Βιβλιοπαρουσίαση: Βασιλείου Τσίγκου, «Θέματα Δογματικῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»

Ο καθηγητής Βασίλειος Τσίγκος εξέδωσε το βιβλίο του

«Θέματα Δογματικῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»

Παραθέτουμε τον Πρόλογο, τα Περιεχόμενα κι ένα σύντομο βιογραφικό του συγγραφέα αυτού του περισπούδαστου έργου, του τόσο σημαντικού για την Ορθόδοξη Εκκλησία και για τη Θεολογική Επιστήμη.

***

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ

Ἡ ἀνά χεῖρας μελέτη ἐπιχειρεῖ νά ἐκθέσει καί νά ἑρμηνεύ­σει, κατά τό δυνατόν ἀκριβέστερα καί πληρέστερα, τό περιεχό­με­νο τῆς πίστεως καί τῆς κα­τα­γεγραμμένης ἐμπει­ρίας, τοῦ “εὐσε­βοῦς φρονήματος” καί τῆς ζωῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Τά δόγματα, πού εἶναι οἱ περιεκτικές προτάσεις πίστεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινό­τη­τας στήν Ἁγία Τριάδα καί τόν Χρι­στό σέ μία μακραίωνη συνέ­χεια καί ἀδιάκοπη ἑνότητα ζωῆς καί θεολογίας, προ­σελκύουν καί σήμε­ρα, ἐνδε­χο­μένως περισσό­τε­ρο, τό ἐρευ­­­­­­νη­τικό ἐνδια­φέ­­ρον ὀρθο­δό­­ξων θεολόγων ἀλλά καί ἑτε­ρο­δό­ξων μελετη­τῶν καί πολλῶν θύραθεν συγγραφέ­ων.

Λαμβάνοντας σοβαρά ὑπόψη τήν εὐρύτερη ἐνασχόληση μέ τήν ἔκθεση καί τή θεολογική σημασιολόγηση τῶν ὀρθῶν δογ­­μά­των τῆς πίστεως καί τῶν προεκτάσεών τους στή ζωή τοῦ σύγ­χρο­νου ἀνθρώπου, σέ συνδυασμό μέ τήν αὐξα­νό­με­νη γλωσ­σική δυ­σκο­λία προσέγγισης, ἀναδίφησης καί κατανόησης τῶν κει­­με­νι­­κῶν μαρ­τυ­ριῶν, θε­ω­­ροῦ­με ὅτι ἔχουν κατα­­στήσει ἐπιτα­­κτι­­κή πλέον τήν ἀνά­­­γκη τῆς ἐκ νέου παρουσίασης τῶν θεμά­των πού δι­ε­ρευ­νᾶ ἡ Δογματική τῆς Ὀρ­θο­δό­ξου Καθολικῆς Ἐκ­κλη­σίας.

Συγκεκριμένα, τό συγγραφικό μας ἐγχείρημα ἐπικεντρώνε­ται στήν ἀνά­­δει­ξη τῶν στοιχείων ἐκεί­νων πού ἀπο­σα­­φηνίζουν καί ἑρμηνεύουν ἀκριβέστερα τό θε­ο­λο­γικό περιε­χό­μενο τῶν δογμάτων τῆς ­Ἐκκλησίας καί τῶν συνε­πειῶν καί ἐφαρ­μογῶν τους στή ζωή τῶν με­­λῶν της. Μέ αὐτό τόν τρόπο ἀνά­πτυξης καί παρουσίασης τῶν κεφαλαιωδῶν θεματικῶν πε­ρι­οχῶν τῆς Δογ­μα­τι­κῆς, ὁ ἀπώ­τερος στόχος τοῦ συγγραφέα εἶναι, κα­τά τό μέ­τρο τῶν δυ­νάμεών του, νά κά­νει πρά­­­­ξη τήν ἀπαραίτητη καί ἐπιζητού­με­­νη σμίκρυνση τῆς ἀπό­­­­­στα­σης μεταξύ ἐκκλησιαστι­­κῆς - χα­­ρισμα­τι­κῆς καί ἀκα­­­­­δη­­­μαϊ­κῆς - ἐπιστημονικῆς θεολο­γί­ας.

Στήν προσπά­θειά του γιά τή διεξοδική ἐξέταση τῶν κυ­ριο­τέ­­ρων πτυχῶν τοῦ π­ριεχομένου τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, σέ δια­χρο­­νία καί συγ­χρο­­νία μέ τόν τρόπο ζωῆς τῆς ἐκκλη­σια­στι­κῆς κοι­­­­νό­τητας, συ­νει­σφέ­ρει οὐσιαστικά καί γόνιμα ἡ λει­τουρ­γική συ­­­νύ­­παρ­ξη, ἡ ἄρ­ρη­­κτη σύνδεση καί συσχέτιση τῆς Δογματικῆς μέ τή βι­βλική μα­ρ­­τυρία καί τήν πατερική πα­ράδοση, μέ τό ἦθος καί τή λα­τρεία, μέ τή θεωρία καί τήν πράξη τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ θεολογική καί ἱστο­ρική τεκμηρίωση τῶν ὀρθῶν δογμάτων τῆς πί­στεως ἀκολουθεῖ “τάς τῶν ἁγίων θεοπνεύστους θεολο­γίας καί τό τῆς Ἐκκλησίας εὐσεβές φρόνημα”. Τοῦτο ἀποτυπώ­νε­ται στά μνη­­­­μεῖα ἑνός ὑπερδισχιλιετοῦς πο­λι­­τι­σμοῦ λό­γου καί τέ­χνης πού δημιουργεῖ ἐν παντί τόπῳ καί χρόνῳ ἡ Ἐκκλη­σία. Ἀσφα­λῶς, ἕνα τέτοιο ἐγχείρημα δέν μπορεῖ νά ἀγνο­ήσει ἤ νά ὑπο­βαθμίσει τήν ἀναγκαι­­ό­τη­τα μιᾶς σύγ­χρο­νης ἐκφορᾶς τῆς θεολο­γι­κῆς μαρ­τυρίας σέ διά­λο­γο μέ τά θε­με­­λιώ­­δη προ­βλή­­­μα­τα, τίς ἀπο­­­ρίες καί τίς ἀναζη­τήσεις τοῦ σημερινοῦ ἀν­θρώ­που. Τό τε­λευ­­ταῖο κρί­νε­ται ἰδι­­­αι­­­­τέ­ρως ση­μα­­ντικό καί ἄκρως ἐπίκαιρο γιά τήν ἐπο­χή μας, ἡ ὁποία ἔχει χα­ρα­­­κτη­ρισθεῖ ὡς αἰώ­νας τῆς ἀνθρω­πο­λογίας.

Στό θεματικό κορμό τῆς Δογματικῆς τῆς Ὀρθο­δόξου Καθο­λικῆς Ἐκκλη­σίας, πέραν τῆς Τριαδολογίας, Χρ­ι­­στολογίας καί Ἐκ­κλησιολογίας, πε­ρι­­λαμ­βάνονται καί συ­νε­­­ξετάζο­νται καί ἐπιμέ­ρους ἑνότητες τῆς Πνευ­­ματολογίας, τῆς περί ἱερῶν μυστηρίων δι­δα­σκαλίας (ὡς μέ­­σων καί τρόπου θε­ρα­πείας καί σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου ἤ ὡς λόγου περί τῆς ἐν Χρι­­στῷ ζωῆς τοῦ κόσμου), καθώς ἐπί­σης ζητήματα περί τοῦ ἀνθρώπου (ἀπό τή δη­μι­ουργία στή θέωση) καί περί τῶν ἐσχάτων (ἀνα­και­νισμός τῆς κτίσεως, ἐσχα­το­λο­γική τελείωση καί “ζωή τοῦ μέλ­λοντος αἰῶνος”).

Ἡ παρούσα ἐργασία ἀποσκοπεῖ νά ἐξυπηρε­τήσει τίς δι­δα­κτικές ἀνάγκες τῶν φοιτητῶν τῆς Θεολογίας. Γι’ αὐ­τό καί ἐπε­λέγη συνειδητά νά ἀπο­φευχθοῦν πολλές, ἄρτιες καί μακρο­­σκε­λεῖς ὑπο­ση­μει­ώσεις. Ἀναμ­φι­βό­λως, ὁ ἐνδιαφερόμε­νος ἐρευνητής μπο­­­­­ρεῖ νά ἐμπλουτίσει τήν πληρέστε­ρη τεκ­­μη­­ρίω­ση τῶν γραφο­μέ­νων στίς μελέ­τες πρωτίστως τοῦ ὑπο­σημειουμέ­νου καί ἄλλων θεολόγων καί συγ­γρα­φέ­ων, πού πα­ρατί­θε­­νται στόν πί­να­κα τῆς βι­βλιογρα­φίας. Ἐξάλλου, θεω­ρεῖ­ται ἀ­ν­­αμε­­νό­μενο, ἄν ὄχι ἀπα­ραί­­τητο, οἱ μυημέ­νοι καί εἰδικοί με­λε­τητές θε­μά­των τῆς Δογ­μα­τικῆς νά γνω­­ρίζουν καλῶς τίς σχετικές πηγές καί τά βοηθήματα.

Ὁλοκληρώνοντας μέ τή χάρη τοῦ ἐν τριάδι Θεοῦ τήν πρώτη ἔκδοση τῆς συγγραφικῆς μας κατάθεσης καί παραδίδοντάς την στούς ἀγαπητούς καί καλοπροαίρετους ἀναγνῶστες, εὐελπι­στοῦ­με νά γίνει ἀφορμή καί νά δώσει καί σέ ἄλλους ὤθηση νά προ­χωρήσουν σέ περαιτέρω μελέτη τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος.

Ἡ ἐργασία μας ἀφιερώνεται σέ ὅλους ὅσους, –στή σημερινή ἐποχή τῶν πολλῶν προβλημάτων, ἀδιεξό­δων καί ἀλ­λοπρό­σαλ­λων ἀναζητήσεων–, ἐξακολουθοῦν ὡς ἀλη­θι­νοί “ἐραστές” νά ἐπιλέ­γουν νά ἀναζητοῦν “τό ἐναπόθετον καί κεκρυμ­μέ­νον κάλλος τῶν ὀρθ­ῶν δογμάτων τῆς πίστεως”. Προ­δή­λως, αὐ­τοί θά ἔχουν ἀντιληφθεῖ ὅτι ζοῦν, κι­νοῦ­νται καί ὑπάρχουν ἐπειδή ἀκριβῶς τούς συνέχει καί τούς συ­ντρο­φεύει παντοτινά “ἡ χάρις τοῦ Κυ­ρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἡ ἀγά­πη τοῦ Θεοῦ καί Πατρός καί ἡ κοι­νωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος”.

Θεσσαλονίκη, 21 Νοεμβρίου 2014

Ἑορτή τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου

Βασιλειος Αθ. Τσιγκος

***

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

ΠΡΟΛΟΓΟΣ	13
Α΄. ΠΕΡΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΟΓΜΑΤΩΝ	17
Β΄. ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ		35
Γ΄. ΟΙ ΘΕΟΦΑΝΕΙΕΣ ΩΣ ΠΗΓΗ ΘΕΟΓΝΩΣΙΑΣ		53

Δ΄. ΤΡΙΑΔΟΛΟΓΙΑ

1. Κίνηση καί περιχώρηση στήν τριαδική θεότητα	71
2. Τριαδολογία τῶν Καππαδοκῶν Πατέρων	83
3. Τριαδολογία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ	101
4. Ἡ τριαδική θεότητα στόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ	107
5. Διάκριση οὐσίας καί ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ - Οἱ ἐνέργειες     τοῦ Θεοῦ εἶναι φυσικές, οὐσιώδεις καί ἄκτιστες	120

Ε΄. ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΑ

1. Τό χριστολογικό πλαίσιο τῆς Α΄ καί Β΄ Οἰκουμενικῆς     Συνόδου		143
2. Ὁ χριστολογικός ὅρος τῆς Συνόδου τῆς Χαλκηδόνος		163
3. Προέκταση τῶν χριστολογικῶν αἱρέσεων - Ἡ συμβολή     τῆς Χριστολογίας τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ		170
4. Χριστολογία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ     α. Ἡ καθ’ ὑπόστασιν ἕνωση τῶν δύο φύσεων στή μία         σύνθετη ὑπόσταση τοῦ Λόγου καί οἱ δογματικές         της ἀκολουθίες	182
β. Ἡ περιχώρηση τῶν δύο φύσεων στό πρόσωπο τοῦ         Χριστοῦ	194
γ. Οἱ δύο θελήσεις καί οἱ δύο ἐνέργειες τοῦ Χριστοῦ	198
5. Ἡ χριστολογική καί σωτηριολο­γική σημασία τοῦ         ὅρου “Θεοτόκος”	206

ΣΤ΄. ΑΝΘΡΩΠΟΣ: ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΤΗ ΘΕΩΣΗ

1. Δημιουργία καί πτώση τοῦ ἀνθρώπου		221
2. Τό Μυστήριο τῆς ἐν Χριστῷ Οἰκονομίας		243
3. Ὁ ἐν Χριστῷ καινός ἄνθρωπος		261
4. Ἡ ἐν Χριστῷ σωτηρία τοῦ “ὅλου” ἀνθρώπου		276
5. Παγκοσμιότητα τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας		289
6. “Κοινωνία τῆς θεώσεως”	300

Ζ΄. ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑ

1. Χριστοκεντρική Ἐκκλησιολογία		315
2. Ἡ ἀρχή καί ἡ ἐν Χριστῷ φανέρωση τῆς Ἐκκλησίας		320
3. Ἐκκλησία ὡς “σῶμα Χριστοῦ”		325
4. Ἅγιο Πνεῦμα καί Ἐκκλησία		334
5. Χαρίσματα καί θεσμοί στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας		344
6. Ἰδιότητες τῆς Ἐκκλησίας		375
7. Τά μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας
α. Περί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς τοῦ κόσμου	389
β. Τό βάπτισμα καί τό χρίσμα	404
γ. Ἡ μετάνοια - ἐξομολόγηση	416
δ. Ἡ θεία Εὐχαριστία	432
ε. Ἐκκλησία σημαινομένη ἐν τοῖς μυστηρίοις	452

Η΄. ΕΣΧΑΤΑ

1. Ὁ ἐν Χριστῷ ἄνθρωπος καί ὁ ἀ­να­και­νι­σμός τῆς κτίσεως		461
2. Ἡ πορεία τῆς Ἐκκλησίας ἐντός τῆς ἱστορίας καί ἡ πρό-     ­γευση τῶν ἐσχάτων		482
3. Ἐσχατολογική τελείωση καί “ζωή τοῦ μέλλοντος αἰῶνος”		493
Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α
Α´. ΠΗΓΕΣ
1. ΕΡΓΑ ΠΑΤΕΡΩΝ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ	511
2. ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΩΝ ΣΥΝΟΔΩΝ	512
3. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ	512
Β´. ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ
1. ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΑ	512
2. ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ	523

***

Βασίλειος Ἀθ. Τσίγκος

Ὁ συγγραφέας γεννήθηκε στό Ἀγρίνιο καί σπούδασε Θεολογία στίς Θεολογικές Σχολές τοῦ Α.Π.Θ. καί τοῦ Ρωμαιοκαθολικοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Δουβλίνου. Εἶναι Καθηγητής στό Τμῆμα Ποιμαντικῆς καί Κοινωνικῆς Θεολογίας τοῦ Α.Π.Θ. καί διδάσκει Δογματική τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας.

 Τά ἐρευνητικά του ἐνδιαφέροντα εἶναι στραμμένα:

• Στή μελέτη τοῦ περιεχομένου τῆς ὀρθοδόξου πίστεως καί ζωῆς μέσα ἀπό τά μνημεῖα ἑνός πολιτισμοῦ λόγου καί τέχνης πού δημιουργεῖ ἐν παντί τόπῳ καί χρόνῳ ἡ Ἐκκλησία.

• Στήν ἀκριβή ἔκθεση καί αὐθεντική ἑρμηνεία τῶν ὀρθῶν δογμάτων τῆς πίστεως σέ διαχρονία καί συγχρονία μέ τόν τρόπο ζωῆς τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας.

• Στήν ἄρρηκτη καί ὀργανική σύνδεση τῆς δογματικῆς θεολογίας μέ τή βιβλική μαρτυρία καί τήν πατερική παράδοση, μέ τό ἦθος καί τή λατρεία, μέ τή θεωρία καί τήν πράξη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

• Στήν ἀναγκαιότητα μιᾶς σύγχρονης ἐκφορᾶς τῆς θεολογικῆς μαρτυρίας σέ διάλογο μέ τά θεμελιώδη προβλήματα καί τίς ἀπορίες τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου.

Π.Ε.Θ