Ἡ ὑπερνίκηση τοῦ φόβου καί τῆς ἀφοβίας

Ἡ ὑπερνίκηση τοῦ φόβου καί τῆς ἀφοβίας

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Οἱ τρομοκρατικές ἐπιθέσεις στό Παρίσι, στήν καρδιά τῆς Εὐρώπης, δημιούργησαν σέ ὅλους μας βαθύτατο πόνο καί ἀφ’ ἑνός μέν καταδικάζουμε τίς ἐγκληματικές ἐνέργειες, ἀφ’ ἑτέρου δέ προσευχηθήκαμε γιά τά θύματα αὐτῶν τῶν ἐνεργειῶν. Δέν εἶναι δυνατόν νά μεταφέρεται ἕνας ὕπουλος πόλεμος μέσα σέ ἄμαχους ἀνθρώπους, ὅταν ἐκεῖνοι ἔκαναν τό καθιερωμένο  τους πρόγραμμα ἀνέμελοι ἀπό κάθε κακό. Ὅσα «ἐπιχειρήματα» κι ἄν χρησιμοποιηθοῦν γιά νά ὑποστηρίξουν ἕνα τέτοιο ἀνοσιούργημα δέν μποροῦν νά ἀποβάλουν τήν βαρβαρότητα τοῦ γεγονότος.

Σκοπός, ὅμως, τοῦ ἄρθρου αὐτοῦ δέν εἶναι νά τονίση τό ἀδιαπραγμάτευτο ἀγαθό τῆς ἐλευθερίας καί τοῦ σεβασμοῦ τῶν ἄλλων, ἀλλά νά σχολιάση μιά παράμετρο τοῦ θέματος, πού συγκεκριμενοποιεῖται στίς λέξεις φόβος καί ἀφοβία, καί τήν ὑπερνίκησή τους.

Τίς κρίσιμες πρῶτες ἡμέρες πολλοί συμβούλευσαν τούς ἀνθρώπους νά ἀπαλλαγοῦν ἀπό τόν φόβο. Ὅλοι σχεδόν ὅσοι μίλησαν γιά τό θέμα αὐτό ἔκαναν λόγο γιά τό ὅτι μπροστά στό τραγικό φαινόμενο τῶν τρομοκρατικῶν ἐνεργειῶν θά πρέπει νά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τόν φόβο, διότι ὁ φοβισμένος ἄνθρωπος εἶναι ἀνελεύθερος.

Ὅταν γίνεται λόγος γιά φόβο ἐννοεῖται φόβος ψυχολογικός καί φόβος ὑπαρξιακός. Ὁ φόβος ἀπό ψυχολογικῆς πλευρᾶς εἶναι «αἴσθηση ἀγωνίας πού συνδέεται μέ συγκεκριμένο καί πραγματικό κίνδυνο, σέ ἀντίθεση μέ τό ἄγχος τό ὁποῖο εἶναι  μιά γενικότερη συγκινησιακή ἀντίδραση πού συνδέεται μέ ἀναμενόμενο ἀληθινό ἤ φανταστικό κίνδυνο» (Ἀναστασία Χουντουμάδη-Λένα Πατεράκη). Ὁ φόβος ἀπό ὑπαρξιακῆς πλευρᾶς εἶναι φόβος πρό τοῦ θανάτου. Οἱ ἄνθρωποι θεωροῦν ὅτι μέ τόν θάνατο περιέρχονται στήν κατάσταση τῆς ἀπόλυτης ἀπομόνωσης καί γι’ αὐτό καταλαμβάνονται ἀπό φόβο καί τρόμο, μέ ἀποτέλεσμα νά καταλήγουν στήν «δημώδη μορφή ζωῆς» (Χάϊντεγκερ, Βιτγκενστάιν).

Καί στίς δύο περιπτώσεις ὁ φόβος τοῦ θανάτου δημιουργεῖ στόν ἄνθρωπο τρόμο καί γι’ αὐτό προσπαθεῖ νά ξεχάση τόν θάνατο, ἀσχολούμενος μέ τούς τρόπους πού τοῦ προσφέρει ἡ κοινωνία, δηλαδή ζώντας μέσα στά πάθη τῆς φιληδονίας, τῆς φιλοδοξίας καί τῆς φιλοκτημοσύνης, μέσα στόν κόσμο τῶν αἰσθήσεων καί τῶν αἰσθητῶν.

Ἔτσι, οἱ σύγχρονοι «καθοδηγητές γνώμης», πολιτικοί, κοινωνιολόγοι, θεολόγοι ἀπό τήν πρώτη ἡμέρα πού ἐκδηλώθηκαν οἱ ἀποτρόπαιες αὐτές τρομοκρατικές ἐνέργειες –τίς ὁποῖες καταδικάζουμε– προσπάθησαν νά παρακινήσουν τούς ἀνθρώπους νά μή φοβοῦνται καί νά κινοῦνται μέ ἐλευθερία. Πρόκειται γιά ἕνα σύνθημα κενό περιεχομένου, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ εὔκολα μέ συνθήματα νά ἀπαλλαγῆ ἀπό τόν φόβο τοῦ θανάτου πού ὑπάρχει μέσα του, δέν μπορεῖ νά ἀποδεσμευθῆ ἀπό τήν φιλαυτία του μέ ἠθικιστικά εὐχολόγια, δέν μπορεῖ νά ἐλευθερωθῆ ἀπό τόν φόβο τοῦ θανάτου πού εἶναι στενά συνδεδεμένος μέ τό θνητό, φθαρτό καί παθητό σῶμα μέ ἁπλά συνθήματα. Διερωτῶμαι: Τελικά πρέπει κανείς νά ἀπαλλαγῆ ἀπό τόν φόβο τοῦ θανάτου καί νά περικλειστῆ στήν «δημώδη μορφή ζωῆς», ἡ ὁποία εἶναι ἡ γενεσιουργός αἰτία αὐτοῦ τοῦ φόβου τοῦ θανάτου;

Πάντως, γιά νά ἀπαλλαγῆ κανείς ἀπό τόν φόβο τοῦ θανάτου πρέπει νά ἐλευθερωθῆ ἀπό τήν φιλαυτία πού εἶναι ἡ πηγή ὅλων τῶν παθῶν καί αὐτό γίνεται μέ τήν συνέργεια Θεοῦ καί ἀνθρώπου.

Ἔχουμε πλάσει μιά κοινωνία εὐδαιμονίας, ἔχουμε δημιουργήσει ἕναν κόσμο μιᾶς πρακτικῆς ἀθεΐας καί εἰδωλολατρείας, κολυμπᾶμε μέσα στόν κόσμο τῶν αἰσθήσεων καί τῶν παθῶν, πού δημιουργοῦν τόν φόβο τοῦ θανάτου, μᾶς κλείνουν ὅλα αὐτά μέσα στόν θάνατο, καί ἔπειτα προτείνουμε στούς ἀνθρώπους νά ἀπαλλαγοῦν ἀπό τόν φόβο τοῦ θανάτου. Τουλάχιστον, ἄν στό κενό πού δημιουργεῖται ἀπό τήν λεγόμενη ἀπαλλαγή τοῦ φόβου τοῦ θανάτου βάλουμε τήν ἐν Χριστῷ ζωή, συμπληρώνεται ἡ προτροπή καί παρακίνηση, ἀλλά ἀπαλλαγή ἀπό τόν φόβο τοῦ θανάτου καί παραμονή στόν κόσμο τῶν ἡδονῶν εἶναι ἀνούσια συνθήματα πού δέν τά πιστεύουν καί αὐτοί πού τά προτείνουν.

Τό περίεργο εἶναι ὅτι οἱ τζιχαντιστές πού σκορποῦν τόν θάνατο στούς ἄλλους καί στούς ἑαυτούς τους, μέ τήν δική τους αὐτοκτονία, δέν φοβοῦνται τόν θάνατο, ἀπό τό μίσος πού ἔχουν σέ μιά κοινωνία ἄδικη, σέ μιά εὐδαιμονική ζωή, ἀλλά διακατεχόμενοι καί ἀπό θρησκευτικές πεποιθήσεις ὅτι θά ἀπολαύσουν μετά τόν θάνατο μιά εὐδαίμονα ζωή πού τήν στερήθηκαν ὅσο ζοῦσαν τήν βιολογική ζωή.

Ὅσοι, ὅμως, προτείνουν στούς τρομαγμένους πολίτες νά ἀποβάλουν τόν φόβο τοῦ θανάτου, ἀπό ψυχολογικῆς καί ὑπαρξιακῆς πλευρᾶς, ἄς προτείνουν καί στούς ἰσχυρούς τῆς γῆς, καί μάλιστα σέ αὐτούς πού ἡγοῦνται τῶν Χριστιανικῶν λαῶν, νά ἀποβάλουν καί αὐτοί τήν ἀφοβία πού τούς χαρακτηρίζει στόν τρόπο διακυβερνήσεως τῶν λαῶν. Ἐννοῶ δύο μεγάλες ἀλήθειες.

Ἡ πρώτη, ὅτι, δυστυχῶς, πολλοί πού κατέχουν ἡγετικές θέσεις ὁμιλοῦν καί ἐνεργοῦν μέ ἀφοβία ὅτι δῆθεν ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος, ἰδιαιτέρως οἱ νέοι μας, πρέπει νά μάθουν ὅλες τίς θρησκευτικές παραδόσεις, καί νά συμπεριφέρωνται ἀφελῶς στά «θρησκευτικά δικαιώματα» τῶν ἄλλων. Ὅσοι μελετοῦμε τά ἄλλα θρησκεύματα γνωρίζουμε καλῶς ὅτι εἶναι ἀνθρωποκεντρικά συστήματα μέ ἔντονα πάθη, πού καταστρατηγοῦν τόν ἄνθρωπο, τόν ὁδηγοῦν ἀκόμη καί σέ «αὐτοκτονία ὑπαρξιακοῦ ἐπιπέδου». Ὁ Μουσουλμανισμός, παρά μερικά θετικά στοιχεῖα πού προσέλαβε ἀπό τόν Χριστιανισμό, διαθέτει πολλά στοιχεῖα πού δημιουργοῦν φόβο, κατάπληξη. Ὁ Ἰνδουϊσμός καί ὁ Βουδισμός καταστρέφουν τό ἀνθρώπινο στοιχεῖο, «ἀποβλακώνουν» τόν ἄνθρωπο μέ τόν λεγόμενο ὑπερβατικό διαλογισμό. Δέν συγκρίνεται ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ μέ τόν φόβο πού προκαλοῦν στόν ἄνθρωπο τά ἄλλα ἀνθρωποκεντρικά θρησκευτικά συστήματα. Καί ὅμως πολλοί δῆθεν προοδευτικοί ἄνθρωποι θέλουν νά διδάσκωνται καί τά μικρά παιδιά πού εἶναι Χριστιανοί, πρίν ἀκόμη γνωρίσουν τό ὕψος τοῦ Χριστιανισμοῦ, τίς ἀνθρωποκεντρικές ἀπόψεις καί τῶν ἄλλων Θρησκευμάτων, ὁπότε μέ τόν τρόπο αὐτόν θά ἐπέλθη μιά θρησκευτική καί διανοητική σύγχυση.

Βέβαια, ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἀσχοληθῆ καί νά μάθη τίς βασικές ἀρχές τῶν ἄλλων θρησκειῶν, ἀφοῦ ὅμως προηγουμένως μυηθῆ καί μυσταγωγηθῆ στήν ἀξία τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ἐπίσης, πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά σέβεται τά «θρησκευτικά» δικαιώματα τῶν ἄλλων, ἀλλά ἀφοῦ ὁ ἴδιος στηριχθῆ στήν ἀνωτερότητα τοῦ Χριστιανισμοῦ καί μάθει τό μεγαλεῖο τῆς Χριστιανικῆς ἀγάπης. Σκέπτομαι πολλές φορές ὅτι ἐμεῖς οἱ  Ἕλληνες μέ τίς ἐπιπολαιότητες καί τίς ἀγκυλώσεις μας διαπράττουμε σοβαρά λάθη, γιά τά ὁποῖα θά ὑποστοῦμε πολλές συνέπειες ὡς ἄνθρωποι καί ὡς  Ἔθνος.

Ἡ δεύτερη ἀλήθεια εἶναι ὅτι τά Χριστιανικά Κράτη πρέπει νά ἀποβάλουν μιά συμπεριφορά πού διακρίνεται ἀπό ἔλλειψη φόβου, ἀφοῦ δημιουργοῦν μεγάλα προβλήματα στόν χῶρο τῆς Ἐγγύς Ἀνατολῆς, χωρίς ἠθικές ἀναστολές. Πολλοί ἰσχυρίζονται ὅτι ὁ πόλεμος πού μαίνεται στήν Ἐγγύς Ἀνατολή εἶναι ἐνεργειακός καί τά «Χριστιανικά» Κράτη ἐνεργοῦν μέ ἀφοβία. Γιά νά ἐξασφαλίσουν τόν «μαῦρο χρυσό», προσβάλλουν μερικά κέντρα ἰσορροπίας στούς λαούς αὐτούς μέ ἀποτέλεσμα νά ἀλλάζουν οἱ ἰσορροπίες καί νά γίνωνται πόλεμοι. Ὁ Πατριάρχης Ἀντιοχείας Ἰωάννης ἐπισήμως ὑποστηρίζει ὅτι ὁ «τζιχαντισμός» εἶναι εἰσαγόμενη κατάσταση στήν Συρία, δέν ὑπῆρχε στόν τόπο αὐτό, ὅπου ζοῦσαν ἁρμονικά Χριστιανοί καί Μουσουλμάνοι. Τά ἐρωτήματα εἶναι: Γιατί μετακινοῦνται μεγάλοι πληθυσμοί ἀπό τήν Ἐγγύς Ἀνατολή; Γιατί καταστρέφονται Χριστιανικοί Ναοί, καί ἀλλοιώνονται τά ποσοστά τῆς παρουσίας τῶν Χριστιανικῶν λαῶν στίς περιοχές αὐτές, οἱ ὁποῖοι κρατοῦσαν ἰσορροπίες; Ποιοί εὐθύνονται γιά τίς ἐνέργειες αὐτές πού προέρχονται ἀπό ἔλλειψη φόβου, δηλαδή ἀπό ἀφοβία;

Ἑπομένως, καλό εἶναι νά προτείνουμε στούς ἄλλους, καί τούς Εὐρωπαίους, νά ἀποβάλουν τόν φόβο, ἀκόμη καί ἐνώπιον τῶν τρομοκρατικῶν ἐνεργειῶν, ἀλλά συγχρόνως νά ἀποδεσμεύωνται ἀπό τήν αὐτάρκεια, τήν φιλαυτία, τήν εὐδαιμονία, πού δημιουργοῦν τόν φόβο τοῦ θανάτου· νά συνιστοῦμε στούς ἄρχοντες νά διευθύνουν τά Χριστιανικά Κράτη μέ πνευματική ὡριμότητα καί ὄχι μέ ἐφηβικές ἀπόψεις· ἀλλά καί νά ἐλέγχουμε τούς ἀρχηγούς τῶν Χριστιανικῶν Κρατῶν, ὅταν ἐν ὀνόματι τοῦ κέρδους ἐγκληματοῦν ἐναντίον τοῦ ἰδίου τοῦ Χριστιανισμοῦ πού καί αὐτοί πρεσβεύουν.

Καταδικάζουμε τήν τρομοκρατία καί τήν ποικιλόμορφη βία, ἀλλά πρέπει νά ἐλέγχουμε καί μιά ζωή εὐδαιμονική, ἡδονιστική, πού δημιουργεῖ τόν φόβο τοῦ θανάτου. Πρέπει νά προτείνουμε στούς λαούς νά ὑπερβαίνουν τόν φόβο, ἀλλά συγχρόνως πρέπει νά προτείνουμε στούς ἡγέτες τῶν λαῶν νά ἀποβάλουν τήν φοβερή ἀφοβία τους ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀνθρώπων καί τελικά ἔναντι τῆς ἱστορίας.–

Ἱερά Μητρόπολις Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου - Εκκλησιαστική Παρέμβαση Νοέμβριος 2015