Νίκολα Τέσλα. Ο επιστήμονας μπροστά στην υπαρξιακή αναζήτηση

ΝΙΚΟΛΑ ΤΕΣΛΑ. Ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ1

τοῦ κ. Ἰωάννου Μηλιώνη,μέλους τῆς Π.Ε.Γ.

1. Ἐπιστήμη καί Πίστη

Ἡ ζωή καί τό ἔργο ἑνός προσώπου μέ παγκόσμια ἀκτινοβολία ἔχει πάντα ἐνδιαφέρον γιά τό εὐρύ κοινό, τό ὁποῖο, δυστυχῶς, παρακολουθεῖ, ἀποδέχεται καί συχνά μιμεῖται καί τήν ὅλη βιωτή τοῦ δημοσίου προσώπου, χωρίς νά προβληματίζεται ἀπό τό γεγονός ὅτι ὑπάρχει χαώδης διαφορά μεταξύ της ἰδιότητας τοῦ «ἀστέρος» -ἠθοποιοῦ, ἀθλητῆ, ἐπιστήμονα- καί τοῦ «ἀν­θρώ­που», μέ τήν οὐσιαστική σημασία τοῦ ὅρου.

Ἔτσι, τό πλῆθος συχνά ἐκλέγει σέ πολιτικές θέσεις πρόσωπα, πού μπορεῖ νά διαπρέπουν στή σκηνή, στόν στίβο ἤ στό ἐρ­γα­στή­ριο, παραγνωρίζοντας τήν ἀνθρώπινη διάσταση τῶν προσώπων αὐτῶν ἤ ἀκόμη καί τήν πιθανῶς πλήρη ἀνεπάρκειά τους σέ θέματα διοίκησης καί διαχείρισης τῶν κοινῶν.

Κάτι ἀντίστοιχο μέ τά ἀνωτέρω συμβαίνει καί μέ τήν ὑ­παρ­ξια­κή (θρησκευτική-μεταφυσική) τοποθέτηση τῶν ἐπωνύμων προσώπων. Πολλοί ἄνθρωποι στή χώρα μας, ἀποίμαντοι καί ἀκατήχητοι ἐκκλησιαστικά, παρασύρονται καί ἀποδέχονται τήν ὅποια ὑπαρξιακή θέση, ἄν αὐτή ὑποστηρίζεται ἀπό ἐ­πώ­νυ­μα χείλη, κάτι πού συχνά ἐκμεταλλεύονται συνειδητά ἤ ἐ­πι­χει­ροῦν ἀσυνείδητα, προσωπικότητες μέ διεθνές κύρος.

Κάποτε, ἀπό τήν θέση αὐτή, εἴχαμε παρουσιάσει γνωστούς λογοτέχνες, μέ ἀσύμβατους ὡς πρός τήν πίστη μας μεταφυσικούς προβληματισμούς, οἱ ὁποῖοι ὅμως γαλούχησαν γενεές γενεῶν μέ τίς ἀξιόλογες μέν λογοτεχνικά, πλήν ὅμως βλαβερές ὑπαρξιακά, συγγραφές τους.

Ἀντίστοιχα, παρόμοια φαινόμενα παρουσιάζονται καί στόν χῶρο τῆς Ἐπιστήμης. Ἀξιόλογοι ἐπιστήμονες, στό παρελθόν ἀλλά καί σήμερα, συχνά μπέρδευαν καί μπερδεύουν τήν ὑ­παρ­ξια­κή τους θέση (θρησκευτική πίστη) μέ τήν ἐπιστήμη τήν ὁποία ὑπηρετοῦν, εἰδικά ἐκμεταλλευόμενοι νεόδμητες καί ἀ­σα­φεῖς στό κοινό θεωρίες, ὅπως π.χ. κάποτε, ὁ ἠ­λε­κτρο­μα­γνη­τι­σμός, σήμερα, ἡ κβαντομηχανική κ.ἄ.

Στό πλαίσιο τῆς σημερινῆς μας ἔρευνας θά ἐξετάσουμε, ἐν συντομία, τή ζωή καί τό ἔργο τοῦ Νίκολα Τέσλα (Nikola Tesla), ἐπιστήμονα τοῦ περασμένου αἰώνα, πού ἡ ὑπαρξιακή του ἐνασχόληση ἐπηρέασε ὄχι μόνο τό ἔργο του, ἀλλά καί γενεές ἀνθρώπων πού ταυτίστηκαν μέ τά πιστεύω του. Στόχος μας δέν εἶναι νά μειώσουμε τό πρόσωπο, τό ὁποῖο εἶναι ἄξιο σεβαμοῦ καί ὑπολήψεως, ἀλλά νά παρουσιάσουμε πτυχές τῆς δραστηριότητάς του πού ἐγγίζουν ἀποκρυφιστικές ἐκδοχές.

Ἡ ἐπιλογή τοῦ συγκεκριμένου προσώπου δέν γίνεται τυχαία. Ἄν κι ὁ Τέσλα, ἐκτιμοῦμε, δέν εἶναι ἰδιαίτερα γνωστός σήμερα στό εὐρύ κοινό -τόσο, τουλάχιστον, ὅσο ὁ Τόμας Ἔντισον, ὁ Γουλιέλμο Μαρκόνι ἤ ὁ Βίλχελμ Ρέντγκεν-, ὅμως εἶναι ἰ­δι­αί­τε­ρα προσφιλής στό κοινό τῶν ἁπανταχοῦ ἀποκρυφιστῶν καί τῶν ὀπαδῶν τῆς «Νέας Ἐποχῆς τοῦ Ὑδροχόου» (New Age). Στούς χώρους αὐτούς ἔχει δημιουργηθεῖ μία εὐρύτατη μυθοπλασία καί προβολή τοῦ προσώπου τοῦ Τέσλα, πού τροφοδοτεῖ καί μιά τεράστια «βιομηχανία» συνομωσιολογίας.

Ἀλλά, ἐπί τό ἔργον...

2. Τά πρῶτα χρόνια

Ὁ Νίκολα Τέσλα γεννήθηκε τό 1856, στό χωριό Σμίλιαν (S­m­i­l­j­an) τῆς Κροατίας, Σερβικῆς κοινότητας τῆς τότε Αὐστριακῆς Αὐτοκρατορίας, σέ μιά Ὀρθόδοξη, ἱερατική οἰκογένεια. Πατέρας του, ὁ Μιλούτιν Τέσλα (Milutin Tesla), ἱερέας καί μητέρα του, ἡ Γκεοργκίνα-Τζούκα Μάντιτς (Georgina-Djuka Mandic), κόρη ἱερέα, μέ ἀδερφούς της, κληρικούς, μεταξύ τῶν ὁποίων ὁ Μητροπολίτης Νίκολα Μάντιτς καί ὁ μοναχός Πέταρ Μάντιτς2.

Στό Σμίλιαν, ὁ Τέσλα, ὁλοκλήρωσε τίς βασικές σπουδές του (Γερμανικά, ἀριθμητική καί θρησκευτικά), τό 1861, σέ ἡλικία 5 ἐτῶν, ἐνῶ τό 1862 μετακόμισε μέ τούς γονεῖς του στό Γκόσπιτς (Gospic). Τό 1870 συνέχισε τήν ἐκπαίδευσή του στό «Ἀνώτερο Γυμνάσιο» (Higher Real Gymnasium), στό Κάρλοβατς (Karlovac).

Ἀργότερα, στήν αὐτοβιογραφία του, θά γράψει ὅτι ἐκεῖ, γιά πρώτη φορά, ὑποκινήθηκε τό ἐνδιαφέρον του γιά τούς τρόπους ἐκδήλωσης τῆς ἠλεκτρικῆς ἐνέργειας ἀπό τόν καθηγητή τῆς φυσικῆς, Μάρτιν Σέκουλιτς (Martin Sekulic). «Οἱ ἐκδηλώσεις αὐτοῦ του "μυστηριώδους φαινομένου"», σημειώνει, «μέ ἔκαναν νά θέλω νά μάθω περισσότερα γιά αὐτή τήν ὑπέροχη δύναμη»3.

Ὁ Νίκολα Τέσλα, ἀπό μικρός, παρουσίασε ἐντυπωσιακές νοητικές δυνατότητες. Μποροῦσε νά ἐκτελεῖ σύνθετους μαθηματικούς ὑπολογισμούς ἀπό στήθους, κάτι πού ἔκανε στήν ἀρχή τούς καθηγητές του νά πιστέψουν ὅτι τούς ἐξαπατοῦσε˙ καί ἀφοῦ ὁλοκλήρωσε τήν τετραετῆ φοίτηση σέ τρία χρόνια, ἀποφοιτώντας τό 1873, 17 ἐτῶν, ἀριστοῦχος, ἐπέστρεψε στό Σμίλιαν, ὅπου προσβλήθηκε ἀπό χολέρα καί χρειάστηκε πολλούς μῆνες γιά νά ἀναρρώσει.

Τήν ἴδια περίοδο, δήλωσε ὅτι θά ἀκολουθήσει σπουδές μηχανολόγου, παρά τήν ἐπιθυμία τοῦ πατέρα του νά χειροτονηθεῖ ἱερέας. Στή συνέχεια, κατόρθωσε νά ἀποφύγει τή στρατιωτική θητεία κρυπτόμενος στά βουνά τοῦ Γκόσπιτς, ὅπου ἔμεινε γιά ἐννέα μῆνες μέχρι τό καλοκαίρι τοῦ 1875. Τήν ἐποχή ἐκείνη μάλιστα συνέλαβε δύο εὐφάνταστες ἰδέες, οἱ ὁποῖες, ἄν καί ἀδύνατο νά ὑλοποιηθοῦν, εἶναι ἐνδεικτικές τῆς ἀπό μέρους του σύλληψης γιγαντιαίων καί ἐν πολλοῖς ἐξωπραγματικῶν ἐγ­χει­ρη­μά­των. Ἡ πρώτη ἀφοροῦσε ἕνα ὑποθαλάσσιο δίκτυο σωλήνων πού θά ἐπέτρεπε τήν γρήγορη ἀποστολή ἀλληλο­γραφίας καί δεμάτων ἀπό τή μία ἤπειρο στήν ἄλλη4, καί ἡ δεύτερη, ἕναν στατικό δακτύλιο κατά μῆκος τοῦ ἰσημερινοῦ τῆς Γῆς, πού θά ἐπέτρεπε στούς χρῆστες του νά μεταβαίνουν, χωρίς νά με­τα­κι­νοῦν­ται, σέ διαφορετικά σημεῖα τῆς ὑδρογείου, καθώς αὐτή θά περιστρεφόταν ὡς πρός τό δακτύλιο5.

3. Σπουδές

Τό ἴδιο ἔτος, ὁ Τέσλα ἐγγράφεται στήν Ἀνωτάτη Πολυτεχνική Σχολή τοῦ Γκράτς, ἀφοῦ ἐξασφαλίζει ὑποτροφία, μέ προσπάθειες τοῦ πατέρα του. Ἐκεῖ παρακολουθεῖ μαθήματα θε­ω­ρη­τι­κῆς καί πειραματικῆς φυσικῆς, ὀπτικῆς, ἀναλυτικῆς χημείας, γεωμετρίας, ὁλοκληρωτικοῦ λογισμοῦ, βοτανικῆς, ἀλλά καί ἀγγλικῶν καί γαλλικῶν. Δείχνει ὑπερβολικό ζῆλο, ἐργάζεται πολλές ὧρες τήν ἡμέρα ἐπιτυγχάνοντας ἄριστες ἐπιδόσεις. Τήν περίοδο αὐτή συλλαμβάνει καί τήν ἰδέα νά καταπιαστεῖ μέ τήν ἀνάπτυξη ἑνός κινητήρα, πού θά χρησιμοποιεῖ ἐναλλασσόμενο ρεῦμα, κάτι πού τόν ἀπασχόλησε τά ἑπόμενα χρόνια.

Μέ τήν ὁλοκλήρωση τοῦ πρώτου ἔτους τῶν σπουδῶν του, ἐπιστρέφει στήν οἰκογένειά του στό Γκόσπιτς γιά νά ἔλθει σέ σύγκρουση μέ τόν πατέρα του ἐξαιτίας τῆς ὑπέρμετρης ἀ­φο­σί­ω­σής του στίς σπουδές καί τοῦ φόβου τῆς ἐπιβάρυνσης τῆς ὑγείας του. Ἡ σύγκρουση αὐτή, ἀλλά καί ὁ χλευασμός τῶν συμφοιτητῶν του -λόγω τοῦ ἀπομονωμένου τρόπου ζωῆς του- τόν ὁδήγησαν τήν ἐποχή ἐκείνη στήν παραμέληση τῶν σπου­δῶν, στήν χαρτοπαιξία καί στήν ἀσωτία. Ἔτσι, τό τρίτο ἀκαδη­μαϊκό ἔτος σταμάτησε νά παρακολουθεῖ μαθήματα. Ἀπό τά ἀρχεῖα τῆς Σχολῆς, διαπιστώνουμε ὅτι τήν ἄνοιξη τοῦ 1878 δέν εἶναι πλέον ἐγγεγραμμένος φοιτητής. Αὐτό εἶχε σάν ἀποτέλε­σμα νά διακοπεῖ καί ἡ ὑποτροφία του. Ἀπό τό Πολυτεχνεῖο τοῦ Γκράτς δέν ἀποφοίτησε ποτέ.

Τό ἑπόμενο βῆμα τοῦ Τέσλα ἦταν ἡ ἐγκατάστασή του στό Μάρμπουργκ, τῆς σημερινῆς Σλοβενίας, ὅπου ἐργάστηκε σάν μηχανικός, γιά περιορισμένο χρονικό διάστημα, ἀφοῦ ἀπέτυχε νά ἐξασφαλίσει νέα ὑποτροφία γιά συνέχιση τῶν σπουδῶν του στή Βιέννη ἤ στό Μπρνό. Στό Μάρμπουργκ, τόν ἐπισκέφτηκε ὁ πατέρας του, πού προσπάθησε νά τόν πείσει νά ἐπιστρέψει στήν οἰκογένειά του καί νά συνεχίσει πιθανῶς τίς σπουδές του στήν Πράγα, χωρίς ἀποτέλεσμα. Ὅμως, μερικές ἑβδομάδες ἀργότερα, o Τέσλα συνελήφθη στό Μάριμπορ καί ὑπό ἀ­στυ­νο­μι­κή συνοδεία, ὁδηγήθηκε πίσω στό Γκόσπιτς. Ἀπογοητευμένος καί ὑπό τό βάρος τῶν γεγονότων, ὁ Μιλούτιν Τέσλα πέθανε τόν Ἀπρίλιο τοῦ 18796.

Συγκλονισμένος, προφανῶς, ἀπό τήν τροπή τῶν γεγονότων καί ἀποφασισμένος τελικά νά ἀκολουθήσει τήν ἐπιθυμία τοῦ πατέρα του, ὁ Τέσλα γράφεται στό Πανεπιστήμιο Καρόλου-Φερ­δι­νάν­δου, (Charles-Ferdinand University) στήν Πράγα, τόν Ἰανουάριο τοῦ 1880, ἔχοντας ἐξασφαλίσει τήν οἰκονομική στήριξη τῶν ἀδελφῶν τῆς μητέρας του, Πάβλε καί Πέταρ Μάντιτς. Ὅμως, ἕνα χρόνο ἀργότερα, ἀποφασίζει νά ἐγκαταλείψει τήν Πράγα καί ἐγκαθίσταται στή Βουδαπέστη -καθώς ἡ οἰκογένειά του δέν μπορεῖ πλέον νά τόν συντηρεῖ-, μή ἔχοντας ἀποκτήσει πτυχίο, ἔχοντας ὅμως παρακολουθήσει διαλέξεις Φιλοσοφίας στό Πανεπιστήμιο ὡς ἀκροατής.

4. Ἐπαγγελματικά

Ἡ ἀρχή τῆς ἐπαγγελματικῆς σταδιοδρομίας τοῦ Τέσλα ἔγινε στή Βουδαπέστη. Ἡ πρόσληψή του σέ μία ἀπό τίς ἐταιρίες τοῦ Τόμας Ἔντισον, γιά τή δημιουργία ἑνός τηλεφωνικοῦ κέντρου ὑπῆρξε γι' αὐτόν πολύτιμη πρακτική ἐμπειρία, ὅπου ἐφήρμοσε βελτιώσεις στόν ἐξοπλισμό τοῦ κέντρου ἐνῶ, ὅπως ὁ ἴδιος ἀ­να­φέ­ρει στήν αὐτοβιογραφία του, τελειοποίησε καί ἕναν τηλεφωνικό ἐνισχυτή, πού ὅμως δέν κατοχύρωσε ὡς εὑρεσιτεχνία. Καταγράφει ἀκόμη ὅτι τότε ἀντιμετώπισε ἕνα σοβαρό νευρικό κλονισμό. Ὡς προσωπική μαρτυρία περιγράφει ὅτι: «Οἱ αἰ­σθή­σεις μου ἦταν τόσο εὐαίσθητες ὥστε ἄκουγα τόν χτύπο ἑνός ρολογιοῦ σέ ἕνα ἀπομακρυσμένο δωμάτιο ἤ ἀντιλαμβανόμουν τό ἔδαφος νά τρέμει ἀπό τό πέρασμα μιᾶς ἁμαξοστοιχίας 20-30 μίλια μακριά». Καταγράφει ἀκόμη ὅτι «ἕνας φημισμένος γιατρός ἀποφάνθηκε πώς ἡ ἀσθένειά μου ἦταν μοναδική καί ἀνίατη»7.

Ἡ ἐπαγγελματική του ἐξέλιξη συνεχίζεται μέ τήν πρόσληψή του στήν Ἠλεκτρική Ἑταιρεία Ἔντισον (Societe Electrique E­d­i­s­on) τό 1881, στό Παρίσι, ὅπου ἔρχεται σέ ἄμεση ἐπαφή μέ τό ἔργο τοῦ Ἔντισον, ἀποκτᾶ βαθύτερη γνώση καί ἐμπειρία γύρω ἀπό τίς γεννήτριες καί τούς κινητῆρες, ξεχωρίζοντας γιά τίς ἱκανότητές του, σέ ἀντίθεση μέ τούς περισσότερους ὑ­παλ­λή­λους τοῦ Ἔντισον. Τότε ἀνέπτυξε κι ἕναν αὐτόματο ρυθμιστή γιά τά δυναμό τοῦ Ἔντισον, προκαλώντας τόν ἐνθουσιασμό τῶν ἐργοδοτῶν του. Αὐτό καί κάποιες ἄλλες ἐφευρέσεις εἶχαν σάν ἀποτέλεσμα τήν πρόσληψή του τό 1884 στίς ἐπιχειρήσεις τοῦ Ἔντισον στή Νέα Ὑόρκη.

Ἡ συνάντηση τοῦ Τέσλα μέ τόν Ἔντισον, εἶχε σάν ἀ­πο­τέ­λε­σμα τόν ἐντυπωσιασμό τοῦ δευτέρου, ὡς πρός τίς ἱκανότητες τοῦ πρώτου. Ὅμως οἱ σχέσεις τῶν δυό ἀνδρῶν δέν ὑπῆρξαν ἐξ ἀρχῆς ἰδιαίτερα θερμές, κάτι πού τελικά ὁδήγησε σέ βαθιά ἀντίθεση καί σύγκρουση. Ἀποτέλεσμα τῆς ἐργασιακῆς καί προσωπικῆς τους ἀσυμφωνίας ὑπῆρξε ἡ παραίτηση τοῦ Νίκολα Τέσλα, 6 μῆνες ἀπό τήν πρόσληψή του, ἀπό τίς ἐπιχειρήσεις Ἔντισον8.

5. Ἐφευρέσεις

Τό 1887 -μετά ἀπό κάποιες ἀποτυχημένες ἐπιχειρηματικές προσπάθειες-, ὁ Τέσλα βρίσκει οἰκονομική στήριξη γιά τά πειράματά του. Οἱ νέοι του χρηματοδότες, Ἄλφρεντ Μπράουν (Alfred S. Brown), διευθυντής τῆς «Γουέστερ Γιούνιον» (Western Union) κι ἀργότερα ὁ ἐπιχειρηματίας Τζόρτζ Γουέστινγχαουζ (George Westinghouse Jr.) συνέτειναν στήν ἐξέλιξη τῶν συλλήψεων καί τῶν νέων ἐφαρμογῶν του. Μεταξύ τῶν ἐτῶν 1887-1891, ὁ Τέσλα ἀναπτύσσει τόν ἐπαγωγικό κινητήρα (induction motor), ἕναν καινοτόμο ἠλεκτρικό κινητήρα, πού λειτουργοῦσε μέ ἐναλλασσόμενο ρεῦμα9, τό πηνίο Τέσλα (Tesla coil), εἶδος συντονιζόμενου μετασχηματιστῆ (resonant transformer circuit)10 καί ἄλλες ἐφευρέσεις ἀποκομίζοντας χρῆμα καί φήμη. Καταγράφονται 300 τουλάχιστον διπλώματα εὑρεσιτεχνίας παγκοσμίως γιά τίς ἐφευρέσεις του11.

Ἀξίζει νά ἀναφερθεῖ ἀκόμη, ὅτι θεωροῦνται καί δικές του, πολλές ἐφευρέσεις, οἱ ὁποῖες ἀποδίδονται σέ ἄλλα πρόσωπα, ὅπως π.χ. ἡ ἐκπομπή καί λήψη ραδιοκυμάτων -πού στηριζόταν σέ δικές του πατέντες- καί ὄχι τοῦ Ἰταλοῦ Μαρκόνι12 ἤ ἡ μέθοδος ἐκπομπῆς «ἀκτίνων Χ», τό 1895, γιά τήν ὁποία εἶναι γνωστός ὁ Βίλχελμ Ρέντγκεν13.

6. Ἐξωπραγματικά ὁράματα

Ἴσως ὅμως ἡ πιό ἐντυπωσιακή σύλληψη τοῦ Νίκολα Τέσλα κι αὐτή πού ἀγγίζει περισσότερό τό ἐξωπραγματικό, εἶναι ἡ προσπάθειά του γιά τήν ὑλοποίηση αὐτοῦ, πού εἶναι γνωστό στούς λάτρεις του, σάν «ἐλεύθερη ἐνέργεια».

Ὁ Τέσλα πραγματοποίησε πειράματα -γιά τά ὁποῖα λίγα μᾶς εἶναι γνωστά- ἐπάνω στήν ἐν λόγω «ἐνέργεια», ἀπό τό 1898 ἕως τό 1903, ἀλλάζοντας χρηματοδότες κι ἔχοντας ἀποτραβηχτεῖ στό Κολοράντο Σπρίνγκς καί στό Λόνγκ Ἄϊλαντ.

Γιά τά πειράματά του χρησιμοποιοῦσε μεγάλο πηνίο, δυ­να­μι­κοῦ πολλῶν μεγαβόλτ14, δημιουργώντας τεχνητούς κεραυνούς, ἠλεκτρικές ἐκκενώσεις ἑκατομμυρίων βόλτ, μέχρι μήκους καί 40 μέτρων. Γιά τά παραπάνω πειράματα ἐγκατέστησε τόν γνωστό ὡς «πύργο τοῦ Οὐόρντενκλιφ» (Wardenclyffe plant), ἔργο προοριζόμενο γιά ἀσύρματη μεταφορά «ἐνέργειας», σέ πολύ μακρινές ἀποστάσεις. Οἱ παρατηρήσεις, ἀλλά καί οἱ πεποιθήσεις του, τόν ὁδήγησαν νά καταλήξει -ἐσφαλμένα- στό συμπέρασμα ὅτι θά μποροῦσε νά χρησιμοποιήσει ὁλόκληρη τήν ἐπιφάνεια τῆς Ὑδρογείου γιά τήν ἀσύρματη μεταφορά φορτίων ἠλεκτρικῆς ἐνέργειας15.

Τά πειράματα διακόπηκαν ἐντελῶς ξαφνικά ἀπό τόν τε­λευ­ταῖ­ο χρηματοδότη του, Τζόν Π. Μόργκαν (John Pierpont Morgan Sr.), πού θεώρησε τό ὅλο ἔργο μάταιο καί οἰκονομικά ἀ­σύμ­φο­ρο.

Ὁ Τέσλα εἶχε γενικά καλές σχέσεις μέ τούς δημοσιογράφους, οἱ ὁποῖοι ἔσπευδαν νά δημοσιεύουν τίς δηλώσεις του, γιά ἰδέες καί ἐπιτεύγματα συχνά περίεργα κι ἐξωπραγματικά.

Παρά ταῦτα, πολλά εἶναι τά «φουτουριστικά» ὁράματα τοῦ Τέσλα, πού δέν ὑλοποιήθηκαν τελικά. Ὁρισμένα ἀπό τά πιό ἀπόμακρα καί φιλόδοξα ὄνειρα τοῦ ἐφευρέτη δέν πραγματοποιήθηκαν, ὅπως τό ὅραμά του γιά τήν ἀσύρματη μετάδοση «ἐνέργειας». Σέ ἄλλες περιπτώσεις, αὐτά πού ἐφευρέθηκαν ἀπό τόν Τέσλα δέν ἦταν ἁπλῶς ἀρκετά πρακτικά γιά νά ἀν­τι­κα­τα­στή­σουν ὑπάρχοντα συστήματα, ὅπως ὁ ἀτμοστρόβιλος χωρίς λεπίδες ἤ ἦταν πολύ ἐπικίνδυνα στήν χρήση, ὅπως ἡ ἀτμοκίνητη ἠλεκτρική γεννήτριά του, πού ἔμεινε γνωστή ὡς «μηχανή σεισμῶν», καθώς ὁ Τέσλα ἰσχυρίστηκε ὅτι ἡ γεννήτρια προκάλεσε σεισμό στή Νέα Ὑόρκη τό 189816.

Ὁρισμένοι ἀπό τούς ἰσχυρισμούς τοῦ Τέσλα, ὅπως τό ὅπλο «ἀκτίνων θανάτου» (death ray weapon)17, ἕνα ὑπερόπλο ἱκανό, κατά τά λεγόμενά του, νά καταστρέψει 10.000 ἀεροπλάνα σέ ἀπόσταση 200 μιλίων, καί τό «πεδίο δύναμης» (force field), ὑπάρχουν σήμερα μόνο στήν ἐπιστημονική φαντασία, σέ κινηματογραφικά ἔργα καί σέ κάποια βιντεοπαιχνίδια18.

Ἀκόμη, ὁ ἴδιος ἀνέφερε πολλές φορές κατά τή διάρκεια τῆς καριέρας του, ὅτι μέ ἐφευρέσεις του, ὅπως τό «πηνίο Τέσλα», μποροῦσε νά ἐπικοινωνεῖ μέ ἄλλους πλανῆτες19 καί ὅτι εἶχε παρατηρήσει σήματα, πού πίστευε ὅτι ἦταν ἐξωγήινη ραδιοφωνική ἐπικοινωνία ἀπό τήν Ἀφροδίτη ἤ τόν Ἄρη.

Ἄν καί τήν περίοδο αὐτή, ἡ φήμη του στίς Ἡνωμένες Πο­λι­τεῖ­ες εἶναι μεγαλύτερη ἀπό κάθε ἄλλου ἐπιστήμονα ἤ ἐφευρέτη στή λαϊκή συνείδηση, οἱ περίεργοι, ἐκκεντρικοί καί ἐξωφρενικοί αὐτοί ἰσχυρισμοί του γιά τή δυνατότητα τῆς ἐπιστήμης νά ἐκτοξεύσει σέ ἄλλη, ἐξωπραγματική κλίμακα, τόν ἀνθρώπινο πολιτισμό, τόν καθιέρωσαν στή συνείδηση τοῦ κοινοῦ τῆς ἐ­πο­χῆς του σάν τόν «τρελό ἐπιστήμονα».

Τέλος, θά πρέπει νά ἀναφέρουμε καί τό ὅτι ἀπό τό 1936 ἕως τό θάνατό του, τό FBI παρακολουθοῦσε τίς συνομιλίες καί τίς κινήσεις του ἀπό τόν φόβο ὅτι εἶχε ἀναπτύξει φιλικές σχέσεις μέ τήν Σοβιετική Ἕνωση.

Ὁ Νίκολα Τέσλα, πέθανε στίς 7 Ἰανουαρίου 1943, σέ ἡλικία 86 ἐτῶν, στό ξενοδοχεῖο Νιοῦ Ὑόκερ (New Yorker Hotel), ὅπου διέμενε τά τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς του.

Ὀλοκληρώνοντας τά λίγα αὐτά βιογραφικά γιά τήν ζωή τοῦ Τέσλα, θά πρέπει νά σταθοῦμε καί νά στοχαστοῦμε, τί ἦταν αὐτό πού ὠθοῦσε τόν ἐφευρέτη αὐτόν σέ τέτοιες ἐξωφρενικές συλλήψεις, πέραν ἀπό μία πιθανῶς ψυχικά διαταραγμένη προσωπικότητα;

7. Ὑπαρξιακή μυθολογία

Τό κυριότερο, ἐπάνω στό ὁποῖο ὁ Τέσλα βάσισε τίς ἐ­ξω­πραγ­μα­τι­κές θεωρίες του ἦταν ἡ πίστη του στήν ὕπαρξη τοῦ «αἰθέρα», τοῦ μυθικοῦ αὐτοῦ «ὑλικοῦ», πού πληροῖ δῆθεν τό σύμπαν, θέμα τεράστιο, τό ὁποῖο θά προσπαθήσουμε νά ψηλαφίσουμε στή συνέχεια.

Οἱ Ἕλληνες φιλόσοφοι ἀπό τήν Ἰωνία θεωροῦσαν ὅτι στήν φύση ὑπάρχουν τέσσερα στοιχεῖα ἤ τέσσερις οὐσίες: «ἡ γῆ, τό ὕδωρ, τό πῦρ καί ὁ ἀήρ». Ὁ Ἀριστοτέλης πρόσθεσε στήν τετράδα αὐτή «τόν αἰθέρα», ὁ ὁποῖος θά ἀποτελέσει τήν πέμπτη οὐσία ἤ πεμπτουσία20.

Ἤδη, ἀπό τό πρῶτο αὐτό «ἐπιστημονικό» δεδομένο τῆς ἀρ­χαι­ό­τη­τας (τήν τετράδα τῶν στοιχείων καί τόν αἰθέρα), τό ὁποῖο κληρονομεῖται ἀπό τούς Ἀλχημιστές τοῦ Μεσαίωνα καί τούς ἀπανταχοῦ μάγους, τέκτονες καί νεοεποχίτες, ἀν­τι­λαμ­βα­νό­μα­στε ὅτι τό θέμα ἀνάγεται στό ἐπίπεδό τῆς μεταφυσικῆς, τοῦ ἀποκρυφισμοῦ καί τῆς μυθοπλασίας, ἄν καί ἀπασχόλησε κι ἀπασχολεῖ καί ἐπιστήμονες προσκείμενους μᾶλλον στίς ἀ­νω­τέ­ρω κατηγορίες.

Ὁ αἰθέρας παρουσιάζει, σύμφωνα μέ τόν Ἀριστοτέλη, πολλές ἰδιαιτερότητες, πού εἶναι: τό ἀγέννητον, ἀγήρατον, ἄφθαρτον, ἀΐδιον, ἀναυξές καί ἀναλλοίωτον. Ἐπιπλέον, ἐντοπίζεται στά ψηλά στρώματα τοῦ οὐρανοῦ (στόν «ἀνώτατον τόπον») ὅπου κατοικεῖ ἡ θεότητα21.

Οἱ Ἕλληνες φιλόσοφοι τῆς ὕστερης ἀρχαιότητας (Ἀλέξανδρος ὁ Ἀφροδισιεύς, Σιμπλίκιος καί ἄλλοι), ἀλλά καί οἱ Βυζαντινοί, ὅπως ὁ Ἰωάννης ὁ Φιλόπονος, καθώς καί πολλοί Δυτικοί ἑρ­μή­νευ­σαν, τροποποίησαν καί ἐμπλούτισαν τήν θεωρία τοῦ Ἀ­ρι­στο­τέ­λη22.

Τό ἀποτέλεσμα εἶναι ὅτι ἡ πέμπτη οὐσία, ἡ quinta essentia τῶν Δυτικῶν, κατέληξε νά σημαίνει τήν βασική οὐσία κάθε ὄντος, τόν πυρήνα γύρω ἀπό τόν ὁποῖο ὀργανώνεται ἡ ὕπαρξή του23.

Ἀπό τά ἀνωτέρω γίνεται εὔκολα κατανοητό ὅτι οἱ ἀρχαῖοι μας πρόγονοι ἀντιλαμβάνονταν τόν «αἰθέρα», ὡς θεό ἤ «κατάσταση θεοῦ», ἀφοῦ τοῦ δίνουν τά χαρακτηριστικά: «ἀγέννητον, ἀγήρατον, ἄφθαρτον, ἀΐδιον, ἀναυξές, ἀναλλοίωτον», κάτι πού γιά ἐμᾶς τούς Ὀρθόδοξους Χριστιανούς -μαζί καί μέ ἄλλα, πρόσθετα χαρακτηριστικά-, ἔχει μόνον ὁ Τριαδικός Θεός, πού εἶναι Πρόσωπο (Προσωπικότητα) κι ὄχι κατάσταση.

Μέ βάση τά παραπάνω, ἐνασχόληση μέ τόν «αἰθέρα» μπορεῖ νά γίνεται ἀντικείμενο θρησκειολογικής μελέτης κι ὄχι ἐ­πι­στη­μο­νι­κῆς.

8. Βιβεκανάντα

Στήν ἐρώτηση λοιπόν, πῶς ἕνας ἐπιστήμονας σάν τόν Τέσλα μπορεῖ νά στηρίζει τήν ἐπιστήμη του στόν «αἰθέρα»; θά ἀ­παν­τή­σου­με, ἀφοῦ ἐντρυφήσουμε πρῶτα στίς ὑπαρξιακές ἤ καλύτερα στίς θρησκευτικές πεποιθήσεις τοῦ ἐπιστήμονα καί εἰδικά στήν ἐμπλοκή του μέ τόν ἰνδουισμό μετά τήν ἐπαφή καί τόν ἐπηρεασμό του ἀπό τόν γνωστό γιά τήν διείσδυση τοῦ ἰν­δου­ι­σμοῦ στήν Δύση, Σουάμι Βιβεκανάντα (Swa­mi Vi­ve­ka­nan­da)24.

(Τό τέλος στό ἑπόμενο).

_______________________________________
1 Ἀπό εἰσήγηση πού πραγματοποιήθηκε τόν Σεπτέμβριο 2017 σέ Ὁμάδα Ἐργασίας τῆς Π.Ε.Γ.2 Carol Dommermuth-Costa, «Nikola Tesla: A Spark of Genius», 1994, σ. 12.
3 W. Bernard Carlson, «Tesla: Inventor of the Electrical Age», 2013, σ. 32.
4 John J. O'Neill, «Prodigal Genius: The Life of Nikola Tesla», σ. 252.
5 W. Bernard Carlson, «Tesla: Inventor of the Electrical Age», 2013, σ. 30.
6 W. Bernard Carlson, «Tesla: Inventor of the Electrical Age», 2013, σσ. 45-47.
7 Nikola Tesla, «My Inventions. The Autobiography of Nikola Tesla», Κεφ. 3, «My Later Endeavors, The Discovery of the Rotating Magnetic Field».
8 W. Bernard Carlson, «Tesla: Inventor of the Electrical Age», 2013, σ. 143.
9 Thomas Parke Hughes, «Networks of Power: Electrification in Western Society, 1880–1930», σσ. 115–118.
10 W. Bernard Carlson, «Tesla: Inventor of the Electrical Age», 2013, σ. 122.
11 Margaret Cheney, (1981), «Tesla: Man Out of Time», Simon & Schuster, (2001), σ. 62.
12 Howard B. Rockman, «Intellectual Property Law for Engineers and Scientists», 2004, σ. 198.
13 Nikola Tesla, «X-ray vision: Nikola Tesla on Roentgen rays» (1η εκδ.). Radford, VA: Wiilder Publications.
14 Τό μεγαβόλτ (megavolt) ἰσοῦται μέ 1.000.000 βόλτ (volt).
15 Christopher Cooper, «The Truth About Tesla: The Myth of the Lone Genius in the History of Innovation», Ἔκδ. Race Point Publishing, 2015, σ. 165.
16 https://www.livescience.com/46751-nikola-tesla-futuristic-ideas.html
17 Margaret Cheney, & Robert Uth, (2001). «Tesla: Master of Lightning», Ἔκδ. Barnes & Noble Books. σ. 158.
18 Βλ. Command & Conquer: Red Alert. Video game στρατηγικῆς σέ πραγματικό χρόνο.
19 Marc J. Seifer, (1996), «"Martian Fever (1895-1896)". Wizard: the life and times of Nikola Tesla: biography of a genius», Ἔκδ. Carol Publishing Group, Secaucus, NJ, σ. 157.
20 http://www.pemptousia.gr/pemptousia/
21 Στό ἴδιο.
22 Στό ἴδιο.
23 Στό ἴδιο.
24 Ἰνδουιστής μοναχός, μαθητής τοῦ Ἰνδοῦ μυστικιστῆ Ραμακρίσνα, τόν 19ο αἰώνα. Εἰσήγαγε τήν ἰνδική θρησκεία (Βεντάντα καί Γιόγκα) στή Δύση.

Περιοδικό «διάλογος» τεύχος 89- impantokratoros