Η αρχιτεκτονική του Συντάγματος

Η αρχιτεκτονική του Συντάγματος

Μανώλης Κοττάκης

Οι υπερεξουσίες στον Πρόεδρο, οι κυβερνήσεις μειοψηφίας και οι κίνδυνοι!

Η πυκνή επικαιρότητα των ημερών δεν επέτρεψε την εις βάθος συζήτηση της πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ για τη συνταγματική αναθεώρηση. Εμείς, μόνοι από όλο τον Τύπο, αναδείξαμε τις απαράδεκτες προτάσεις της Αριστεράς για την κατάργηση του άρθρου 3 του Συντάγματος (σχέσεις κράτους - Εκκλησίας), ωστόσο η μελέτη της πρότασης δείχνει ακόμη κάτι, επίσης σοβαρό: Ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει τη μετατροπή του πολιτεύματος σε προεδροκεντρικό, υιοθετώντας κατ’ ουσίαν τον πυρήνα της πρότασης της ομάδας του συνταγματολόγου Νίκου Αλιβιζάτου.

Με βάση το κατατεθέν στον διάλογο κυβερνητικό σχέδιο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να συγκαλεί «κατά την κρίση του» το Κοινοβούλιο για να απευθυνθεί σε αυτό, το Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών και το υπουργικό συμβούλιο. Του δίδεται, επίσης, η αρμοδιότητα να διορίζει τους προέδρους των ανωτάτων δικαστηρίων, τους προέδρους των Ανεξάρτητων Αρχών -αν η Βουλή αδυνατεί να επιτύχει τη συναίνεση των 4/5- και, βεβαίως, να αναπέμπει ψηφισμένο νόμο του εθνικού Κοινοβουλίου σε περίπτωση διαφωνίας του με την κυβέρνηση. 

Από την άλλη πλευρά, με βάση το σχέδιο ΣΥΡΙΖΑ εισάγεται στο πολίτευμά μας το μοντέλο της κυβέρνησης μειοψηφίας, η οποία δύναται να κυβερνά και με 120 βουλευτές εφόσον από τη διαδικασία ψήφου εμπιστοσύνης προς αυτήν απέχουν μίνιμουμ 61 βουλευτές. Η υιοθέτηση αυτού του μοντέλου διακυβέρνησης από τον συνταγματικό νομοθέτη έχει συγκεκριμένη αιτία: Προεξοφλείται ότι η συνταγματική κατοχύρωση της απλής αναλογικής θα οδηγήσει σε ασθενέστατες κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες και προς αποφυγήν κυβερνητικού αδιεξόδου προκρίνεται το μοντέλο της κυβέρνησης μειοψηφίας. 

Με όλο τον σεβασμό στους συντάκτες της πρότασης, θέλω να διατυπώσω τη διαφωνία μου για την προτεινόμενη αρχιτεκτονική του πολιτεύματος. Αν και αποτελεί σταθερή άποψή μου ότι πρέπει το πολίτευμα να μετατραπεί σε καθαρή Προεδρική Δημοκρατία κατά το γαλλικό πρότυπο, εντούτοις το προτεινόμενο υπόδειγμα μπορεί να οδηγήσει σε ανωμαλίες τύπου 1960: σύγκρουση αρχηγού κράτους και πρωθυπουργού. Η πρόταση ΣΥΡΙΖΑ ανατρέπει τις ισορροπίες προς όφελος του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος καθίσταται πανίσχυρος ρυθμιστής του πολιτεύματος υπό το καθεστώς της απλής αναλογικής και εις βάρος της κυβέρνησης.

Προβλέπει δύο εκλεγμένους ηγέτες από τον λαό, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον πρωθυπουργό, τον πρώτο πανίσχυρο και με επιρροή στον σκληρό πυρήνα του κράτους και τον δεύτερο ανίσχυρο. Δεν θέλω να σκέφτομαι πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει ένα αταίριαστο δίδυμο σε μια συγκεκριμένη συγκυρία.

Στην πραγματικότητα, η τολμηρή λύση με την οποία φλερτάρει ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά δεν τολμά να τη διατυπώσει, είναι η άμεση εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας από τον λαό, η ενίσχυσή του με αρμοδιότητες και η εκλογή Κοινοβουλίου αποσυνδεδεμένη από το πρόσωπο του πρωθυπουργού (θα διορίζεται από τον Πρόεδρο). Δεν τη διατυπώνει όμως, γιατί κατά βάθος οι συντάκτες της κατέληξαν σε αυτήν έχοντας στον νου τους συγκεκριμένα πρόσωπα, στα οποία πρέπει να κοπεί και να ραφτεί το Σύνταγμα. Είναι λάθος. Χωρίς λειτουργικό σχήμα κανένα πρόσωπο δεν μπορεί να αποδώσει μέσα στους θεσμούς, όσο μεγάλη προσωπικότητα κι αν είναι.

dimokratianews 02.04.2017