καλοῦμε καί τόν Χριστό μαζί μας. Καί τόν καλοῦμε μέ τήν προσευχή. Ἔτσι πρέπει, ὦ χριστιανοί! Προτοῦ νά ἀρχίσουμε νά τρῶμε πρέπει πρῶτα νά κάνουμε τήν προσευχή μας καί νά καλοῦμε μέ αὐτή τόν Χριστό νά εὐλογήσει τά φαγητά μας. Καί ὅταν τελειώσουμε, πάλι νά κάνουμε τήν προσευχή μας εὐχαριστώντας τόν Χριστό γιά τό φαγητό πού μᾶς ἔδωσε. Γιατί ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Θεός μας, ἔστειλε τήν βροχή καί χορτάριασαν οἱ ἀγροί καί καρποφόρησαν τά δένδρα γιά νά έχουμε τροφή ἄνθρωποι καί ζῶα.  

2. Τό φαγητό, ἀδελφοί μου, νά τό θεωροῦμε ἱερό πράγμα, γι᾽ αὐτό, ξαναλέγω, πρέπει νά τό ἀρχίζουμε καί νά τό τελειώνουμε μέ προσευχή. Καί καλό καί ὡραῖο εἶναι τήν προσευχή γιά τό φαγητό στό σπίτι νά τήν κάνει τό μικρό παιδί. Ἀλλά στά μέρη μας καί γενικά στήν εὐλογημένη μας πατρίδα τό φαγητό τό θεωροῦμε καί ὡς εὐκαιρία ἀγάπης μεταξύ μας. Τόν τραπέζωναν πρῶτα τόν ξένο οἱ ἄνθρωποι ἐδῶ. Μέ τό πτωχό βέβαια φαγητό πού εἶχαν. Δέν μετράει τό πλούσιο φαγητό, ἀλλά ὁ τρόπος πού φέρεσαι καί μιλᾶς καί ἡ ἀγάπη πού δείχνεις στόν ἄλλο.

3. Ἀλλά τό ἔθιμο αὐτό, ἀδελφοί, τό νά τρώγουν, δηλαδή οἱ ἄνθρωποι ὅλοι μαζί, δέν εἶναι Γορτύνιο ἤ Μεγαλοπολίτικο, ἀλλά εἶναι χριστιανικό. Ναί! Οἱ πρῶτοι χριστιανοί μετά τήν Θεία Λειτουργία καί τήν διδαχή (τό κήρυγμα) ἔτρωγαν ὅλοι μαζί! «Ἀγάπες» ἔλεγαν τά δεῖπνα αὐτά. Ἔτσι οἱ πρῶτοι χριστιανοί μέ τίς «ἀγάπες» ἔνοιωθαν καί μέ αὐτό δεμένοι μεταξύ τους, ἔνοιωθαν ὅτι ἀποτελοῦν μία οἰκογένεια. Ἀλλά καί σήμερα ἐδῶ στά εὐλογημένα μας χωριά στίς πανηγύρεις ἰδιαίτερα, μετά τήν Θεία Λειτουργία, τό ἴδιο γίνεται. Καί σᾶς χαίρομαι ἰδιαίτερα, ἀγαπητοί μου, ἀπό τό θέαμα αὐτό καί σᾶς ἀπολαμβάνω ἀκόμη περισσότερο καί συγκινοῦμαι ὅταν σᾶς ἀκούω νά τραγουδᾶτε τά λεβέντικα ἐκεῖνα τραγούδια τῆς πατρίδας μας, συνοδεύοντάς τα μάλιστα μέ χορό. Προσοχή, μήν καταργηθεῖ τό ἔθιμο αὐτό, γιατί ἔσβησε τότε ἡ ἐπαρχία μας. Αὐτό μόνο μᾶς ἀπέμεινε. Καί νά τραγουδᾶτε ἐκεῖνο τό τραγούδι πού λέει γιά τούς Κολοκοτρωναίους ὅτι «καβάλα πᾶν στήν Ἐκκλησιά, καβάλα προσκυνᾶνε, καβάλα παίρνουν ἀντίδωρο ἀπ᾽ τοῦ παπᾶ τό χέρι. Φλωριά ρίχνουν στήν Παναγιά...».

4. Τό ἔθιμο δέ αὐτό, χριστιανοί, γιά τό ὁποῖο σᾶς μιλάω, τό νά κάνουν, δηλαδή, οἱ χριστιανοί «ἀγάπες» καί νά τρῶνε ὅλοι μαζί, εἶναι παρμένο ἀπό τήν σημερινή εὐαγγελική περικοπή, κατά τήν ὁποία ὁ Χριστός μας εὐλόγησε τούς πέντε ἄρτους καί τούς δύο ἰχθύες καί αὐτά πολλαπλασιάστηκαν καί ἔφαγαν ὅλοι μαζί, πλῆθος πολύ ἀνθρώπων. Οἱ ἄνδρες μόνο ἦταν πέντε χιλιάδες, ἀλλά ἄς ὑπολογίσουμε ὡς πολύ πιό πολλές τίς γυναῖκες μέ τά παιδιά τους. Τό θαῦμα τοῦ Χριστοῦ πού ἀκούσαμε σήμερα στό Εὐαγγέλιο τό τίμησε πολύ ἡ Ἐκκλησία μας καί γιά ἀνάμνησή του ἔχει τήν Ἀκολουθία πού λέγεται «Ἀρτοκλασία». Ὅπως παντοῦ ἔτσι καί ἐδῶ οἱ χριστιανοί μας κάνουν «Ἀρτοκλασίες». Τίς κάνουν γιά τιμή στόν ἅγιο πού ἑορτάζει ἤ γιά κάποιο προσωπικό τους οἰκογενειακό συμβάν. Παρασκευάζουν δηλαδή πέντε μεγάλους ἄρτους, παίρνουν καί νάμα-κρασί καί ὅλα αὐτά τά φέρνουν στήν Ἐκκλησία νά εὐλογηθοῦν ἀπό τόν ἱερέα. Ἀπό αὐτά πρέπει νά πάρει γιά εὐλογία ὅλο τό ἐκκλησίασμα. Γιατί ἡ εὐχή λέγει: «Καί τούς ἐξ αὐτῶν μεταλαμβάνοντας πιστούς δούλους σου ἁγίασον». Ἀλλά παρατηρῶ μέ λύπη μου – ἄν τό παρατηρῶ καλά – ὅτι τό ἐκκλησίασμα πού εὐχήθηκε κατά τήν τελετή τῆς Ἀρτοκλασίας δέν παίρνει τεμάχιο ἀπ᾽ αὐτήν. Γι᾽ αὐτό, τό σωστό πού πρέπει νά γίνεται εἶναι τό ἑξῆς: Πρῶτα-πρῶτα ἀπό τούς πέντε ἄρτους, οἱ τέσσερις νά κόβονται σέ μικρά τεμάχια ἀπό τό σπίτι καί ἕνας μόνο νά παραμένει ἀκέραιος καί νά εὐλογεῖται ὡς ἀντιπροσωπευτικός καί τῶν πέντε. Αὐτόν τόν ἄρτο ἔπειτα τόν παίρνουν οἱ ἱερεῖς. Τούς ἄλλους τέσσερις, πού εἶναι, ὅπως εἴπαμε, στό καλάθι κομμένοι, τούς παίρνει ὁ χριστιανός ἤ ἡ χριστιανή πού κάνει τήν Ἀρτοκλασία καί ὅταν τελειώσει ἡ Θεία Λειτουργία ἤ ὁ Ἑσπερινός, στέκεται στήν πόρτα τοῦ Ναοῦ καί δίνει σέ ὅλους ὅσους ἐξέρχονται ἀπό ἕνα κομμάτι. Καί ὁ καθένας ἀπ᾽ αὐτούς εὔχεται στόν προσφέροντα τήν βοήθεια καί τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ γιά τόν σκοπό γιά τόν ὁποῖο τέλεσε τήν Ἀρτοκλασία. Ἀλλά πρέπει, ὅπως εἴπαμε, οἱ ἄρτοι νά εἶναι κομμένοι ἀπό πρῶτα. Γι᾽ αὐτό ἐξ ἄλλου ἡ τελετή λέγεται «Ἀρτοκλασία», γιατί γίνεται «κομμάτια». «Κλάσματα», πού μαθαίναμε στό Σχολεῖο.

5. Ἀλλά ἡ μεγάλη τιμή πού ἔδωσε στήν σημερινή εὐαγγελική περικοπή ἡ Ἐκκλησία μας φαίνεται ἀπό κάτι ἄλλο κατά πολύ-πολύ μεγαλύτερο καί ἱερώτερο. Θά ἤθελα νά σᾶς βοηθήσω γιά νά τό βρῆτε μόνοι σας αὐτό. Δέν μοῦ λέτε, χριστιανοί, γιατί στήν Ἀρτοκλασία φέρνουμε οἶνο, ἐνῶ στό θαῦμα τῆς διατροφῆς τῶν πεντακισχιλίων ἀνδρῶν δέν ὑπῆρχε οἶνος; Ἐδῶ φαίνεται τό βαθύτερο νόημα πού δώσαμε στήν Ἀρτοκλασία. Φέρνουμε οἶνο στήν Ἀρτοκλασία, ἄν καί στό σημερινό θαῦμα τῆς διατροφῆς τῶν πεντακισχιλίων δέν ὑπῆρχε οἶνος, γιατί τό θαῦμα αὐτό ἡ Ἐκκλησία τό εἶδε σάν εἰκόνα καί σάν προετοιμασία τῶν ἀνθρώπων γιά τήν θεία Εὐχαριστία, αὐτό δηλαδή πού κάνουμε στήν Θεία Λειτουργία φέρνοντας πρόσ­φορο καί οἶνο,

Στήν Θεία Λειτουργία, ἀδελφοί, πού τήν εἶπαν τό «γλέντι τῶν Ὀρθοδόξων», τρῶμε καί πίνουμε! Γιατί ἀκοῦμε τόν ἱερέα νά μᾶς λέγει, «Λάβετε, φάγετε», «Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες». Πραγματικά, ὑπό τά ἁπλᾶ εἴδη τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου τρῶμε ἀληθινά τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί πίνουμε ἀληθινά τό Αἷμά Του! Ἡ Ἀρτοκλασία συνδέεται μέ τήν Θεία Κοινωνία, γι᾽ αὐτό καί ἡ κανονική της θέση εἶναι κατά τόν Ἑσπερινό, ὡς μία ἁπλῆ τροφή ὅλων γιά τήν Θεία Κοινωνία πού θά λάβουμε τήν ἄλλη μέρα μέ τήν Θεία Λειτουργία.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας