Στέργιος Σάκκος, Κυριακή των Αγίων Πατέρων

Κυριακή των Αγίων Πατέρων

(Στέργιου Σάκκου, Κυριακοδρόμιο Αποστολικών Περικοπών Τόμος Α΄)

Ερμηνεία του στίχου Πράξεις, κεφ.20, στίχος 28: «προσέχετε οὖν ἑαυτοῖς καὶ παντὶ τῷ ποιμνίῳ, ἐν ᾧ ὑμᾶς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἔθετο ἐπισκόπους, ποιμαίνειν τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ, ἣν περιεποιήσατο διὰ τοῦ ἰδίου αἵματος».

Το παράγγελμα «πρόσεχε σεαυτώ» ή «προσέχετε εαυτοίς», το συναντούμε συχνά στην Πεντάτευχο.»Πρόσεχε σεαυτώ», είπε ο Αβραάμ στον έμπιστο δούλο του Ελεάζαρ (Γέ 24,6), όταν του ανέθεσε την αποκατάσταση του Ισαάκ και ουσιαστικά του παρέδιδε τον γιο του. Αυτός ο γιος ήταν η ιερή παρακαταθήκη, διότι σε αυτόν συγκεντρώνονταν όλες οι επαγγελίες του Θεού. «Πρόσεχε σεαυτώ» είπε και ο Μωυσής, όταν αποχαιρέτησε για πάντα τον Ισραήλ και παρέδωσε στη διάθεσή του την τήρηση του νόμου (Δε 4,9). Από τα περιστατικά αυτά φαίνεται ότι ό Παύλος στην συγκεκριμένη περίπτωση έχει σαφή και πλήρη συναίσθηση του τι παραδίδει στους πρεσβυτέρους. Και οι δύο εκείνες παραδόσεις, στις οποίες ο Αβραάμ και ο Μωυσής παρέδωσαν την ιερή παρακαταθήκη, μοιάζουν επίσης με την παράδοση του Ιησού στους μαθητές και του Παύλου στο πρεσβυτέριο της Εφέσου. Από τα χωρία αυτά μπορούμε να δούμε μια πτυχή της ιεράς παραδόσεως. Στην εκκλησιαστική γλώσσα ιερά παράδοση είναι  ό,τι παραδίδουν αρχικά οι απόστολοι στους διαδόχους και όχι το σύνολο των λαϊκών παραδόσεων, όπως στην γλώσσα της λαογραφίας.

    Το παράγγελμα «προσέχετε εαυτοίς» σημαίνει ότι οι πρεσβύτεροι οφείλουν με προσοχή να κρατήσουν την ορθή πίστη, που ο απόστολος τους παραδίδει και την αγία ζωή, κατά το παράδειγμά του. Συγχρόνως τους παραγγέλλει να προσέχουν «κα παντί τω ποιμνίω», να φροντίζουν και να νοιάζονται για την σωτηρία όλων των χριστιανών που ποιμαίνουν.

    Αρχαίοι ερμηνευτές, με πρώτο τον άγιο Χρυσόστομο, παρατηρούν ότι τα δυο αντικείμενα της προσοχής, «ο εαυτός» και «το ποίμνιο», δεν μπορούν να νοηθούν χωριστά το ένα από το άλλο. Το να προσέχει κανείς μόνο τον εαυτό του είναι φιλαυτία, το να προσέχει μόνο το ποίμνιο είναι υποκρισία.  Ο ιερός πατέρας, ο οποίος υπήρξε υπόδειγμα εκκλησιαστικού ηγέτη, ερμηνεύοντας αυτό το χωρίο, επεκτείνεται σε εξομολογήσεις και λέγει ότι βλέπει και την προσωπική ζωή του και την ζωή του ποιμνίου του σε άθλια κατάσταση. Πονά βέβαια και για τα δύο, αλλά κυρίως πονά για το ποίμνιο. Όταν όμως βλέπει το ποίμνιο να προκόβει, χαίρεται τόσο, ώστε η εσωτερική του κατάσταση βελτιώνεται χωρίς άλλη προσπάθεια. Τον προσωπικό του καταρτισμό τον βλέπει άμεσα εξαρτημένο από την εκκλησιαστική ζωή.

    Οι ποιμένες χρειάζεται να προσέχουν ιδιαίτερα τον αυτό τους, διότι, όταν αυτοί είναι άγιοι, τότε και το ποίμνιο προάγεται. «Καθαρθήναι δει πρώτον, ίτα καθάραι` σοφισθήναι και ούτω σοφίσαι` εγγίσαι τω Θεώ και προσαγαγείν άλλους` αγιασθήναι και αγιάσαι», επισημαίνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.

    Η φράση «ἐν ᾧ ὑμᾶς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἔθετο ἐπισκόπους» υποδηλώνει τον μυστηριακό χαρακτήρα της ιερωσύνης. Ο απόστολος ή ο επίσκοπος χειροτονεί, όμως το Πνεύμα το άγιο απονέμει το χάρισμα και ενεργεί. Εκείνο διόρισε τους επισκόπους. Ο απόστολος Παύλος ονομάζει εδώ επισκόπους αυτούς που παραπάνω (στ. 17) ανέφερε ως πρεσβυτέρους. Την εποχή εκείνη οι όροι αυτοί δεν αφορούν σε δύο ξεχωριστά αξιώματα. Η λέξη «επίσκοπος» σήμαινε επόπτης, επιστάτης, σκοπός, επιμελητής, διευθυντής, υπεύθυνος, επικεφαλής. Σύμφωνα με τον άγιο Χρυσόστομο τα ίδια πρόσωπα ονομάζονταν και πρεσβύτεροι και επίσκοποι, ακόμη και διάκονοι (βλ. Β΄Τι 4,5). Ωστόσο υπήρχε μια ουσιαστική διαβάθμιση, διότι ένας από τους πρεσβυτέρους ή επισκόπους της πόλεως ήταν ο διδάσκαλος της Εκκλησίας, αυτός που είχε την ευθύνη όλης της τοπικής εκκλησίας και την εξουσία να καθιστά πρεσβυτέρους. Αυτός ήταν ο σημερινός επίσκοπος.

    Μια από τις πιο ισχυρές αποδείξεις της θεότητος του Ιησού Χριστού διατυπώνεται στην φράση «ποιμαίνειν τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ, ἣν περιεποιήσατο διὰ τοῦ ἰδίου αἵματος». Εκείνος που «περιεποιήσατο», απέκτησε για τον εαυτό του, έκανε περιουσία του την Εκκλησία, είναι ο Ιησούς, ο οποίος ονομάζεται εδώ όχι απλώς Θεός, αλλά «Κύριος και Θεός», που είναι η ακριβέστερη μετάφραση του εβραϊκού «Γιαχβέ Ελωχίμ» της Παλαιάς Διαθήκης. Ο Κύριος απέκτησε ως περιουσία και ιδιοκτησία του την Εκκλησία διά του ιδίου αίματος, καταβάλλοντας τίμημα το αίμα του. Αυτός, λοιπόν, που έδωσε το αίμα του για την Εκκλησία – και το αίμα αυτό φανερώνει ότι είναι άνθρωπος – είναι ταυτόχρονα και ο Γιαχβέ Θεός. Ο απόστολος θέλει να υπογραμμίσει πόσο πολύτιμο είναι το αντικείμενο της φροντίδας των ποιμένων, δηλαδή η Εκκλησία, και πόσο μεγάλη η ευθύνη τους, εφόσον ο Δεσπότης πρόσφερε γι` αυτήν το ίδιο του το αίμα.