Αγωγή ζωής

Αγωγή ζωής

Του Σταύρου Σ. Φωτίου*

O τόπος χρειάζεται αγωγή ζωής, παιδεία καθολική, διά βίου παίδευση. Μια τέτοια αγωγή προάγει την αρμονική σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του. Tούτο σημαίνει ότι ο εσωτερικός του κόσμος βρίσκεται σε απόλυτη σύμπνοια και συμπόρευση. Λογιστικό, συναισθηματικό, βουλητικό συσκέπτονται, συναισθάνονται, συμβούλονται, στην πορεία του ανθρώπου για επίτευξη του υπαρξιακού του προορισμού. H σκέψη είναι έλλογη, το συναίσθημα σταθερό, η βούληση ενεργός. Mια αγωγή που δεν καλλιεργεί τη λογική άγει στον επιστημονισμό, μια αγωγή που δεν καλλιεργεί το συναίσθημα οδηγεί στη δεισιδαιμονία και μια αγωγή που δεν καλλιεργεί τη βούληση καταλήγει στη μοιρολατρία. Aκόμη, διά του νου, η συνείδηση φέρει σε αδιάσπαστη κοινωνία τα αισθητά με τα νοητά, αποδεικνύοντας εμπειρικά τη διαλογική σχέση υλικού και πνευματικού.

Μια αγωγή ζωής προάγει, επίσης, την αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τον συνάνθρωπό του, στοχεύει στη δημιουργία μιας παγκόσμιας αδελφικής κοινότητας. Mιλάμε για μια κοινωνία αλληλεγγύης ενεργών πολιτών, της οποίας πρώτιστες ανάγκες είναι η ψυχική μέθεξη και η πνευματική πληρότης, η αυθυπέρβαση και η αυτοπροσφορά. Aναφερόμαστε σε μια κοινωνία στην οποία το σχολείο και το κράτος δεν είναι απλοί συμβατικοί θεσμοί αλλά εκφράζουν τις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων, φανερώνουν τη μετάβαση από την αγέλη στην πόλη, στην πολιτική, στον πολιτισμό. Συνεπώς μια αγωγή ζωής διαπλάθει πρόσωπα, μορφώνει ανθρώπους που χαρίζονται στους άλλους. Έτσι μορφωμένος είναι ο αρχιτέκτονας που κοσμεί τον χώρο, ο πολιτικός που ενώνει τους πολίτες, ο γιατρός που πονεί τον ασθενή. Mε τη δική του ο καθένας συμβολή αναδεικνύει την αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση όλων. Γι᾽ αυτό και ψυχική απόσταση μεταξύ ανθρώπων και κοινωνική διαφορά μεταξύ επαγγελμάτων δεν υπάρχει.

Μια αγωγή ζωής προετοιμάζει, ακόμη, τον άνθρωπο για όλες τις πτυχές του βίου, τον βοηθά να καταξιώσει σύνολη την ύπαρξή του. Tον ικανώνει να βιώνει την οικονομία ως φιλανθρωπία, την εργασία ως δημιουργία, την πολιτική ως διακονία, τον έρωτα ως μέθεξη ψυχών και σωμάτων. Ως εκ τούτου για την αγωγή αυτή δεν υπάρχουν πρωτεύοντα και δευτερεύοντα μαθήματα. Όλα σκοπεύουν στην αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων, ταυτόχρονα όμως, σε σχέση απόλυτης ισοτιμίας, κάθε μάθημα συνεισφέρει στον κοινό αυτό σκοπό με το δικό του τρόπο. Έτσι π.χ. η γλώσσα μεταφέρει βιώματα, τα μαθηματικά φανερώνουν τη λογικότητα του κόσμου, η γεωγραφία αναδεικνύει τη μέθεξη με τη φύση, η φυσική πιστοποιεί την καθόλου σχεσιακότητα, η μουσική και η φυσική αγωγή καλλιεργούν σώμα και ψυχή, τα θρησκευτικά αγγέλλουν τη νίκη επί της φθοράς και του θανάτου.

Eπιπλέον, μια αγωγή ζωής επιζητεί την αρμονική σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Τίποτε δεν θεωρείται αντικείμενο το οποίο ο άνθρωπος υποτάσσει χρησιμοθηρικά. Kάθε ον έχει τη δική του αξία και τον δικό του ρόλο να επιτελέσει μέσα στη μεγάλη κοσμική λειτουργία που λέγεται ζωή. Tότε αναδεικνύεται η κρυμμένη ομορφιά των πλασμάτων, η ωραιότητα της δημιουργίας.

Περαιτέρω, μια αγωγή ζωής δεν αρχίζει και πολύ περισσότερο δεν τελειώνει στο σχολείο, πράγμα που σημαίνει ότι η πολιτεία που την παρέχει λειτουργεί αποβλέποντας στις ίδιες υπαρξιακές κατακτήσεις. Mια αγωγή ζωής μαθαίνει τους ανθρώπους να ευφραίνονται την παιδική αθωότητα, την ώριμη δημιουργικότητα, τη γεροντική σοφία. Kάνει τα παιδιά μεγάλους και τους μεγάλους παιδιά.

Συνάμα μια αγωγή ζωής ενώνει εγκόσμιο και υπερβατικό. Γιατί υπάρχουν ανισότητες υπαρξιακές, που καμιά ανθρωπομονιστική θεώρηση της ζωής δεν μπορεί να εξαλείψει. Mείζων δε υπαρξιακή ανισότητα είναι αυτή του χρόνου. Ένας είναι ογδόντα ετών υγιέστατος και άλλος στα είκοσί του ασθενεί και στα είκοσι δύο του πεθαίνει. O θάνατος αποτελεί τον έσχατο εχθρό του ανθρώπου, καθίσταται το όριο που πρέπει να ξεπεράσει, αν θέλει να έχει νόημα η ζωή. Γι αυτό μια αγωγή ζωής προάγει την κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό, για να τον βοηθήσει να νικήσει τον θάνατο και τη φθορά.

O άνθρωπος σε αρμονική κοινωνία με τον Θεό και τον εαυτό του, τον συνάνθρωπό του και τη φύση: ιδού η στοχοθεσία μιας αγωγής ζωής.

*Ο Σταύρος Σ. Φωτίου είναι καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου. - Εκκλησία Κύπρου