Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( ΙΕ΄ )

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΕ΄

Ή έννοια της δικαιοσύνης Ε΄

Αναπτύξαμε στά δύο προηγούμενα άρ­θρα τή σκέψη δύο μεγάλων Πατέρων τής 'Εκκλησίας, των άγιων Γρηγορίου τοϋ Πα­λαμά και Γρηγορίου Νύσσης, ώς πρός τό σωτηριώδες έργο του Χριστού γιά τόν άνθρωπο. Και είδαμε ότι, μολονότι ανα­πτύσσει μέ διαφορετικό τρόπο ό καθένας τους τή θεωρία του για τή λύτρωση, έντούτοις κεντρική θέση στή σκέψη και τών δύο κατέχει ή έννοια τής δικαιοσύνης.

Ασφαλώς ό Θεός μπορούσε, τονίζουν, νά άπελευθερώσει τόν άνθρωπο άπό τή σκλαβιά του διαβόλου έξουσιαστικώς- όμως άντί γι΄ αύτό επιλέγει τόν πιο ται­ριαστό στήν κατάστασή μας τρόπο και πλέον άρμόδιο γιά τόν ίδιο, άντίστοιχο τής δικής Του «θεοπρεπούς άξίας». Θε­ληματικά άμαρτήσαμε και κατά λόγον δι­καιοσύνης παραδοθήκαμε στή σκλαβιά τοϋ διαβόλου. Κατά λόγον δικαιοσύνης λοιπόν πρέπει και νά απελευθερωθούμε. Και πώς απελευθερωνόμαστε κατά λόγον δικαιοσύνης; Μέ τήν πληρωμή τοϋ χρέ­ους μας, τονίζουν οί άγιοι, μέ τήν κατα­βολή τών απαιτούμενων λύτρων.

Στό κείμενο τοϋ άγίου Γρηγορίου Νύσ­σης τονίζεται ότι τά λύτρα αύτά τά άπαιτεί ό διάβολος και άφήνεται νά φανεί ότι μάλλον αύτός τά λαμβάνει. Είναι όμως αύτό πρέπον; Τό έρώτημα είναι καίριο, απασχόλησε πολλούς Πατέρες και ερμη­νευτές, τήν τελειότερη όμως άπάντηση σ' αύτό τήν έδωσε ό μεγαλύτερος όλων τών θεολόγων Πατέρων, ό άγιος Γρηγόριος ό Θεολόγος. Τί λέει;

Υπάρχει ένα ζήτημα, ύπογραμμίζει, τό όποιο οί περισσότεροι τό παραβλέπουν, έγώ όμως τό έξετάζω λεπτομερώς. Πρό­κειται γιά τούτο: Σέ ποιόν προσφέρθηκε και γιά ποιόν λόγο τό αίμα «τό μέγα και περιβόητον τοϋ Θεού και άρχιερέως και θύματος» γιά τήν άπελευθέρωση των ύποδουλωμένων στόν διάβολο άνθρώπων; Μέ δεδομένο ότι τό λύτρο περιέρ­χεται στήν κατοχή έκείνου ό όποιος κα­τέχει τόν δούλο, ζητώ νά μάθω σέ ποιόν προσφέρθηκε ώς λύτρο τό αίμα τοϋ Χρι­στού και γιά ποιόν λόγο.

«Εί μέν τω πονηρώ, φεύ τής ύβρεως»! Άν τυχόν προσφέρθηκε στόν πονηρό, αλίμονο! αύτό είναι ύβρις! Ύβρις, διότι όχι μόνο λαμβάνει λύτρο άπό τόν Θεό, άλλά και τόν ίδιο τόν Θεό λαμβάνει ώς λύτρο. Και παίρνει ύψηλότατο μισθό γιά τήν τυ­ραννία πού άσκησε εις βάρος μας.

Άν πάλι δεχθούμε, συνεχίζει ό Άγιος, ότι τό λύτρο προσφέρθηκε στόν Πατέρα, τό πρόβλημα παραμένει. «Πρώτον μέν πώς; Ούχ ύπ' έκείνου γάρ έκρατούμεθα»· πρωτίστως διότι μένει ανερμήνευτο τό πώς μπορούσε νά γίνει αύτό, άφού δέν ήμασταν αιχμάλωτοι σέ Κείνον. Και δεύ­τερον διότι, ποιός ήταν ό λόγος πού θά εύχαριστούσε τόν Πατέρα τό αίμα τοϋ Μονογενούς Υιού Του; Απαράδεκτο φαίνεται αύτό, δεδομένου ότι ό Πατήρ ούτε κάν τή θυσία τοϋ 'Ισαάκ δέχθηκε, άλλά έβαλε στή θέση του ένα κριάρι.

Στό σημείο αύτό ό Άγιος προσφέρει θαυμαστή λύση τοϋ ζητήματος. Άν δέν τό λαμβάνει ό διάβολος ούτε είμαστε αιχμά­λωτοι στόν Πατέρα γιά νά καταβληθεί σ' Αύτόν, τί συνέβη;

«Ή δήλον, ότι λαμβάνει μέν ό Πατήρ, ούκ αίτήσας, ούδέ δεηθείς, άλλά διά τήν οίκονομίαν, και τό χρήναι άγιασθήναι τώ άνθρωπίνω τού Θεού τόν άνθρωπον». Ώστε, λέει, ό Πατήρ λαμβάνει τό λύτρο τοΰ αίματος τοΰ Κυρίου. Τό λαμβάνει όμως όχι διότι τό ζήτησε ούτε διότι τυχόν τό έχει άνάγκη, άλλά «διά τήν οίκονομίαν», γιά νά τακτοποιηθεί δηλαδή τό ζήτημα τής λυτρώσεως τού άποστατημένου άνθρώπου, και επιπλέον διότι έτσι έπρεπε νά άγιασθεί ό άνθρωπος, νά άγιασθεί μέσω τής άνθρωπίνης φύσεως τού ένανθρωπήσαντος Θεού- ώστε τελικά ό Πα­τήρ, άφοΰ λάβει τό λύτρο, νά μάς έλευθερώσει, έχοντας πλέον τό δικαίωμα νά άσκήσει βία πάνω στόν τύραννο, και νά μάς έπαναφέρει κοντά Του διά τού Υίού, ό Όποιος μεσολάβησε ώς μεσίτης μεταξύ ήμών και τοϋ Πατρός και μεθόδευσε τό έργο Του γιά τή σωτηρία μας «εις τιμήν τοϋ Πατρός»· έτσι ώστε νά τιμηθεί ώς Λυ­τρωτής μας ό Πατήρ, στόν όποιο Πατέρα ό Υιός διαρκώς άποδίδει τά πάντα.

Στό σημείο αύτό τελειώνει τόν συλλογι­σμό του ό άγιος Γρηγόριος και έπιλέγει: «τά πλείω σιγή σεβέσθω»· τά περισσότε­ρα άς τά σεβαστούμε τηρώντας σιωπή.

Ή προσέγγισή του στό μυστήριο ύπήρξε έκπληκτική. Τί μάς λέει; Τήν άναλύουμε έλεύθερα σέ συνδυασμό μέ τις έννοιες τών δύο άλλων Γρηγορίων:

Ό άνθρωπος, λέει, είναι αιχμάλωτος στόν διάβολο, ύπό τήν έξουσία τού όποι­ου περιήλθε δικαίως, διότι τόν άκολούθησε μέ τή θέλησή του διαπράττοντας τήν άμαρτία. Πώς θά έλευθερωθεί; Όχι βέ­βαια βιαίως, διότι αύτό δέν θά ήταν δίκαιο, άφού ό διάβολος τόν κατέχει νομίμως. Νομίμως μέ τήν έννοια ότι ό άνθρωπος αμάρτησε έλεύθερα και άμετανόητα. Θά πρέπει λοιπόν νά σωθεί μέ νόμιμο και δί­καιο τρόπο. Αύτό μπορεί νά γίνει μέ τήν καταβολή λύτρου. Τό καίριο έρώτημα εί­ναι τό σέ ποιόν θά προσφερθεί τό λύτρο. Στόν διάβολο; «Φεύ τής ύβρεως»! Αύτό είναι άπαράδεκτο- είναι άδικο και ύβρις. Γιατί άδικο και ύβρις; Διότι ό διάβολος τόν άνθρωπο, πού δικαίως περιήλθε στήν κατοχή του λόγω τής αμαρτίας, δέν τόν μεταχειρίστηκε έτσι όπως τού ήταν έπιτρεπτό, ώς κύριος, άλλά ώς τύραννος. 'Επο­μένως δέν δικαιούται νά λάβει ό 'ίδιος τό λύτρο.

Σέ ποιόν λοιπόν θά δοθεί; Θά δοθεί στόν Πατέρα, παρόλο πού δέν ήταν σ' Αύτόν αιχμάλωτος ό άνθρωπος. Και θά δοθεί στόν Πατέρα, όχι διότι 'Εκείνος τό ζήτησε ή τό έχει άνάγκη, άλλά γιά νά κα­τατεθεί κάπου άσφαλώς, προκειμένου νά ολοκληρωθεί τό σχέδιο τής σωτηρίας.

Αύτός είναι σέ ελεύθερη παρουσίαση ό βαθύς συλλογισμός τοϋ κορυφαίου θεο­λόγου, συλλογισμός πού δίνει λύση θαυ­μαστή στό μυστήριο τοϋ Σταυρού1.

Τό έρμηνεύει πλήρως;

Όχι!

Ό μέγας θεολόγος έχει πλήρη επίγνω­ση τής άδυναμίας όλων τών άνθρώπινων θεωριών νά έρμηνεύσουν τό βαθύ­τατο μυστήριο. Γι΄ αύτό και κατακλείει τις σκέψεις του μέ τήν προτροπή «τά πλείω σιγή σεβέσθω»· τά έπιπλέον σ' αύτό τό θέμα άς γίνονται σεβαστά διά τής σιωπής. Πού σημαίνει ότι μέχρις έδώ μάς είναι έπι- τρεπτό νά προχωρήσουμε. Αύτό είναι τό όριό μας - τών άνθρώπων! Τυχόν ύπέρ- βαση τοΰ όρίου όχι μόνο δέν θά λύσει τά ζητήματα άλλά και θά δημιουργήσει πε­ρισσότερα βεβηλώνοντας τό φοβερό μυ­στήριο.

«Τά πλείω σιγή σεβέσθω»!

Ήταν μία προφητική προειδοποίηση πρός τούς Άνσέλμους όλων τών αιώνων. Μήν παραβείτε τό όριο! Σεβαστείτε τό ιερότατο μυστήριο. Ό Άνσελμος και οί όμοιοι του τοϋ Σχολαστικισμού δέν τόν άκουσαν. Τό άποτέλεσμα ήταν αύτή ή δι­αστροφή πού περιγράψαμε.

Οδηγούμενοι πλέον στό τέλος αύτής τής μικρής μελέτης θά συνοψίσουμε όλα αύτά σέ άναφορά πρός τή θεωρία τοϋ Άνσέλ-μου και τήν επίδρασή της στόν 'Ορθόδοξο χώρο σέ λίγα έπόμενα άρθρα μας.

……………………………………………

[1] Λόγος ΜΕ Είς τό άγιον Πάσχα, KB', PG 36, 653.

Περιοδικό “Ο ΣΩΤΗΡ”

Δείτε σχετικά και:

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΔ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΙΓ΄)

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΙΒ΄)

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΑ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Ι΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Θ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Η΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Z΄

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΣΤ΄)

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (Ε΄)

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (Δ΄)

-Iκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Γ )

-Iκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Β )

-Προσέγγιση στο μυστήριο του Σταυρού (Α΄)