Το ηφαίστειο Στρόμπολι της Ιταλίας

Το ηφαίστειο Στρόμπολι της Ιταλίας

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου – συγγραφέα

    ΓΕΝΙΚΑ: Το Στρόμπολι (Stromboli) είναι ένα μικρό νησί [έκτση 12 περίπου τ.χλμ.] στην Τυρρηνική θάλασσα, στο οποίο βρίσκεται ένα από τα τέσσερα ενεργά ηφαίστεια της Ιταλίας. 

Πρόκειται για μια από τις οκτώ Αιολίδους νήσους, ή νήσους Λίπαρι, που αποτελούν ένα ηφαιστειακό τόξο βόρεια της Σικελίας, μάλιστα είναι η κατ' εξοχήν Αιολίδα, καθώς εκεί πιστευόταν ότι κατοικούσε ο θεός Αίολος ο “ταμίας των ανέμων”, κατά τον Στράβωνα. Το σημερινό του όνομα είναι παραφθορά της αρχαίας ελληνικής ονομασίας Στρογγύλη που οι πρόγονοί μας της δώσαν χάρις στο χαρακτηριστικό του σχήμα. Στο νησί ζουν σήμερα από 400 έως 750 μόνιμοι κάτοικοι. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα οι κάτοικοι ασχολούνταν με καλλιέργειες εκτός άλλων ναυτικών ασχολιών, οπότε  και το νησί φιλοξενούσε 4.000 μόνιμους κατοίκους. Η οικονομική ύφεση που προκλήθηκε εξαιτίας της ενοποίησης της Ιταλίας, οι συνεχιζόμενες εκρήξεις του ηφαιστείου, οι σεισμοί αλλά και ασθένειες των φυτών [περονόσπορος] που τη δεκαετία του '30 έπληξαν τις πιο κερδοφόρες από τις τοπικές επιχειρήσεις, αυτές του κρασιού, οδήγησαν τους κατοίκους στη μετανάστευση με κύριους προορισμούς την Αυστραλία, την Αμερική και τη Βόρεια Ευρώπη, οδηγώντας το νησί σε ερήμωση. Σήμερα βασική πηγή εισοδήματος στο νησί αποτελεί ο τουρισμός.

    ΤΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ: Το νησί οφείλει την ύπαρξή του στα υλικά που εναποθέτουν οι εκρήξεις του ηφαιστείου, κατά τη διάρκεια μιας μακραίωνης διαδικασίας που ξεκίνησε πριν από περίπου 160 χιλιάδες χρόνια και συνεχίζεται αδιάκοπα μέχρι σήμερα. Η τελευταία μεγάλη έκρηξη έλαβε χώρα στις 2 Αυγούστου 2008. Η κορυφή του ηφαιστείου βρίσκεται 926 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, αλλά στην πραγματικότητα βρίσκεται σε ύψος 2.000 μέτρων πάνω από τον πυθμένα της, από το επίπεδο δηλαδή που πρωτοεμφανίστηκε. Στην κορυφή του υπάρχουν τρεις ενεργοί κρατήρες. Χαρακτηριστικό γεωλογικό στοιχείο του αποτελεί η λεγόμενη «Sciara del Fuoco» (Ρυάκι της Φωτιάς), μια κοιλότητα σε σχήμα πετάλου που σχηματίστηκε με την πάροδο των τελευταίων 13.000 ετών, μετά από συνεχείς κατολισθήσεις στη βορειοδυτική πλευρά του κώνου. Βορειοανατολικά του νησιού υπάρχει μια βραχονησίδα, το Στρομπολίκιο [Μικρό Στρόμπολι, το οποίο είναι απομεινάρι ενός παλαιότερου κρατήρα του ίδιου ηφαιστείου.

   ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΕΣ ΕΚΡΗΞΕΙΣ ΤΥΠΟΥ ΣΤΡΟΜΠΟΛΙ: Η ηφαιστειακή δράση τύπου Στρόμπολι αναφέρεται σε εκρήξεις από μικρές έως μεγάλες με εκρηκτικές στήλες μερικών χιλιομέτρων. Εντούτοις, η πραγματική στρομπόλια δράση χαρακτηρίζεται από μικρές σύντομες εκρήξεις κολλώδους λάβας, όπως συνέβη κατά το παρελθόν με το Στρόμπολι, που εκτινάσσεται μερικές δεκάδες έως εκατοντάδες μέτρα στον αέρα. Οι εκρήξεις αυτές συνήθως δεν παράγουν εκρηκτική στήλη. Εκτοξεύουν σχετικά ιξώδη βασαλτική λάβα από τον πόρο του ηφαιστείου. Η σχετικά υψηλή πίεση των αερίων έχει ως αποτέλεσμα τον θρυμματισμό της λάβας και τη δημιουργία εκρήξεων με αρκετό κρότο. Μολονότι οι στρομπόλιες εκρήξεις είναι πιο θορυβώδεις από αυτές του τύπου της Χαβάης, π.χ., δεν είναι πιο επικίνδυνες. Τα ηφαιστειακά αναβλύσματα των εκρήξεων τύπου Στρόμπολι είναι βολίδες και λιθάρια που εκτοξεύονται με παραβολικές τροχιές και συσσωρεύονται γύρω από τον ηφαιστειακό πόρο σχηματίζοντας έτσι το ηφαιστειακό οικοδόμημα. Τυπικοί σχηματισμοί αυτών των εκρήξεων είναι οι κώνοι σκωριών από βασαλτικά πυροκλαστικά υλικά. Εντούτοις, βασικής σύστασης στρωματοηφαίστεια μπορούν να εμφανίσουν επίσης στρομπόλια δράση, όπως για παράδειγμα το όρος Έρεβος στην Ανταρκτική. Στις εκρήξεις τύπου Στρόμπολι το βασικό ηφαιστειακό προϊόν είναι οι σκωρίες, οι οποίες είναι πολύ φυσαλιδοποιημένα κομμάτια βασαλτικής λάβας. Τα λιθάρια και οι βολίδες συχνά αποτίθενται σε στρώσεις γύρω από το ηφαίστειο σχηματίζοντας αποθέσεις πτώσης σκωριών.