Ο προφήτης Αμώς (Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμία)

 

         ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ

ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

   ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ-ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΙΣ

Δημητσάνα - Μεγαλόπολη, Κυριακή 12 Ἰουνίου 2016

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ

Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΑΜΩΣ

1. Τήν 15η τοῦ μηνός Ἰουνίου, ἀδελφοί μου χριστιανοί, τήν ἐρχόμενη δηλαδή Τετάρτη, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ἑορτάζει τήν μνήμη τοῦ προφήτου Ἀμώς. Εἶναι ὁ πρῶτος προφήτης τοῦ 8ου αἰῶνος, τῆς χρυσῆς, δηλαδή, προφητικῆς ἐποχῆς. Καί εἶναι ἀκόμη ὁ πρῶτος προφήτης ἀπό τόν ὁποῖο κατέχουμε γραπτά κείμενα.

Ὁ Ἀμώς ἔζησε σέ μία ἐποχή κατά τήν ὁποία τό Ἰσραηλιτικό κράτος, μέ τίς κατακτήσεις τοῦ βασιλέως Ἰεροβοάμ, εἶχε ἐξωτερική λαμπρότητα καί αἴγλη. Αὐτό δέ δημιουργοῦσε στούς Ἰσραηλῖτες τήν ὑπερηφάνεια καί τήν πίστη ὅτι ἔτσι θά εἶναι πάντοτε καί στό μέλλον. «Δέν θά μᾶς πλησιάσουν οὔτε θά μᾶς συμβοῦν συμφορές», ἔλεγαν (9,10)!

2. Καί ὅμως! Τό Ἰσραηλιτικό κράτος τήν ἐποχή αὐτή, παρά τήν ἐξωτερική του λαμπρότητα, παρουσίαζε ἐσωτερικά μία ἀθλιότητα: Οἱ ἄρχοντες καί οἱ πλούσιοι ζοῦσαν ἄνετη καί σπάταλη ζωή, κοιμοῦνταν σέ ἐλεφάντινα κρεβάτια καί ἔτρωγαν ἐκλεκτά ἐρίφια καί θηλάζοντα μοσχάρια· ἐνῶ οἱ ἄνεργοι πτωχοί στέναζαν στά χαμόσπιτα καί τίς ταπεινές τους καλῦβες (3,15. 5,11. 4,1 ἑξ. 6,4 ἑξ.). Στήν χώρα συνέβαινε κάθε εἴδους ἁμαρτία. Καί ψεύδη καί βλασφημίες καί δολοφονίες καί αἰσχροκέρδειες καί πορνεῖες καί μοιχεῖες, αὐτά ἦταν τά χαρακτηριστικά τῆς ἐποχῆς τοῦ προφήτου Ἀμώς ἁμαρτήματα (2,7. 8,4 ἑξ.). Καί ἡ θρησκευτικότητα τῶν Ἰσραηλιτῶν τήν ἐποχή αὐτή ἦταν καθαρά τυπική. Ἔκαιγαν θυμίαμα, πρόσφεραν θυσίες καί νόμιζαν ὅτι μέ τήν τυπική αὐτή προσφορά τους εἶναι ἐντάξει ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ.

Γενικά τό κράτος τοῦ Ἰσραήλ τήν ἐποχή αὐτή, παρά τό ὅτι ἐξωτερικά φαινόταν ὅτι εἶναι στήν δόξα του, ἐσωτερικά ὅμως, καί κοινωνικῶς καί ἠθικῶς καί θρησκευτικῶς, παρουσίαζε ἀθλιότητα καί σήψη. Γι᾽ αὐτό καί ὁ προφήτης Ἀμώς ἐμφανίζεται καί προφητεύει τήν καταστροφή τοῦ κράτους. Παρουσιάζει τόν Θεό νά λέγει: «Ἰδού οἱ ὀφθαλμοί μου εἶναι προσηλωμένοι πάνω στό ἁμαρτωλό βασίλειο, θά τό ἐξαφανίσω ἀπό τό πρόσωπο τῆς γῆς» (9,8). Τόσο δέ βέβαιος εἶναι ὁ προφήτης γιά τήν καταστροφή τοῦ κράτους, ὥστε συνθέτει ἤδη ἐπικήδειο θρῆνο γιά τόν θάνατό του καί λέγει: «Ἀκοῦστε τοῦτο τόν λόγο, τόν ὁποῖο σάν ἐπικήδειο θρῆνο ἔχω νά πῶ σέ σᾶς, οἶκος τοῦ Ἰσραήλ. Ἔπεσε! Δέν θά σηκωθεῖ πιά ἡ κόρη τοῦ Ἰσραήλ (= οἱ Ἰσραηλῖτες) Ξαπλωμένη βρίσκεται στήν χώρα της! Κανένας δέν μπορεῖ νά τήν σηκώσει» (5,1-2).

3. Ἀλλά, γιατί ὁ προφήτης Ἀμώς, ἀντίθετα πρός τούς ἄλλους, πού πίστευαν ὅτι εἶναι στερεό τό κράτος τοῦ Ἰσραήλ καί θά στέκεται λοιπόν πάντοτε στήν ζωή, γιατί αὐτός προφητεύει σύντομη τήν καταστροφή του; Διότι πιστεύει ὅτι γιά νά σταθεῖ ἕνα κράτος στήν ζωή, πρέπει νά ἔχει θρησκευτικές καί ἠθικές βάσεις. Πρέπει οἱ πολῖτες τοῦ κράτους αὐτοῦ, καί οἱ ἄρχοντές του πρό παντός, νά ἐφαρμόζουν τόν Νόμο τοῦ Θεοῦ. Γι᾽ αὐτό καί λέγει ὁ Ἀμώς στούς Ἰσραηλῖτες: «Ζητῆστε τό καλό γιά νά ζήσετε. Ζητῆστε τό καλό καί ὄχι τό κακό, γιά νά μείνετε στήν ζωή» (5,6)! Εἶναι ἀθάνατο τό ἀξίωμα αὐτό τοῦ προφήτου Ἀμώς. Μᾶς λέγει ὅτι σταθερή βάση, γιά νά σταθοῦν τά κράτη σέ ζωή καί νά εὐημερίσουν οἱ λαοί, εἶναι νά ἐξασκοῦν τό καλό καί νά ἐφαρμόζουν τόν ἠθικό Νόμο τοῦ Θεοῦ. Ἀντίθετα, ὅταν οἱ πολῖτες τῶν κρατῶν πράττουν τό κακό, θά καταστραφοῦν. Ἡ προφητεία τοῦ Ἀμώς ἐκπληρώθηκε ὅπως ἀκριβῶς τήν προφήτευσε. Τό Ἰσραηλιτικό κράτος καταστράφηκε μέ τέλεια καταστροφή ἀπό τούς Ἀσσυρίους τό 722 π.Χ.

4. Ὁ Ἀμώς καταγόταν ἀπό μία μικρή κωμόπολη κοντά στήν Βηθλεέμ, τήν Θεκοά. Ἦταν βοσκός καί καλλιεργητής συκομοριῶν (7,14). Δηλαδή, ἦταν βοσκός καί γεωργός. Δέν μορφώθηκε σέ σχολεῖα. Καί ὅμως, ἐπειδή ἀγαποῦσε τόν Θεό καί ἔπασχε γιά τήν πλεονάζουσα ἁμαρτία, ὁ Θεός τόν κάλεσε γιά προφήτη Του καί τοῦ ἔδωσε τήν ἐντολή νά κηρύττει στό Ἰσραήλ (7,15). Ὡς προφήτης ὁ Ἀμώς μᾶς παρουσιάζει μία ὡραία θεολογία, πού τήν ἀπολαμβάνουμε στό βιβλίο του, στήν Παλαιά Διαθήκη. Κατά πρῶτον μᾶς μιλάει γιά τήν παγκοσμιότητα τοῦ Θεοῦ. Γι᾽ αὐτό καί ἀπειλεῖ καί ἄλλα ἔθνη μέ καταστροφή – καί ὄχι μόνο τό Ἰσραήλ –, ὅταν τά ἔθνη αὐτά γίνονται παραβάτες τοῦ Νόμου τοῦ Θεοῦ (βλ. κεφ. 1.2). Ἀλλά πότε τά ξένα ἔθνη δέχτηκαν τόν Νόμο τοῦ Θεοῦ; Ὁ προφήτης Ἀμώς πιστεύει ὅτι ἡ ἰδέα τοῦ Θεοῦ καί ἡ ἰδέα τοῦ καλοῦ καί τοῦ ἀγαθοῦ εἶναι ἔμφυτη σέ κάθε ἄνθρωπο. Ἑπομένως ὅλα τά ἔθνη γνωρίζουν τό καλό καί ὄχι μόνο ὁ Ἰσραήλ, πού ἔλαβε τόν Νόμο τοῦ Θεοῦ στό Σινᾶ. Γι᾽ αὐτό καί ὁ Ἀμώς ἀπειλεῖ μέ καταστροφή, ὡς παραβάτες τοῦ ἐμφύτου θείου Νόμου, καί τούς Ἀραμαίους (1,3-5) καί τούς Φιλισταίους (1,6-8) καί τούς Ἰδουμαίους (1,11-12) καί τούς Ἀμμωνῖτες (1,13-15) καί τούς Μωαβῖτες (2,1-3). Ἔτσι, λοιπόν, μέ τό κήρυγμα τοῦ Ἀμώς ὅτι ὁ Θεός εἶναι παγκόσμιος, μάθαιναν οἱ Ἰσραηλῖτες ὅτι ὁ Θεός δέν εἶναι μόνο δικός τους, ἀλλά εἶναι Θεός ὅλων τῶν ἀνθρώπων, ὅλης τῆς γῆς.

Ἕνα ἄλλο θεολογικό σημεῖο, πού βλέπουμε στά κηρύγματα τοῦ Ἀμώς εἶναι ὅτι ἀληθινή θρησκευτικότητα δέν εἶναι τό νά κάνει κανείς τυπικά κάποια λατρευτικά καθήκοντα (βλ. 5,21-23), ἀλλά τό νά ἀσκεῖ τό καλό, νά ἀσκεῖ τήν δικαιοσύνη. Λέγει κάπου: «Ἄς ἀναβλύζει ὡς ὕδωρ τό δίκαιο καί ἡ δικαιοσύνη ὡς ἀστείρευτος ποταμός» (5,24)! Τήν ἐξάσκηση ὅμως αὐτή τοῦ καλοῦ, τῆς δικαιοσύνης γενικά, δέν τήν θεωρεῖ ὁ προφήτης ἀνεξάρτητη ἀπό τόν Θεό! Γιατί ὐπάρχουν μερικοί, πού κάνουν καλά ἔργα, ἀλλά εἶναι ἀποκεκομμένοι ἀπό τόν Θεό. Αὐτοί χωρίζουν τήν ἠθική ἀπό τήν θρησκεία. Ὁ προφήτης ὅμως Ἀμώς ἑνώνει τήν ἠθική μέ τήν θρησκεία, γιατί πιστεύει τόν Θεό ὡς τό ἀπόλυτο καλό. Καί Αὐτός ὁ Θεός, τό ἀπόλυτο καλό, φύτευσε τήν ἰδέα τοῦ καλοῦ στόν ἄνθρωπο. Γι᾽ αὐτό ὁ προφήτης μᾶς προτρέπει νά ἀναζητήσουμε πρῶτα τόν Θεό καί ἀπό τήν εὕρεση τοῦ Θεοῦ πρῶτα, θά ἔλθουμε ἔπειτα στήν ἐφαρμογή τοῦ καλοῦ. Εἶναι ἀθάνατοι οἱ λόγοι αὐτοί τοῦ προφήτου: «Ζητῆστε τόν Θεό γιά νά ζήσετε. Ζητῆστε τό καλό καί ὄχι τό κακό, γιά νά εἶναι ὁ Θεός μαζί σας» (5,6.14).

5. Τέλος, χριστιανοί μου, ἔχω νά σᾶς πῶ ὅτι ὁ προφήτης Ἀμώς γιά τό κήρυγμά του διώχθηκε. Καί τό περίεργο εἶναι ὅτι διώχθηκε ἀπό ἕνα ἱερέα, τόν Ἀμασία, τόν προϊστάμενο τοῦ προσκυνήματος τῆς Βαιθήλ. Αὐτός, ἔχοντας τήν ὑποστήριξη τοῦ βασιλιᾶ Ἰεροβοάμ – τόν ὁποῖο βέβαια ἤλεγχε ὁ προφήτης –, ἔβρισε κάποτε τόν Ἀμώς καί τοῦ εἶπε: «Ὁραματιστά! Φύγε καί πήγαινε γρήγορα στήν χώρα τοῦ Ἰούδα καί ἐκεῖ νά προφητεύσεις γιά νά φᾶς ψωμί» (7,12-13). Τά λόγια αὐτά τοῦ ἱερέα Ἀμασία εἶναι πραγματικά ὑβριστικά γιά δυό λόγους: Πρῶτον τόν εἶπε «ὁραματιστή». Ἀλλά ὁ προφήτης ἦταν ἱεροκήρυκας καί κήρυττε μέ σώας τάς φρένας του καί δέν ἦταν «ὁραματιστής», πού ἀπατοῦσε τόν λαό λέγοντας ὅτι βλέπει ὄνειρα. Καί δεύτερον, ὁ Ἀμασίας ὕβρισε καί πρόσβαλε τόν προφήτη Ἀμώς, γιατί, μέ τό νά τοῦ πεῖ νά πάει στό χωριό του στήν Ἰουδαία νά προφητεύει «γιά νά φάει ἐκεῖ τό ψωμί του», σάν νά τοῦ εἶπε ὅτι κηρύττει γιά νά τρώει! Ὅτι κηρύττει γιά νά ἀπολαμβάνει. Τοῦ εἶπε, δηλαδή, ὅτι τό κήρυγμά του τό κάνει ὡς βιοποριστικό ἐπάγγελμα.

Μετά τό ἐπεισόδιο αὐτό χάνουμε τά ἴχνη τοῦ προφήτου. Ἀφοῦ τόν ἔδιωξαν ἔφυγε. Ἀλλοίμονο ὅμως στό Ἰσραήλ, πού ἔδιωξε τόν προφήτη, πού τούς ἔστειλε ὁ Θεός γιά τήν σωτηρία τους. Ὁ Θεός πῆρε τήν Χάρη Του ἀπό τό Ἰσραήλ καί γι᾽ αὐτό ἦρθαν σ᾽ αὐτό ἔπειτα οἱ Ἀσσύριοι καί τούς κατέστρεψαν. Τούς κατέστρεψαν ἐντελῶς τό 722 π.Χ.

Mέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας