Ἀθανάσιος Γκάτζιος, Ἡ κοινωνικοποίηση τοῦ παιδιοῦ

Ἡ κοινωνικοποίηση τοῦ παιδιοῦ

Ἀθανάσιος Γκάτζιος, Φιλόλογος - Θεολόγος

   «Κανένας ἄνθρωπος δέν εἶναι νη­σί», ἔχουμε πλαστεῖ γιά ἐπικοινωνία μέ τούς συνανθρώπους καί κοινωνία μέ τόν δημιουργό μας, τόν Θεό. Κάθε δυσλειτουργία στίς σχέσεις αὐτές συνεπάγεται δια­ταραχή σέ προσωπικό καί κοι­νωνικό ἐ­πίπεδο καθώς καί τή δημιουργία ἑνός φαύ­λου κύκλου ἀπό τόν ὁποῖο δύσκολα κα­νείς μπορεῖ νά ξεφύγει. Εἶναι, λοιπόν, ὑψίστης σημασίας νά τεθεῖ ἡ κοινωνικοποίηση τοῦ παιδιοῦ πάνω σέ σταθερές καί σωστές βάσεις ἀπό τό καλημέρισμα τῆς ζωῆς του.

    Τά τρία πρῶτα χρόνια τῆς ζωῆς χαρακτηρίζονται ἀπό δραματικές συναισθη­ματικές ἀλλαγές. Τό παιδί ἀνα­πτύσ­σει τή βασική αἴσθηση τοῦ γύρω του κόσμου. Σύμφωνα μέ τό Michigan Depart­ment of Community Ηealth (Τμῆ­μα Τρι­­τοβάθμιας Δημόσιας Ὑγείας τοῦ Michigan), ὁ ἐγκέφαλος ἑνός βρέφους ἔχει περίπου 100 δισεκατομμύρια νεῦρα τά ὁποῖα χρειάζονται τήν περιβαλλοντική διέγερση γιά νά σχηματίσουν τίς συν­άψεις γιά τόν καθορισμό τῆς συναισθηματικῆς ἀνάπτυξης. Ἔτσι ἡ πρώτη παιδική ἡλικία εἶναι ἡ πιό πλαστική περίοδος ἀνάπτυξης, ἐπειδή ἡ προσωπικότητα σ᾽ αὐτή τή φάση εἶναι πιό εὔκολο νά διαπλαστεῖ.

    Κύριοι φορεῖς πού συντελοῦν στή μετέπειτα κοινωνικοποίηση τοῦ παιδιοῦ θεωροῦν­ται ἡ οἰκογένεια, ἡ ὁμάδα τῶν συνομηλίκων, τό σχολεῖο, τά μέ­σα μαζικῆς ἐνη­μέρωσης καί ἡ Ἐκκλησία. Ἡ οἰ­κογένεια εἶναι ὁ κύριος πυρήνας τῆς κοι­­νωνίας. Εἶναι μία ἰσχυρή βιοψυχι­κή κοινωνική ὁμάδα τῆς ὁποίας τά μέλη ἀλ­λη­λε­πιδροῦν γιά νά δώσουν τήν ἀπα­ραί­­τητη ψυχοκοινωνική καί συναι­σθημα­τική ὑποστήριξη μεταξύ τους. Ὅταν ἡ οἰκογένεια λειτουργεῖ σωστά, ἀναλαμβάνει νά διδάξει στό παιδί τήν κοινωνικά ἀποδεκτή συμπεριφορά, τούς κα­νόνες, τίς ἀξί­ες, τήν ἀπόκτηση καί τή χρή­ση τῆς γλώσ­σας, τίς διατροφικές συνήθειες, τόν ρό­λο τῶν φύλων, τό θέμα τῆς πίστης, τῆς ἠ­θι­κῆς κ.ἄ. Τό κοινωνικό περιβάλλον τῆς οἰ­κογένειας ἐπηρεάζει σέ μεγάλο βα­θμό τήν ἀνάπτυξη τῆς προσ­ω­πικότητας τοῦ κάθε μέλους. 

   Οἱ ὁμάδες τῶν συνομηλίκων συγ­κρο­τοῦνται συνήθως ἀπό φίλους πού μοιράζονται ἴδιες ἀπόψεις καί ἀξίες καί ἀλ­ληλεπιδροῦν. Ρήσεις ὅπως: «Δεῖξε μου τόν φίλο σου, νά σοῦ πῶ ποιός εἶ­σαι» ἤ «Ὅ­ποιος μοιάζει συμπεθεριάζει» συνήθως εἶναι ἀληθινές. Μέ τήν ὁμάδα ἐπιρροῆς τῶν συνομηλίκων οἱ νέοι προσπαθοῦν νά ξεφύγουν ἀπό τούς οἰκογενειακούς περιορισμούς καί νά καθιερώ­σουν ἀνεξάρτητη ταυτότητα.

   Τό σχολεῖο διά τῶν ἐκπαιδευτικῶν του ἔχει ὡς ἀποκλειστικό σκοπό τήν ἐ­πί­τευ­ξη γνωστικῶν, συναισθηματικῶν καί ψυχοκινητικῶν στόχων. Ὁ ἐκπαιδευτικός εἶ­ναι ὁ σημαντικότερος παράγοντας κοινωνικοποίησης καί ὁ τρόπος μέ τόν ὁ­ποῖο χειρίζεται τό παιδί, ὅσο πιό μικρό εἶ- ναι, μπο­ρεῖ νά ἐπηρεάσει τή συναισθηματική, διανο­ητική καί ψυχική κατάστασή του γιά  πάν­τα.

   Τά μέσα μαζικῆς ἐνημέρωσης εἶναι κατεξοχήν παράγοντες πού συμβάλλουν στήν κοινωνικοποίηση τοῦ ἀτόμου καί διαμορφώνουν τήν προσωπικότητά του. Κάποια ὅμως ἀπό αὐτά, ἰδιαιτέρως ἡ ση­μερινή τηλεόραση, μέ τόν τρόπο πού λειτουργοῦν δυσκολεύουν τό ἔργο τῶν χρι­στια­νῶν γονιῶν καί δημιουργοῦν προ­βλή­ματα ὡς πρός τή σωστή κοινωνικοποίηση, προ­βάλ­λοντας πρότυπα καί ἀξίες πού ἀντιστρατεύονται εὐθέως καί ἀπροκάλυπτα τόν νό­μο τοῦ Θεοῦ.

    Στό βιβλίο τῶν Παροιμιῶν διαβάζου­με: «Μὴ ἴσθι ἑταῖρος ἀνδρὶ θυμώδει, φίλῳ δὲ ὀργίλῳ μὴ συναυλίζου, μήποτε μάθῃς τῶν ὁδῶν αὐτοῦ καὶ λάβῃς βρόχους τῇ σῇ ψυ­χῇ» (22,24-25). Μήν πιάνεις φι­λία μέ ἄν­θρωπο πού θυμώνει, καί μέ ἄν­θρω­πο εὐέξαπτο μή συμπορεύεσαι, γιά νά μή συνηθίσεις στούς τρόπους του καί γίνουν παγί­δα στήν ψυχή σου! Ἡ Ἐκ­κλη­σία, κυρίως μέ τόν λειτουργικό της πλοῦ­­το καί τή χάρη τῶν Μυστηρίων της ἀλλά καί μέ τίς ἄλλες ἐκδηλώσεις της, λειτουρ­γεῖ εὐεργετικά καί ὑποστηρικτικά πρός τήν οἰκογένεια γιά τήν ὀρθή κοινωνικοποίηση ὅλων τῶν μελῶν, ἀφοῦ ἡ κοινωνικοποίη­ση τοῦ ἀνθρώπου διαρκεῖ ἐφ᾽ ὅρου ζω­ῆς. Στήν ἴδια γραμμή στοιχοῦνται καί οἱ διά­φορες ὀρθόδοξες νεανικές χριστιανικές κινήσεις.

    Οἱ γονεῖς ὀφείλουν νά δίνουν εὐ­καιρίες στά παιδιά τους, μέ διάκριση καί χω­ρίς νά τά πιέζουν, σεβόμενοι βεβαίως τήν ἐλευθερία καί τήν προσωπικότητα τοῦ κάθε παιδιοῦ τους, ὥστε νά τά βοηθήσουν νά ἀναπτυχθοῦν καί νά κοινωνικοποιηθοῦν στούς χώρους αὐτούς. Ἄς δώσουν οἱ γονεῖς τή δυνατότητα στά παιδιά τους ἀπό τή μικρή τους ἀκόμη ἡλικία νά συνυπάρχουν μέ συνομήλικα καί νά συμμετέχουν σέ διάφορες ἐκδηλώσεις τῶν ἐκκλησιαστικῶν φορέων: κατα­σκη­νώσεις, ἐξορμήσεις, ὀλιγοήμερες ἤ πο­λυ­ήμερες σέ ὅλη τή διάρκεια τοῦ ἔ­τους.  Ἕνα θεσμό πού ὀφείλουν νά ἐκμεταλλευτοῦν κυρίως οἱ γονεῖς πού ἔχουν μι­κρά παιδιά εἶναι οἱ κατασκηνώσεις τῶν οἰκογενειῶν. Εἶναι, χωρίς ὑπερβολή, τό πανηγύρι τῆς χαρᾶς! Τά παιδιά, ἰδιαίτερα τά μικρά, ἔχουν νά κερδίσουν πολλά. Δέχονται φυσικά καί ἐντελῶς ἀβί­αστα, σέ κλίμα χαρᾶς, γέλιου καί ἀποδο­χῆς, πληθώρα θετικῶν ἐ­ρεθισμάτων, πού συν­τε­λοῦν στήν κοινω­νικοποίησή τους καί ἀ­ποτελοῦν μοναδική εὐκαιρία νά ἀν­τι­στα­θμίσουν ἐλλείψεις καί ἀρνητικές καταστάσεις πού τυχόν βιώνουν στά σπίτια τους.

*   *   *

   Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνα κομμάτι ἀπό πηλό πού ἀπέκτησε ζωή μέ τήν πνοή τοῦ Θεοῦ.

   Οἱ γονεῖς ὀφείλουν ἑπομένως νά ἐμ­φυσή­σουν δυνατά μές στήν ψυχή τοῦ κάθε παιδιοῦ τόν Χριστό. Ἔτσι θά κοινωνικοποιηθεῖ ὀρθά καί θά δρᾶ στήν κοινωνία σωστά καί ἐνεργητικά.