 |
Εικόνα
1: Πλανήτης Άρης
|
Πλανήτης Άρης
ΓΕΝΙΚΑ: Ο Άρης, τέταρτος σε απόσταση από τον ήλιο
πλανήτης του Ηλιακού Συστήματος και δεύτερος πλησιέστερος προς τη Γη, λέγεται
συχνά ερυθρός πλανήτης εξαιτίας του ερυθρού χρώματος που παρουσιάζει και
οφείλεται στη σκουριά της επιφανείας του, [τριοξείδιο του σιδήρου (Fe2O3)]. O
Άρης είναι πλανήτης με λεπτή ατμόσφαιρα, με επιφάνεια που συνδυάζει κρατήρες
και ηφαίστεια, κοιλάδες, ερήμους και πολικά παγοκαλύμματα. Φαίνεται ότι έχει περιοδικά
επαναλαμβανόμενες «εποχές». Ο Άρης διαθέτει το ψηλότερο γνωστό όρος στο Ηλιακό
μας Σύστημα [Όλυμπος] και τη μεγαλύτερη κοιλάδα [Μαρινέρις]. Το βαθύπεδο
Βορεάλις που βρίσκεται στο βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη καλύπτει το 40% της
επιφάνειάς του και αποτελεί υπόλειμμα μιας γιγάντιας σύγκρουσης. Στην περιφορά
του γύρω από τον Ήλιο συνοδεύεται από δύο μικρούς δορυφόρους [Φόβος και
Δείμος1]. Η ονομασία του πλανήτη προέρχεται από τον μυθικό θεό του πολέμου,Άρη.
Οι ονομασίες των δύο δορυφόρων του δόθηκαν
από τούς δύο ομώνυμους γιους του μυθικού θεού. Ο Άρης, γνωστός από τα πρώτα
ιστορικά χρόνια, είναι ο πρώτος πλανήτης που παρατηρούμενος τηλεσκοπικώς
αποκάλυψε τα γενικά χαρακτηριστικά της μορφολογίας του, που θεωρήθηκαν παρόμοια
με αυτά της Γης. Η ομοιότητα αυτή έδωσε βάση σε μια συζήτηση για την ύπαρξη
ζωής σε αυτόν, ακόμη και σε σκέψεις μελλοντικής αποίκισής του. Επίσης, είναι
εύκολα προσεγγίσιμος από τις εξερευνητικές διαστημοσυσκευές, καθώς ένα ταξίδι
απαιτεί (με την σημερινή τεχνολογία) χρόνο έξι μηνών όταν οι θέσεις Γης και Άρη
είναι ευνοϊκές, κάτι που συμβαίνει ανά δυο χρόνια. Για τους λόγους αυτούς ο
Άρης είναι ο καλύτερα εξερευνημένος πλανήτης έως σήμερα.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Ο Άρης δημιουργήθηκε πριν από 4,2 δισ. έτη
από τον ίδιο πλανητικό δίσκο που δημιουργήθηκαν και οι υπόλοιποι πλανήτες.
Φαίνεται πως στα αρχικά στάδια εξέλιξής του, καλυπτόταν σε ορισμένα σημεία του
από υγρό νερό βάθους τουλάχιστον μερικών μέτρων, ενώ υπάρχουν ενδείξεις για την
ύπαρξη ενός ωκεανού.
Ενδεχομένως, λοιπόν, ο Άρης να φιλοξενούσε
ζωή μικροβιακής μορφής, που δεν εξελίχτηκε. Ορισμένοι “προχωρημένοι”
επιστήμονες πιστεύουν ότι η ζωή στη Γη θα μπορούσε να έχει προέλθει από τον Άρη
(;!). Το μικρό μέγεθος του Άρη και η μικρή βαρύτητα δεν του επέτρεψε να
διατηρήσει ολόκληρη την ατμόσφαιρά του.
Διαφεύγοντας το μεγαλύτερο μέρος της
ατμόσφαιράς του στο διάστημα, έπεσε η ατμοσφαιρική πίεση και το υγρό νερό εν
μέρει εξατμίστηκε και εν μέρει διέρρευσε στο υπέδαφος, ενώ στους πόλους του
πλανήτη διατηρήθηκε με μορφή παγετώνων. Έτσι ο Άρης έγινε ένας ερημικός,
άνυδρος πλανήτης με αραιή ατμόσφαιρα, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Σ' αυτή την
κατάσταση βρίσκεται εδώ και τουλάχιστον 500.000.000 έτη. Σύμφωνα με ενδείξεις,
η «υγρή» περίοδος του Άρη αφορά μονάχα το αρχικό τμήμα της ιστορίας του.
 |
Εικόνα
2: Η χαράδρα του Άρη
|
ΕΔΑΦΟΣ: Σύμφωνα με την εξέταση αρειανών μετεωριτών,
η επιφάνεια του Άρη αποτελείται κυρίως από βασάλτη. Μεγάλο μέρος της επιφάνειας
καλύπτεται από ψιλή σκόνη σκουριάς [οξείδιο σιδήρου]. Αν και ο Άρης δεν
παρουσιάζει στοιχεία μαγνητικού πεδίου, παρατηρήσεις δείχνουν ότι μέρη του
φλοιού του πλανήτη έχουν μαγνητιστεί. Μία θεωρία πρεσβεύει, παρατηρώντας τον
προσανατολισμό των πετρωμάτων του πλανήτη, ότι πριν από 4 δισεκατομμύρια
χρόνια, ο Άρης είχε ισχυρό μαγνητικό πεδίο. Ο πλάνητης έχει πυρήνα, εν μέρει
ρευστό, ακτίνας 1.480 χλμ, αποτελούμενο από σίδηρο και θείο. Ο πυρήνας
περιβάλλεται από πυριτικό μανδύα.
Το μέσο πάχος του φλοιού του πλανήτη είναι
από 50-120 χιλιόμετρα, ενώ το μέσο πλάτος του φλοιού της Γης είναι 40
χιλιόμετρα. Ο Άρης έχει πολλές χημικές ιδιαιτερότητες, που σχετίζονται με τη θέση
του στο Ηλιακό Σύστημα. Στοιχεία με χαμηλά σημεία βρασμού [χλώριο, φώσφορος,
θείο], είναι συχνότερα στον Άρη από τη Γη. Ίσως τα στοιχεία αυτά απομακρύνθηκαν
από περιοχές κοντά στον ήλιο από τον ισχυρό ηλιακό άνεμο του νεαρού Ήλιου.
Ομοίως, πιστεύεται ότι ο Ήλιος παρείχε στον Άρη περισσότερο οξυγόνο από τη Γη.
Οι αντιδράσεις σιδήρου με την περίσσεια ποσότητας οξυγόνου αιτιολογεί τη
μεγαλύτερη ποσότητα του αρειανού σιδήρου σε σχέση με τη Γη. Μετά το σχηματισμό
των πλανητών, ακολούθησε ο λεγόμενος «Ύστερος Βαρύς Βομβαρδισμός». Άλλωστε το
60% της επιφάνειας του Άρη δείχνει ρεκόρ κρατήρων από συγκρούσεις από εκείνη
την εποχή. Μεγάλο μέρος της υπόλοιπης επιφάνειας του Άρη ίσως βρίσκεται κάτω
από τεράστιους κρατήρες σύγκρουσης από αυτή την εποχή. Υπάρχουν ενδείξεις
τεράστιου κρατήρα πρόσκρουσης στο βόρειο ημισφαίριο του Άρη, διαστάσεων 10.600
χιλιόμετρα επί 8.500 χιλιόμετρα. Μερίδα επιστημόνων προτείνει ότι Άρης
χτυπήθηκε από σώμα μεγέθους Πλούτωνα πριν από περίπου τέσσερα δισεκατομμύρια
χρόνια. Το γεγονός αυτό, δημιούργησε μία ομαλή βόρεια πολική λεκάνη που
καλύπτει το 40% της επιφάνειας του πλανήτη.
ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ: Ο Άρης έχασε τη μαγνητόσφαιρά του πριν από 4
δις έτη, και έτσι ο ηλιακός άνεμος αλληλεπιδρά απευθείας με την ιονόσφαιρα του
πλανήτη, απομακρύνοντας άτομα από αυτήν. Η ατμόσφαιρα του Άρη αποτελείται κατά 95,32%
από διοξείδιο του άνθρακα 2,7% άζωτο και 1,6% αργό. Η πίεση στην επιφάνεια του
πλανήτη φτάνει στο ένα εκατοστό αυτής στην επιφάνεια της Γης!
Είναι ίση, δηλαδή, με την ατμοσφαιρική γήινη
πίεση στα 35.000 μ. υψόμετρο από την επιφάνεια της Γης. Συνεπώς, ένας
αστροναύτης θα χρειαστεί οπωσδήποτε διαστημική στολή, προκειμένου να περπατήσει
στην επιφάνειά του. Λόγω της αραιής ατμόσφαιρας, η ταχύτητα του ήχου είναι
μικρή, και οι ήχοι διαδίδονται μόνο μερικές δεκάδες μέτρα. Έτσι ο Άρης, εκτός
από άνυδρος και έρημος, είναι και σιωπηλός πλανήτης. Η χαμηλή πυκνότητα της αδύναμους, όμως καθώς η σκόνη που καλύπτει την
επιφάνεια του πλανήτη είναι ψιλή, οι αμμοθύελλες είναι συχνότατες. Συχνή επίσης
είναι και η εμφάνιση μικρών ανεμοστρόβιλων που μεταφέρουν σκόνη. Καθώς δεν
πρόκειται για μια πολύ δυναμική ατμόσφαιρα, το κλίμα του Άρη είναι αρκετά
προβλέψιμο και επαναλαμβάνεται σε κύκλους διάρκειας σχεδόν δυο Γήινων ετών, όσο
διαρκεί και η περιφορά του γύρω από τον Ήλιο. Στην ατμόσφαιρα του Άρη
παρατηρούνται επίσης αραιά νέφη διοξειδίου του άνθρακα, εμφανιζόμενα κυρίως τη
νύχτα και την αυγή, καθώς και αραιά σύννεφα από κρυστάλλους νερού, όταν ο
πλανήτης βρίσκεται κοντά στον ήλιο και εξαερώνεται ο πάγος των πόλων του. Λόγω
της διαφορετικής σύστασης της ατμόσφαιρας σε σχέση με αυτή τη Γης και της
ελάχιστης πυκνότητάς της, σε συνδυασμό με την αιωρούμενη σκόνη, το χρώμα του
ουρανού στον Άρη είναι κοκκινωπό ροζ.
ΓΕΩΛΟΓΙΑ: Ο Άρης έχει το ιδιόμορφο χαρακτηριστικό ότι
αποτελείται από δυο μορφολογικά ανόμοια «τμήματα»: το βόρειο ημισφαίριο
αποτελείται από «πεδιάδες» σχετικά μικρής πυκνότητας κρατήρων, ενώ το νότιο
βρίσκεται σε μεγαλύτερο υψόμετρο και είναι εμφανώς καταπονημένο από
προσκρούσεις μετεώρων. Εδώ βρίσκεται και ο κρατήρας Hellas basin, ο μεγαλύτερος
βεβαιωμένος, με διάμετρο 2.300 χιλιόμετρα, σημάδι μιας εξαιρετικά βίαιης
πρόσκρουσης πριν από 4 δις χρόνια.
Εξήγηση, όχι όμως ομόφωνα αποδεκτή, της
διαφοράς μεταξύ των δυο ημισφαιρίων είναι ότι οι βόρειες «πεδιάδες» αποτελούσαν
κάποτε πυθμένα ωκεανού που κάλυπτε μεγάλο μέρος του πλανήτη. Άλλη εξήγηση είναι
αυτή που προαναφέρθηκε, ότι στο βόρειο ημισφαίριο προσέκρουσε ένα σώμα μεγέθους
Πλούτωνα, σχηματίζοντας έναν τεράστιο κρατήρα πρόσκρουσης, το μεγαλύτερο
κρατήρα πρόσκρουσης που έχει ανακαλυφθεί, αλλά μένει να αποδειχθεί. Συνολικά,
έχουν ανακαλυφθεί 43.000 κρατήρες με διάμετρο μεγαλύτερη των πέντε χιλιομέτρων
στην επιφάνεια του Άρη. Ο μεγαλύτερος, ο Hellas Basin, είναι εμφανής από τη Γη.
Στον Άρη έχουν βρεθεί στοιχεία που αποτελούν ενδείξεις παλιότερης γεωλογικής
δραστηριότητας.
Υπάρχουν τεράστια ηφαίστεια, με κυριότερα το
(ανενεργό σήμερα) ηφαίστειο Olympus Mons, που είναι και το ψηλότερο βουνό του
ηλιακού συστήματος με ύψος 27.000 μέτρα. Το μεγάλο ύψος του ηφαιστείου οφείλεται
στο γεγονός ότι στον Άρη, σε αντίθεση με τη Γη, δεν υπάρχει κίνηση τεκτονικών
πλακών, κι έτσι η εκροή μάγματος συνεχίστηκε για εκατομμύρια χρόνια στο ίδιο
σημείο ψηλώνοντας ολοένα τον Όλυμπο. Ενδείξεις ηφαιστειακής δραστηριότητας
έχουν βρεθεί στον κρατήρα Γκούσεβ, που εξερεύνησε το ρομπότ Spirit. Σήμερα ο
πλανήτης θεωρείται γεωλογικά νεκρός, αν και η ύπαρξη ιχνών μεθανίου, σε
ορισμένες περιοχές, υποστηρίζεται ότι προκαλείται από περιορισμένη ηφαιστειακή
δραστηριότητα, όπως και η πιθανολογούμενη έκλυση υγρού νερού σε ίχνη. Πολλές
είναι οι ενδείξεις για την ύπαρξη ροής νερού κατά το παρελθόν, λόγω ύπαρξης
φαραγγιών, που οφείλονται προφανώς σε διάβρωση του νερού. Το φαράγγι Marineris,
όμως, το μεγαλύτερο του ηλιακού συστήματος με μήκος 4.500 χιλιόμετρα, προήλθε
από τη ρήξη του φλοιού του Άρη λόγω του βάρους των τεράστιων ηφαιστείων που
βρίσκονται βορειότερα. Στις παρυφές του όμως, όπως και σε άλλες περιοχές του
πλανήτη, εντοπίστηκαν σχηματισμοί που έχουν προέλθει καθαρά από τη ροή κάποιου
υγρού (νερού κατά πάσα πιθανότητα), όπως κοίτες αρχαίων ποταμών. Ίσως το νερό
που προκάλεσε τη διάβρωση να οφείλεται σε περιόδους «κατακλυσμών», κατά τις
οποίες τεράστιες ποσότητες νερού έρρεαν για μικρότερα χρονικά διαστήματα,
προκαλώντας αυτά τα αποτελέσματα.
ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ: Ο Άρης έχει δυο μικρούς δορυφόρους, το Φόβο
και το Δείμο, που οι επιστήμονες πιθανολογούν ότι είναι αστεροειδείς που μπήκαν
σε τροχιά γύρω του λόγω βαρυτικής έλξης του πλανήτη. Ο Φόβος περιφέρεται γύρω
από τον Άρη σε 7 ώρες και 39 λεπτά, σε μέση απόσταση από τον πλανήτη μόλις
9.377 χιλιόμετρα, εγγύτερα στο μητρικό του πλανήτη από κάθε άλλο δορυφόρο του
ηλιακού συστήματος. Εικάζεται ότι, κάποια στιγμή στο μέλλον ο Φόβος θα
πλησιάσει αρκετά κοντά στον Άρη ώστε να διασπαστεί και να σχηματίσει έναν
δακτύλιο γύρω από τον πλανήτη. Ο άλλος δορυφόρος, ο Δείμος, είναι αρκετά
μικρότερος από το Φόβο και περιφέρεται αρκετά μακρύτερα, σε απόσταση 23.460
χιλιομέτρων από τον Άρη, συμπληρώνοντας μια περιφορά κάθε 1,2 μέρες.
ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ: Ο Άρης είναι μέχρι σήμερα ο πιο γνωστός μας
πλανήτης, στον οποίο έχουν σταλεί οι περισσότερες διαστημοσυσκευές. Αιτία είναι
η εγγύτητά του, οι, μάλλον φιλολογικές, υποθέσεις για ύπαρξη ζωής στην
επιφάνειά του, καθώς και η σχετική “ευκολία”, με την οποία θα μπορούσε να
εγκατασταθεί μια ανθρώπινη αποικία στην επιφάνειά του. Το λεγόμενο “παράθυρο
εκτόξευσης” προς τον Άρη, η περίοδος δηλαδή στην οποία μπορεί να εκτοξευτεί μια
διαστημοσυσκευή στο μικρότερο δυνατό χρόνο, “ανοίγει” κάθε δυο χρόνια.
Ταυτόχρονα ο Άρης είναι και ο πλανήτης που έχει "εξαφανίσει" τις
περισσότερες διαστημοσυσκευές που στάλθηκαν προς αυτόν: σχεδόν 1 στις 3
αποστολές κατέληξαν σε αποτυχία. Οι επιστήμονες, αστειευόμενοι, μιλούν για
«κατάρα του Άρη».
 |
Εικόνα 3: Tο Curiosity στην επιφ.
του Αρη
|
Οι πρώτες προσπάθειες για εξερεύνηση
ξεκίνησαν το 1960 από τους Σοβιετικούς με το ανεπιτυχές πρόγραμμα Μαρσνικ. Το
1964, το αμερικανικό Μάρινερ4 πέρασε δίπλα από τον πλανήτη και έστειλε τις
πρώτες φωτογραφίες επιφανείας, αποκαλύπτοντας έναν άνυδρο πλανήτη γεμάτο
κρατήρες και κατά τα φαινόμενα χωρίς ζωή. Ακολούθησαν τα σκάφη του σοβιετικού
προγράμματος Μαρς, που έγιναν τα πρώτα που προσεδαφίστηκαν στον πλανήτη και
λειτούργησαν για λίγο μετά την προσεδάφιση. Η πρώτη σημαντική εξερεύνηση έγινε
από τα δυο σκάφη Βίκινγκ της NASA που προσεδαφίστηκαν στον Άρη, τον Αύγουστο
και Σεπτέμβριο του 1976.
Έστειλαν φωτογραφίες επιφανείας, μελέτησαν το
κλίμα και εκτέλεσαν μια σειρά πειραμάτων για την ύπαρξη ζωής στον πλανήτη, με
αρνητικά αποτελέσματα. Η επόμενη φάση εξερεύνησης του πλανήτη ξεκίνησε τη
δεκαετία του 1990, με τις αποστολές Σουρβάιορ και Παθφάιντερ της NASA, που
μελέτησαν τον πλανήτη από τροχιά και από την επιφάνειά του αντίστοιχα.Το 2005
έφτασαν στον Άρη τα δίδυμα ρομπότ Spirit και Opportunity, που διαπίστωσαν ίχνη,
από το απώτατο παρελθόν, υγρού νερού στην επιφάνεια. Πολύτιμες πληροφορίες μας
έστειλαν επίσης το Mars Express της ESA, που διαπίστωσε παγωμένο νερό στο
υπέδαφος, και το Mars Observer, που μεταφέρει την ισχυρότερη κάμερα που
στάλθηκε ποτέ σε άλλο πλανήτη. Μία από τις τελευταίες εξερευνητικές αποστολές
είναι της διαστημικής συσκευής Φοίνιξ (NASA), που εκτοξεύτηκε στις 4/8/2007 και
έφτασε στις βόρειες αρκτικές περιοχές του Άρη στις 25/5/2008, μελετώντας τις
πολικές περιοχές του μέχρι το Νοέμβριο του ίδιου έτους. Το 2011 η αποστολή
Φόβος-Grunt, σε συνεργασία Ρωσίας-Κίνας, απέτυχε, με τη διαστημοσυσκευή τελικά
να συντρίβεται. Στις 5/8/2012, η NASA με το ρομπότ Curiosity, προσεδαφίστηκε με
επιτυχία στην επιφάνεια του Άρη. Τα μακροπρόθεσμα σχέδια της NASA προβλέπουν
μια επανδρωμένη αποστολή στον Άρη, αλλά μετά το 2025 τουλάχιστον.
Περίοδος περιφοράς (έτος): 687 ημέρες.
Περίοδος περιστροφής: 24,62 ώρες.
Εμβαδόν επιφανείας: 144.798.500 τ.χλμ.
Πυκνότητα: 3,9 γρ/κυβ. εκ.
Βαρύτητα: 3,71 μ/τετ. δευτ. (0,376 g).
Θερμοκρασία επιφάνειας: -87°- 20°C
Σύσταση ατμόσφαιράς: 95,32% διοξείδιο
άνθρακα, 2,70% άζωτο, 1,60% αργό, 0,13% οξυγόνο, 0,08% μονοξείδιο του άνθρακα.
1.
Δείμος = τρόμος.
……………………………………………………………………
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
-Seidelmann, P. Kenneth (2007). "Έκθεση
της Ομάδα Εργασίας IAU/IAG για συντεταγμένες και ταχύτητες περιστροφής:
2006".
-Ουράνια Μηχανική και Δυναμική Αστρονομία 98
(3).
-Lodders Katharina, Fegley Bruce (1998). Το
εγχειρίδιο του πλανητικού επιστήμονα. Oxford University Press US.
-Giant Asteroid
Flattened Half of Mars, Studies Suggest. Scientific American.
-Mars Gloal
Geography. Windows to the Universe. University Corporation for At. Research.
-Mars Pulls Phoenix
In. University of Arizona Phoenix mission Website.
-Άρης, Παναγιώτα Πρέκα-Παπαδήμα, Καθημερινή
20-02-05.
-Ο Άρης, περιοδικό Focus 4 Ιουνίου 2003.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου