Η ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου κατά την συμπροσευχή με τον Πάπα στον Πανάγιο Τάφο

(25 Μαΐου 2014)

Homily by His All-Holiness Ecumenical Patriarch Bartholomew at the Joint Prayer Service (Holy Sepulcher, May 25, 2014)

"Do not be afraid; for I know that you seek Jesus who was crucified. He is not here; for he has risen, as He said. Come, see the place where the Lord lay." (Matt. 28.5-6)

Your Holiness and dearly beloved brother in Christ,

Your Beatitude Patriarch of the Holy City of Jerusalem, much loved brother and concelebrant in the Lord,
Your Eminences, Your Excellencies, and very reverend representatives of the Christian churches and confessions,
Esteemed brothers and sisters,

It is with awe, emotion and respect that we stand before "the place where the Lord lay," the life-giving tomb from which life emerged. And we offer glory to the all-merciful God, who rendered us, as His unworthy servants, worthy of this supreme blessing to become pilgrims in the place where the mystery of the world's salvation transpired. "How awesome is this place! This is none other than the house of God, and this is the gate of heaven." (Gen. 28.17)

We have come as the myrrh-bearing women, on the first day of the week, "to see the sepulcher" (Matt. 28.1), and we too, like they, hear the angelic exhortation: "Do not be afraid." Remove from your hearts every fear; do not hesitate; do not despair. This Tomb radiates messages of courage, hope and life.

The first and greatest message from this empty Sepulcher is that death, "this last enemy" of ours (see 1 Cor. 15.26), the source of all fears and passions, has been conquered; it no longer holds the final word in our life. It has been overcome by love, by Him, who voluntarily accepted to endure death for the sake of others. Every death for the sake of love, for the sake of another, is transformed into life, true life. "Christ is risen from the dead, by death trampling down death, and to those in the tombs He has granted life."

Do not, then, be afraid of death; but do not also be afraid of evil, despite any form that this might assume in our life. The Cross of Christ amassed all the arrows of evil: hatred, violence, injustice, pain, humiliation – everything that is suffered by the poor, the vulnerable, the oppressed, the exploited, the marginalized and the disgraced in our world. However, rest assured – all of you who are crucified in this life – that, just as in the case of Christ, the Cross is followed by the Resurrection; that hatred, violence and injustice have no prospect; and that the future belongs to justice, love and life. Therefore, you should work toward this end with all the resources that you have in love, faith and patience.

Nonetheless, there is another message that emanates from this venerable Tomb, before which we stand at this moment. This is the message that history cannot be programmed; that the ultimate word in history does not belong to man, but to God. In vain did the guards of secular power watch over this Tomb. In vain did they place a very large stone against the door of the Tomb, so that none could roll it away. In vain are the long-term strategies of the world's powerful – everything is eventually contingent upon the judgment and will of God. Every effort of contemporary humanity to shape its future alone and without God constitutes vain conceit.

Lastly, this sacred Tomb invites us to shed another fear that is perhaps the most prevalent in our modern age: namely, fear of the other, fear of the different, fear of the adherent of another faith, another religion, or another confession. Racial and all other forms of discrimination are still widespread in many of our contemporary societies; what is worst is that they frequently even permeate the religious life of people. Religious fanaticism already threatens peace in many regions of the globe, where the very gift of life is sacrificed on the altar of religious hatred. In the face of such conditions, the message of the life-giving Tomb is urgent and clear: love the other, the different other, the followers of other faiths and other confessions. Love them as your brothers and sisters. Hatred leads to death, while love "casts out fear" (1 John 4.18) and leads to life.

Dear friends,
Fifty years ago, two great church leaders, the late Pope Paul VI and Ecumenical Patriarch Athenagoras, cast out fear; they cast away from themselves the fear which had prevailed for a millennium, a fear which had kept the two ancient Churches, of the West and East, at a distance from one another, sometimes even setting them up against each other. Instead, as they stood before this sacred space, they exchanged fear with love. And so here we are, as their successors, following in their footsteps and honoring their heroic initiative. We have exchanged an embrace of love, even as we continue along the path toward full communion with one another in love and truth (Eph. 4.15) in order "that the world may believe" (John 17.21) that no other way leads to life except the way of love, reconciliation, genuine peace and fidelity to the Truth.

This is the way that all Christians are called to follow in their relations among themselves – whatever church or confession they belong to – thereby providing an example for the rest of the world. The way may be long and arduous; indeed, to some it may occasionally seem like an impasse. However, it is the only way that leads to the fulfillment of the Lord's will "that [His disciples] may be one." (John 17.21) It is this divine will that opened the way traveled by the leader of our faith, our Lord Jesus Christ, who was crucified and resurrected in this holy place. To Him belong glory and might, together with the Father and the Holy Spirit, to the ages of ages. Amen.

"Beloved, let us love one another; for love is of God." (1 John 4.7)
...........................................................

«Μή φοβεῖσθε ὑμεῖς∙ οἶδα γάρ ὅτι Ἰησοῦς τόν ἐσταυρωμένον ζητεῖτε∙ οὐκ ἔστιν ὧδε∙ ἠγέρθη γάρ καθώς εἶπε∙ δεῦτε ἲδετε τόν τόπον ὅπου ἔκειτο ὁ Κύριος» (Ματθ. 28, 5-6)

Αγιώτατε και προσφιλέστατε εν Χριστώ αδελφέ ∙

Μακαριώτατε Πατριάρχα της Αγίας Πόλεως Ιερουσαλήμ, λίαν αγαπητέ εν Κυρίω αδελφέ και συλλειτουργέ∙

Σεβασμιώτατοι, Εξοχώτατοι και αιδεσιμώτατοι εκπρόσωποι των χριστιανικών Εκκλησιών και ομολογιών∙

Αγαπητοί αδελφοί.

Μετά δέους, συγκινήσεως και ευλαβείας ιστάμενοι προ του τόπου «ὅπου ἔκειτο ὁ Κύριος», του ζωοδόχου Μνήματος, εκ του οποίου ανέτειλεν η ζωή, δοξολογούμεν τον πανοικτίρμονα Θεόν, τον καταξιώσαντα ημάς τους αναξίους δούλους Του της υψίστης ευλογίας, ίνα γινώμεθα προσκυνηταί του τόπου, όπου ετελεσιουργήθη το μυστήριον της σωτηρίας του κόσμου. «Ὡς φοβερός ὁ τόπος οὖτος! Οὐκ ἔστι τοῦτο, ἀλλ' ἤ οἶκος Θεοῦ, καί αὓτη ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ» (Γεν. 28,17).

Ελθόντες ως αι μυροφόροι γυναίκες τη μιά των σαββάτων «θεωρῆσαι τόν τάφον» (Ματθ. 28,1), ακούομεν και ημείς, ως εκείναι, την αγγελικήν προτροπήν: «μή φοβεῖσθε». Αποβάλετε από των καρδιών υμών πάντα φόβον, μη δειλιάτε, μη απελπίζεσθε. Ο Τάφος ούτος εκπέμπει μηνύματα θάρρους, ελπίδος και ζωής.

Πρώτον και μέγιστον μήνυμα εκ του κενού αυτού Μνημείου είναι ότι ο θάνατος, ο «ἔσχατος αὐτός ἐχθρός» μας (πρβλ Α' Κορ, 15, 26), η πηγή όλων των φόβων και των παθών, ενικήθη∙ δεν έχει πλέον τον τελευταίον λόγον εις την ζωήν μας. Ενικήθη από την αγάπην, από Εκείνον, ο Οποίος εδέχθη εκουσίως να τον υποστή χάριν των άλλων. Κάθε θάνατος χάριν της αγάπης, χάριν του άλλου, μεταβάλλεται εις ζωήν, ζωήν αιώνιον, ζωήν αληθινήν. «Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν θανάτῳ θάνατον πατήσας, καί τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωήν χαρισάμενος».

Μη φοβείσθε, λοιπόν, τον θάνατον, αλλ' ούτε και το κακόν οποιανδήποτε μορφήν και αν έχη τούτο εις την ζωήν μας. Ο Σταυρός του Χριστού συνεκέντρωσεν επάνω Του όλα τα βέλη του κακού: το μίσος, την βίαν, την αδικίαν, τον πόνον, την ταπείνωσιν – όλα όσα υφίστανται οι πτωχοί, οι αδύναμοι, οι καταπιεζόμενοι, οι αδικούμενοι, οι περιθωριοποιούμενοι και ταπεινούμενοι εις τον κόσμον. Αλλά, βεβαιωθείτε όλοι οι εσταυρωμένοι της ζωής αυτής, ότι, όπως συνέβη εις την περίπτωσιν του Χριστού, τον Σταυρόν ακολουθεί η Ανάστασις∙ ότι το μίσος, η βία και η αδικία δεν έχουν μέλλον∙ ότι το μέλλον ανήκει εις την δικαιοσύνην, την αγάπην και την ζωήν. Και εργασθήτε προς τούτο δι' όλων των δυνάμεών σας εν αγάπη, πίστει και υπομονή.

Αλλ' εκπέμπει και άλλο μήνυμα ο πάνσεπτος ούτος Τάφος, προ του οποίου ιστάμεθα την στιγμήν αυτήν. Είναι ότι η ιστορία δεν προγραμματίζεται∙ ότι τον τελευταίον λόγον εις αυτήν δεν τον έχει ο άνθρωπος, αλλ' ο Θεός. Μάτην εφύλαξε τον Τάφον τούτον η κουστωδία της κοσμικής ισχύος. Μάτην ετοποθέτησε λίθον μέγαν σφόδρα επί την θύραν του Μνημείου, ώστε να μη δύναται ουδείς να τον μετακυλίση. Μάταιοι είναι οι μακρυχρόνιοι σχεδιασμοί των ισχυρών της γης – όλα υπόκεινται εν τέλει εις την κρίσιν και το θέλημα του Θεού. Κάθε προσπάθεια του συγχρόνου ανθρώπου να διαμορφώση μόνος του το μέλλον του ερήμην του Θεού αποτελεί ματαιοπονίαν.

Τέλος, ο πανίερος ούτος Τάφος, μας καλεί να αποβάλωμεν ένα ακόμη φόβον, τον πλέον ίσως διαδεδομένον εις τον σύγχρονον κόσμον μας: τον φόβον του άλλου, του διαφορετικού, του αλλοπίστου, του αλλοθρήσκου, του ετεροδόξου. Αι φυλετικαί και κάθε είδους διακρίσεις επικρατούν ακόμη εις πολλάς συγχρόνους κοινωνίας μας και, το χειρότερον όλων, διαπερνούν πολλάκις και αυτόν τον θρησκευτικόν βίον των ανθρώπων. Ο θρησκευτικός φανατισμός απειλεί ήδη την ειρήνη εις πολλάς περιοχάς της γης, όπου και αυτό τούτο το δώρον της ζωής θυσιάζεται εις τον βωμόν της μισαλλοδοξίας. Ενώπιον της καταστάσεως αυτής το μήνυμα του ζωοδόχου Τάφου είναι επείγον και σαφές: αγαπήσατε τον άλλον, τον διαφορετικόν, τον αλλόπιστον, τον ετερόδοξον ως αδελφόν. Το μίσος οδηγεί εις τον θάνατον, η αγάπη «ἔξω βάλλει τόν φόβον» (Α' Ιω. 4, 18) και οδηγεί εις την ζωήν.

Αγαπητοί αδελφοί,

Προ πεντήκοντα ετών δύο μεγάλοι εκκλησιαστικοί ηγέται, οι αοίδιμοι Πάπας Παύλος Στ' και Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας έξω έβαλον τον φόβον, τον φόβον ο οποίος επί μίαν χιλιετίαν εκράτει μακράν απ' αλλήλων, και ενίοτε εναντίον αλλήλων, τας δύο αρχαίας Εκκλησίας, της Δύσεως και της Ανατολής, και επί του ιερού τούτου χώρου ιστάμενοι αντήλλαξαν τον φόβον με την αγάπην. Και ιδού ημείς, οι διάδοχοι αυτών, τοις ίχνεσιν αυτών πορευόμενοι, τιμώντες την ηρωϊκήν αυτών πρωτοβουλίαν, ανταλλάξαντες τον ασπασμόν της αγάπης, συνεχίζομεν την οδόν προς πλήρη μετ' αλλήλων κοινωνίαν εν αγάπη και αληθεία (Εφ. 4,15) «ἵνα ὁ κόσμος πιστεύσῃ» (Ιω. 17,21) ότι ουδείς άλλος δρόμος οδηγεί εις την ζωήν πλην εκείνου της αγάπης, της καταλλαγής, της ειρήνης εν αληθεία και της πιστότητος εις την Αλήθειαν. Αυτόν τον δρόμον καλούνται όλοι οι χριστιανοί να ακολουθήσουν εις τας μεταξύ των σχέσεις εις οιανδήποτε εκκλησίαν ή ομολογίαν και αν ανήκουν, δίδοντες το παράδειγμα προς τον λοιπόν κόσμον. Ο δρόμος αυτός είναι ίσως μακρύς και δύσκολος, και εις ωρισμένους φαίνεται ενίοτε αδιέξοδος. Αλλ' είναι ο μόνος δρόμος που οδηγεί εις την εκπλήρωσιν της βουλής του Κυρίου «ἵνα πάντες ἓν ὦσιν» (Ἰωάν. 17,21). Μιας βουλής, η οποία τον δρόμον τούτον ήνοιξε και διήνυσεν ο αρχηγός της πίστεώς μας Κύριος Ιησούς Χριστός, ο σταυρωθείς και αναστάς επί του ιερού τούτου χώρου. Αυτώ η δόξα και το κράτος, συν τω Πατρί και τω Αγίω Πνεύματι, εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

«Ἀγαπητοί, ἀγαπῶμεν ἀλλήλους, ὅτι ἡ ἀγάπη ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐστί» (Α' Ιω. 4, 7 ).