Ο (παλαιός) κατηχητισμός απέθανε. Ζήτω ο (νέος) κατηχητισμός!

Ο (παλαιός) κατηχητισμός απέθανε. Ζήτω ο (νέος) κατηχητισμός!

Γράφει ο κ. Παναγιώτης Ν. Γκουρβέλος

Διάβασα με ενδιαφέρον, στο τελευταίο τεύχος της Σύναξης, την βιβλιοκριτική του κ. Γιώργου Καπετανάκη, Δρ. Θεολογίας, για το συλλογικό έργο: «Τα Θρησκευτικά στο σύγχρονο σχολείο». Όπως ο υπότιτλος του βιβλίου προαναγγέλλει, πρόκειται για τον διάλογο και την κριτική που έγινε, για το νέο πρόγραμμα σπουδών στα Θρησκευτικά Δημοτικού και Γυμνασίου. Εξ αρχής δηλώνω πως δεν συμμερίζομαι τον ενθουσιασμό του κ. Καπετανάκη για τα Νέα (Πιλοτικά) Προγράμματα Σπουδών, κι’ αυτό για τους εξής λόγους:

Α) Ο αγαπητός κ. Καπετανάκης γράφει: «Οι σχεδιαστές των Νέων  (Πιλοτικών) Προγραμμάτων Σπουδών για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο υιοθετούν τις θεωρίες για ένα δημοκρατικό σχολείο ανοικτό στην κοινωνία». Τι κρίμα όμως! Από τον σχεδιασμό των νέων ΠΠΣ έχουν δια ροπάλου αποκλειστεί άπαντες οι διαφωνούντες: η Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων, η αρχαιότερη και συντριπτικά πολυπληθέστερη Θεολογική Ένωση, η συντριπτική πλειοψηφία των Ιεραρχών της Ελλαδικής Εκκλησίας, όπως και η Ιερά Κοινότης του Αγίου Όρους.

Β) Τα Νέα ΠΠΣ αποκηρύσσουν μετά βδελυγμίας τον κατηχητισμό και τον δογματικό διαποτισμό. Έλα όμως που στα νέα ΠΠΣ ο κατηχητισμός επανακάμπτει δριμύτερος! Μόνο που την παλιά κατήχηση στις Χριστιανικές ηθικές αξίες, έχει τώρα διαδεχθεί η καινούργια κατήχηση στις μοντέρνες  ηθικές αξίες, κατ’ αρχήν στις αξίες που διέπουν από κοινού -πραγματικά η φανταστικά- τις μεγάλες θρησκείες του κόσμου, και εν συνεχεία στις αξίες της μεταχριστιανικής, της εκκοσμικευμένης κοινωνίας μας. Και ποιές είναι αυτές οι πολυθρύλητες αξίες; Η ελευθερία (αυτοδιάθεση, αυτοπροσδιορισμός), ο σεβασμός της ετερότητας (ανεκτικότητα), ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και, στο παιδαγωγικό πεδίο, η υιοθέτηση του μαθητοκεντρικού μοντέλου διδασκαλίας: Αυτές είναι οι αξίες τις οποίες προσκυνάει -όταν τον συμφέρει βέβαια!- ο σημερινός αποχριστιανισμένος κόσμος.

Γ) «Τα Νέα ΠΠΣ για τα Θρησκευτικά είναι πιο ανοικτά και ευέλικτα και αντιμετωπίζουν τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών ως πράξη κι όχι ως προϊόν. Από τη διδακτική του αντικειμένου εστιάζουν στα δρώντα υποκείμενα που παράγουν νέα γνώση… Κάθε προσπάθεια ποσοτικής καταμέτρησης και ιεράρχησης του εκπαιδευτικού υλικού είναι ανέφικτη, αφού στην πραγματικότητα αυτό διαμορφώνεται στην καθημερινή διδακτική πράξη, δίνοντας στους θεολόγους τη δυνατότητα αυτενέργειας». Αυτά γράφει ο αγαπητός συνάδελφος, αλλά εγώ διερωτώμαι: Αν ο μαθητής είναι ο παραγωγός της γνώσης και αν κατ’ ουσίαν καταργείται το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών για τα Θρησκευτικά, τότε απειλητικός παραμονεύει ο κίνδυνος του υποκειμενισμού, της αυθαιρεσίας, του -ας μου επιτραπεί η έκφραση- αυτιστικού εγωϊσμού, του Προτεσταντισμού (με όρους θεολογικούς). Το συμπέρασμά μου αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι μοναδική μέριμνα των σχεδιαστών των νέων ΠΠΣ είναι η εμπέδωση στους μαθητές των εκσυγχρονιστικών αξιών του σεβασμού της διαφορετικότητας (ανεκτικότητας) και της ειρηνικής συνύπαρξης, ενώ την ίδια στιγμή καθόλου δεν τους μέλλει για την καλλιέργεια στους μαθητές της μονάκριβης Χριστιανικής μας πίστης.

Δ) Πολλά έχουν ειπωθεί για τα πλεονεκτήματα του (καινούργιου) μαθητοκεντρικού εκπαιδευτικού συστήματος: την ομαδοσυνεργατική και  τη βιωματική μέθοδο διδασκαλίας, την εξ υπαρχής ανακάλυψη της γνώσης από τον κάθε ένα μαθητή. Γνώμη μου όμως είναι πως η μαθητοκεντρική μέθοδος διδασκαλίας γρήγορα διολισθαίνει στην τεμπελιά, στη λογική της ήσσονος προσπάθειας και ασφαλώς στην κοινοτοπία, δηλαδή στην επανάληψη –δήθεν ανακάλυψη!- τετριμμένων, χιλιοειπωμένων αληθειών.

Ε) Επειδή στα νιάτα μου έχω επί μακρόν θητεύσει σε χριστιανικές κατασκηνώσεις, ας μου επιτραπεί η εκτίμηση ότι οι αρετές του σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος, βιωματικότητα και  ομαδοσυνεργατικότητα, είναι το εκκοσμικευμένο αντίστοιχο –το ευτελές υποκατάστατο, νομίζω,- της χριστιανικής κατασκήνωσης. Εκεί (στη χριστιανική κατασκήνωση) αλλά και σε κάθε γνήσια πτυχή της Εκκλησιαστικής ζωής, η υπαρξιακή εμπειρία, ο διάλογος και η συμμετοχικότητα είναι χειροπιαστές πραγματικότητες.

Ορθόδοξος Τύπος