Αποσπάσματα από ομιλίες του π. Αθανασίου Μυτιληναίου για την έκτρωση

1, Από την 19η ομιλία στην Αποκάλυψη, 29-3-1981

… Έτσι, ανοίγουμε διάπλατα τις πόρτες και δεχόμαστε τους ανθρώπους όπως είναι. Είμαστε έτοιμοι να κάνουμε κάθε αβαρία, μα κάθε αβαρία, ακόμη και να αμνηστεύσουμε την πορνεία -το ξανατονίζω: να αμνηστεύσουμε και την πορνεία!- και πολλά άλλα να αμνηστεύσουμε, αρκεί να παρουσιασθούμε στους ανθρώπους μας ότι κατανοούμε δήθεν τον κόσμο -ακούστε: κατανοούμε τον κόσμο…!- και ότι θα πρέπει με κάθε τρόπο να τον βοηθήσουμε, κάνοντας στραβά μάτια σ’ εκείνα που έχει! Έτσι, θα δεχθούμε σιωπηρά και την έκτρωση, και άλλα πράγματα… Και πολλά άλλα πράγματα!

Μη νομίζετε, αγαπητοί μου, πως είναι ουτοπιστι­κά αυτά που σας λέω. Αυτά γίνονται σήμερα! Αν ξέ­ρατε πώς σκεφτόμαστε… Αν ξέρατε πώς σκέπτονται τα μυαλά των κληρικών… Αν ξέρατε πώς σκέπτονται σήμερα οι ποιμένες…! Και δεν μιλάω γιά τους ευρω­παίους ποιμένες του Προτεσταντικού και του Ρωμαιο­καθολικού κόσμου -ω, εκεί υπάρχει… «φρίξον, ή­λιε»!-αλλά μιλάω για μας! Για μας!… Αν ξέρατε πώς σκεπτόμαστε σήμερα…! Έτσι, να είχαμε λιγάκι άνε­ση, και να μπορούσαμε να πετάξουμε μερικά ταμπού, όπως λέμε, αν ξέρατε τι αποκαλύψεις θα είχαμε… και τι πράγματα θα λέγαμε στον κόσμο…!

2. Από την 89η ομιλία στην Αποκάλυψη, 11-12-1983.

… Οι φονείς· «τοις δε δειλοίς και απίστοις και εβδελυγμένοις και φονεύσι… το μέρος αυτών εν τη λί­μνη τη καιομένη πυρί και θείω, ο εστίν ο θάνατος ο δεύτερος»[1]. Ποιοι είναι αυτοί οι «φονείς».

Είναι οι πάσης φύσεως και μορφής φονιάδες.

• Πρώτα-πρώτα, είναι οι κοινοί δολοφόνοι· είναι αυτοί που σκοτώνουν τον άλλο άνθρωπο, οι κοινοί δολοφόνοι, οι κοινοί εγκληματίες.
• Δεύτερον, είναι όλοι εκείνοι οι λυμεώνες, οι κατα­στροφείς της ειρήνης, που δημιουργούν εμπόλεμες καταστάσεις.
• Τρίτον, είναι εκείνοι που σκοτώνουν τον εαυτό τους, που αυτοκτονούν.
• Τέταρτον, είναι αυτοί που καταστρέφουν την υ­γεία των ανθρώπων για να κερδίσουν χρήματα, είτε έμμεσα είτε άμεσα, και πεθαίνουν οι άνθρωποι γρήγο­ρα· είναι αυτοί δηλαδή που έχουν μπροστά στα μάτια τους το κέρδος, και δεν λογαριάζουν την υγεία των άλλων ανθρώπων. Και συντομεύεται η ζωή των συν­ανθρώπων τους, μόνο και μόνο για να βάλουν αυτοί στην τσέπη τους χρήματα!
• Και πέμπτον, είναι όλοι εκείνοι που προβαίνουν σε εκτρώσεις των εμβρύων.

Βέβαια όλες αυτές οι κατηγορίες που σας είπα τώ­ρα δεν είναι της ίδιας βαρύτητος. Θα με ρωτήσετε:

 «Θα καταδικασθούν και οι απλοί δολοφόνοι;». Φυσι­κά και αύτοί· γιατί όχι; Και θα μου το ρωτήσετε αυτό επειδή σήμερα φθάσαμε να εκθειάζουμε τους δράκους και να λέμε: «Ζήτω ο δράκος!» Βεβαίως, άμα ρωτήσε­τε όλους αυτούς γιατί σκότωσαν, έχουνε τους λόγους τους και τις δικαιολογίες τους και τις απόψεις τους. Ιδίως για την τελευταία περίπτωση, κάποιοι ίσως μου πουν: «Γιατί είναι φόνος η έκτρωση;». Διότι, απλού­στατα, η έκτρωση είναι φόνος! Διότι άμα σύλληψις, άμα άνθρωπος! Πώς θες να δεις, αγαπητέ, τον άνθρω­πο; να τον δεις έτοιμο, με πλήρη ανάπτυξη, που θα σου πει «Καλημέρα, μαμά!» και «Καλημέρα, μπα­μπά!»;…

Μόνο τότε θα είναι άνθρωπος;… Όταν ήδη φτιάχνεται, κτίζεται, δομείται, μέσα στα σπλάχνα της μάνας του ο αναπτυσσόμενος άνθρωπος, αυτός δεν εί­ναι άνθρωπος; Είναι ολόκληρος! Είναι πλήρης άν­θρωπος! Πλήρης! Με την διαφορά πως η πληρότητά του δεν φαίνεται ακόμη. Αλλά είναι πλήρης άνθρω­πος. Το μόνο που θα πάρει στη συνέχεια, είναι η τρο­φή, για να ξεδιπλωθεί. Κατά τα άλλα, δυνάμει, είναι πλήρης-πλήρης-πλήρης άνθρωπος! Γι’ αυτό λέμε: άμα σύλληψις, άμα άνθρωπος. Από την στιγμή που συλλαμβάνεται ένας άνθρωπος στα σπλάχνα μιας γυναί­κας, είναι άνθρωπος. Από την στιγμή εκείνη!

Έτσι λοιπόν θα μπορούσαμε να πούμε με σιγου­ριά, αγαπητοί μου, ότι και οι εκτρώσεις είναι φόνος.

3. Από την 93η ομιλία στην Αποκάλυψη, 22-1-1984

«Και ου μη εισέλθη εις αυτήν παν κοινόν και ο ποιών βδέλυγμα και ψεύδος, ει μη οι γεγραμμένοι εν τω βιβλίω της ζωής του αρνίου»[2]… Πάντως όλοι αυ­τοί δεν θα έχουν θέση μέσα στην «αγία πόλη», γιατί δεν είναι γραμμένοι στο «βιβλίο της ζωής». Θα σας υ­πενθυμίσω και πάλι εκείνο που λέει ο ιερός Χρυσό­στομος. Δεν πειράζει αν σας το έχω πει και δέκα φορές. Εδώ οι ομιλίες μας δεν έχουν παρά έναν χαρακτή­ρα μαθητείας. Πολλές φορές το ‘χω πει αυτό. Αν επικαλείσθε ότι η πολιτεία έτσι θεσπίζει τα πράγματα, ή αν επικαλείσθε -λυπούμαι γι’ αυτό που θα πω- ότι και η Εκκλησία μερικά πράγματα τα παραδέχεται-, θα σας απαντούσα μ’ αυτό που λέει ο ιερός Χρυσόστο­μος: «Δεν θα κριθείς με τους νόμους της πολιτείας, αλλά με το Ευαγγέλιο»[3].

Στην εποχή του βέβαια ίσως ακόμη δεν είχαν αρ­χίσει κάποιες παραχωρήσεις, που μπήκαν σιγά-σιγά μέσα στη ζωή της Εκκλησίας, όπως επί παραδείγματι ο δεύτερος γάμος από διαζύγιο, και ό,τι άλλο… Ακού­στε με: και ό,τι άλλο!… Αυτά μπήκαν σιγά-σιγά, αγα­πητοί μου, και η Εκκλησία σε κάποια εποχή τα δέ­χθηκε, βρισκόμενη κάτω από πίεση.

Αυτή τη στιγμή, επί παραδείγματι, καθορίζεται α­πό την πολιτεία ότι το έμβρυο έως τριών μηνών, επειδή δήθεν δεν είναι άνθρωπος, είναι μαϊμού, μπορούμε να το πετάμε στον βιολογικό βόθρο, ή στον βόθρο τον κοι­νό του σπιτιού μας! δηλαδή να γίνεται έκτρωση, άμ­βλωση. Όταν είναι όμως τριών μηνών και πάνω, α… τότε, τρεις μήνες και μία μέρα, σε πιάνει η τσιμπίδα του νόμου! Πω πω, ειρωνεία!… Ειρωνεία! Ώστε λοιπόν από τριών μηνών και πάνω το έμβρυο είναι άν­θρωπος! Από τριών μηνών και κάτω δεν είναι άνθρω­πος, και συνεπώς δεν είναι έγκλημα!

Τί να πω; Να πω ότι μπορεί και σ’ αυτό τον θρόνο της Εκκλησίας, μα αρχιεπισκοπικό, μα πατριαρχικό, μα επισκοπικό, να καθίσει ο Αντίχριστος;[4] -σας το ‘χω πει και παλιά- και να δεχθεί κάποτε η Εκκλησία ότι πράγματι έως τριών μηνών μπορεί ελεύθερα ο Χριστιανός να κάνει έκτρωση;! Τι να πω; Αναγκάζο­μαι να το πω κι αυτό.

Έστω λοιπόν κι αν είναι τα πράγματα κάτω από τέτοιες συνθήκες, δεν θα κριθούμε την ημέρα της Κρί­σεως με τους νόμους της πολιτείας, όπως λέει ο ιερός Χρυσόστομος, παρά μόνο με τους νόμους του Ευαγγε­λίου. Γι’ αυτό, αγαπητοί μου, μην παίρνουμε αέρα και αισθανόμαστε μιά ανακούφιση, ότι επιτέλους έγιναν οι νόμοι πιο συγκαταβατικοί, και μπορούμε κατά κά­ποιον τρόπο να έχουμε μία χαλαρή ζωή. Θα παρακαλέσω και θα πω, πως για έναν που ανέλαβε σοβαρά την υπόθεση της σωτηρίας του, αυτά δεν είναι παρωνυχίδες.

4. Ερμηνεία στον 138ο Ψαλμό, 6-02-1978

… Και λέει στη συνέχεια: «ουκ εκρύβη το οστούν μου από σου, ο εποίησας εν κρυφή, και η υπόστασίς μου εν τοις κατωτάτοις της γης»[5]. Ωραία εικόνα! Αυτός είναι ο στίχος 15. Αλλά ας μου επιτραπεί να γυρίσω λίγο πίσω, στον στίχο 13, που λέει: «ότι συ εκτήσω τους νεφρούς μου, Κύριε, αντελάβου μου εκ γαστρός μητρός μου». Όμως το Εβραϊκό, αντί του «αντελάβου» των Εβδομήκοντα, έχει το «με έπλεξες όπως ο καλαθοποιός, με ύφανες μέσα στα σπλάχνα της μάνας μου». Ακούστε: με ύφανες, με έπλεξες! Εί­ναι πάρα-πάρα πολύ ωραία εικόνα, ποιητικότατη, κα­τά μεταφοράν φυσικά. Φεύγοντας από το καλάθι του καλαθοποιού κι από τον αργαλειό της γυναίκας, μετα­φέρεται στην δημιουργία του εμβρύου κατά έναν τρό­πο υφαντικό. «Με έπλεξες, με ύφανες μέσα στα σπλά­χνα της μάνας μου»!

Γιατί γύρισα στον στίχο 13; Διότι ο στίχος 15 τώ­ρα θα κατεβεί στο μυστήριο της κυήσεως, και θα πει: «ουκ εκρύβη το οστούν μου από σου, ο εποίησας εν κρυφή». Δεν στάθηκε κρυφό από Σένα το κόκκαλό μου, η σπονδυλική μου στήλη, δηλαδή η κατασκευή μου, που αποτελεί το θεμέλιο της. Όπως θα ξέρετε, η σπονδυλική στήλη αποτελεί το θεμέλιο της σωματι­κής μας κατασκευής. Όπως βάζουμε κάποια αγκωνά­ρια μέσα στα θεμέλια, σίδερα, τσιμέντα και λοιπά, που δεν φαίνονται, αλλά επάνω τους στηρίζεται μετά η οικοδομή, έτσι στηρίζονται και όλα αυτά, οι σάρ­κες, τα πάντα, όλα, επάνω σε κάποια «θεμέλια». Για να κινώ τα χέρια μου, την γλώσσα μου, τα μάτια μου, όλα τα μέλη μου, σημαίνει ότι είναι από μέσα τα θεμέ­λια. Τα «θεμέλια» αυτά είναι τα κόκκαλα, είναι ο σκε­λετός. Αυτό είναι γνωστό.

Ωραία λοιπόν έκφραση αυτή, ότι το «οστούν μου», δηλαδή ο θεμέλιος της υπάρξεως μου -η σπονδυλική μου στήλη – δεν Σου είναι κρυφός -πότε;- Όταν τον κατέθετες εκεί, στα σπλάχνα της μητέρας μου, για ν’ αρχίσω την ύπαρξή μου· όπως και ένα σπίτι ξε­κινάει καταθέτοντας τον θεμέλιο λίθο του.

Αυτό «το οστούν», δηλαδή την σπονδυλική μου στήλη, «εποίησας εν κρυφή», την έφτιαξες «εν κρυ­φή», σημαίνει: πρώτον, κρυφά, και δεύτερον, σε τόπο κρυφό, σε τόπο αφανή.

Μόλις ξεκινάει η ζωή του εμβρύου μέσα στην κοι­λιά της μητέρας, υπάρχει τίποτε το φανερό; φαίνεται τίποτε; τόσο ο τρόπος, όσο και ο τόπος, είναι «εν κρυ­φή». Και ο τόπος και ο τρόπος. Εισέρχεται το σπέρ­μα, συναντάει το ωάριο, και αρχίζει η σύλληψη. Άμα σύλληψις, άμα άνθρωπος. Κι εκεί, παρακαλώ, αρχίζει τη ζωή του το έμβρυο. εκεί λοιπόν, όπου κατατέθηκε ο θεμέλιος λίθος του. Η κατάθεση του θεμελίου λίθου γίνεται ευθύς μετά τη συνάντηση ωαρίου και σπερμα­τοζωαρίου. Για την ακρίβεια, όχι ευθύς μετά, αλλά θα ‘λεγα καλύτερα άμα· άμα τη συναντήσει, ταυτόχρονα, ωαρίου-σπερματοζωαρίου. Καταπληκτικό! «Εν κρυ­φή» και ο τρόπος και ο τόπος. Εκεί μέσα, λοιπόν, ό­ταν ξεκίνησα εγώ την ύπαρξή μου, Εσύ με έβλεπες!

Αυτό και οι άγγελοι μπορεί να το δουν, διότι είναι υλική υπόσταση, και έχουν αυτή την δυνατότητα να βλέπουν την υλική φύση. Γι’ αυτό, όταν «Άγγελος πρωτοστάτης επέμφθη ειπείν τη Θεοτόκω το χαίρε», δηλαδή ο αρχάγγελος Γαβριήλ επισκέφθηκε την Θεο­τόκο και της ανάγγειλε ότι θα γεννήσει υιόν, και μόλις η Θεοτόκος είπε «γένοιτο μοι κατά το ρήμα σου»[6], τότε «συν τη ασωμάτω φωνή», ενώ δηλαδή ο ασώματος έλεγε με την ασώματη φωνή του το μήνυμα στην Θεοτόκο, «σωματούμενόν σε θεωρών, Κύριε, ίστατο και εξίστατο»[7] , ενώ στεκόταν, εξεπλήττετο αντικρύζοντας τον Κύριο, βλέποντας έτσι να πραγματο­ποιείται στα σπλάχνα της Θεοτόκου αυτό το μήνυμα που μόλις της ανάγγειλε, δηλαδή να σωματοποιείται ο ασώματος Λόγος. Καταλάβατε;

«Και η υπόστασίς μου», η ύπαρξή μου, «εν τοις κατωτάτοις της γης»[8] .

Εδώ παρομοιάζεται η κοιλία της μητέρας με τα «κατώτατα της γης». δηλαδή όπως όταν σκάβουμε τη γη και μπαίνουμε σ’ αυτή είναι πολύ σκοτεινή, έτσι και η κοιλία της μητέρας είναι σκοτεινή. Το ίδιο α­κριβώς γίνεται και με το σιτάρι, όταν το σπέρνουμε και πέφτει στα «κατώτατα της γης». Βεβαίως, όταν λέ­με «κατώτατα της γης», μην πηγαίνει το μυαλό σας στο κέντρο της γης! Ε, λίγο πιο κάτω από την επιφάνεια. Αυτό εννοεί με το «κατώτατα»· έτσι; Όπως και ο τάφος, που βάζουμε τον άνθρωπο, είναι τα «κατώτατα της γης»[9]. Λέμε ότι ο Χριστός κατέβηκε στα «κατώ­τατα της γης»[10]. Δεν κατέβηκε στον πυρήνα της γης! Μέσα στον τάφο κατέβηκε. Αυτό εννοεί. Μέσα σ’ ε­κείνο το σκοτάδι, κάτω από την επιφάνεια του χώμα­τος, βλέπουμε να αναπτύσσεται το σιτάρι, και όλα τ’ άλλα σπέρματα.
Λοιπόν, έτσι κι εγώ κατέβηκα σαν σε άλλη γη, σκοτεινή, στα σπλάχνα της μητέρας μου. Εί­ναι ωραιότατο! Ωραιότατο! Και συνεχίζει: «το ακατέργαστόν μου είδον οι ο­φθαλμοί σου, και επί το βιβλίον σου πάντες γραφήσονται»[11].

«Το ακατέργαστόν μου». Εδώ έχουμε μία ωραία έκφραση για το έμβρυο. Επειδή ο άνθρωπος ακόμη δεν έχει σχηματοποιηθεί σε τέλειο βαθμό, αποκαλεί το έμβρυο ακατέργαστη ύπαρξη, που τυγχάνει κατερ­γασίας. Τι ωραία έκφραση! ε;… «το ακατέργαστόν μου», δηλαδή την εμβρυώδη μου κατάσταση, «είδον οι οφθαλμοί σου», την έχουν δει τα μάτια Σου.

Και ο επόμενος στίχος: «και επί το βιβλίον σου πάντες γραφήσονται».

Εδώ τώρα θέλω να προσέξετε. Ανοίξτε καλά τα αυτιά σας, και του σώματος και της ψυχής, και να το έχετε και επιχείρημα αυτό. Σας παρακαλώ όλοι προ­σέξτε εδώ.

«Και στο βιβλίο Σου όλοι θα γραφούν». Ποιο «βιβλίο»; Των υπάρξεων! Στο μητρώο των υπάρ­ξεων! Αυτό σημαίνει ότι το έμβρυο ήδη γράφεται στο μητρώο των υπάρξεων. Άρα το έμβρυο έχει ύπαρξη και είναι άνθρωπος!

Κάποιος από σας -δεν ξέρω αν πρέπει να πω τ’ ό­νομα του· μερικοί το ξέρετε· αλλά ας μην το πω ό­μως- κάποιος από εσάς μου έφερε σ’ ένα φιαλλίδιο έ­να έμβρυο ενός μηνός, πλήρες, τόσο δα, σ’ ένα μπου­καλάκι των πενήντα γραμμαρίων. Τόσο δα ήταν το έμβρυο, τόσο δα· πλήρης σχηματισμός χεριών, πο­διών, κεφαλιού!

Τα χέρια με όλα τα δάκτυλα, θα έλε­γα και τα νύχια ακόμα. Τα χεράκια τα είχε έτσι· σ’ αυ­τό το στυλ. Τα πόδια, κι αυτά εκεί. Ήτανε αγόρι· φαίνονται και τα γεννητικά όργανα. Απ’ ο,τι φαίνεται, στην προσπάθεια να μπει στο μπουκάλι, αποκεφαλί­στηκε, και το κεφάλι ήτανε ριγμένο δίπλα, με δύο μαύρα στίγματα, τα μάτια. Πλήρης άνθρωπος!

Και ισχυρίζονται μετά οι γιατροί και πιστεύουν οι γυναίκες, και οι άνδρες, όταν κάνουν έκτρωση, ότι δεν είναι άνθρωπος, προβάλλοντας και την δικαιολο­γία: «Μα ήταν ενός μηνός, πάτερ. Πολύ μικρό· ενός μηνός»!….

Όχι ενός μηνός, αλλά ενός δευτερολέπτου μετά την σύλληψη, ευθύς μετά, εάν προκαλέσεις αποβολή, τεχνητή αποβολή εννοείται, έκτρωση μ’ άλλα λόγια, τότε έκανες φόνο. Η έκτρωση είναι φόνος! Αυτό το έμβρυο μες στο μπουκαλάκι θα αναστηθεί κατά την η­μέρα της Κρίσεως! Θα αναστηθεί! Είναι άνθρωπος! Κι εδώ σ’ αυτόν τον Ψαλμό το βλέπουμε καθαρά· «ό­λοι, λέει, θα γραφούν στο βιβλίο Σου», και μιλάει για την εμβρυακή κατάσταση.

Αυτό είναι ένα θαυμάσιο χωρίο, που έρχεται να επικυρώσει και να αποδείξει ότι το έμβρυο είναι πλή­ρης άνθρωπος, και συνεπώς η έκτρωσή του είναι φό­νος, και ότι το έμβρυο ήδη καταγράφηκε ως ανθρώπι­νη ύπαρξη στην μνήμη του Θεού, που σημαίνει ότι κι αυτό θα αναστηθεί. Είναι φοβερό!

Αγαπητοί μου, να σας φυλάξει ο Θεός μη τυχόν σκεφθείτε να κάνετε κάποια έκτρωση στη ζωή σας. Συνένοχοι φυσικά είναι και ο άνδρας και η γυναίκα. Συνένοχοι! μην το ξεχνάτε αυτό. Ακόμη, αν ποτέ έχε­τε κάνει έκτρωση, να μετανοήσετε· ή μάλλον όχι α μετανοήσετε και να κλάψετε και να εξομολογηθείτε, αλλά να μετανοείτε! Μέχρι που να πεθάνετε, πάντα να μετανοείτε! Πάντα να λέτε με αναστεναγμό: «Θεέ μου, συγχώρεσε με!». Ναι, μήπως ο Θεός δώσει έλεος!

Και κάτι άλλο ακόμη. Μην πείτε ποτέ με τον νου σας «Εγώ δεν θα κάνω ποτέ έκτρωση!». Μην το πείτε αυτό, διότι μπορεί η σύζυγός σας να βρεθεί σε μία τό­σο δύσκολη περίπτωση, κι έτσι να βρεθείτε σε δίλημ­μα, όταν σας πει ο γιατρός «Ή σώζεις το παιδί σου ή τη γυναίκα σου». Κι εσείς τώρα τι θα αποφασίσετε; Θα προτιμήσετε τη γυναίκα σας να σωθεί ή το παιδί σας, το μελλοντικό παιδί; Και τότε μπορεί να αποφα­σισθεί μία έκτρωση. Μην πείτε λοιπόν ότι ποτέ δεν θα κάνετε έκτρωση, διότι θα είναι αλαζονεία. Κι ο Θε­ός θα επιτρέψει να πάθει κανείς κακό εάν το σκεφθεί αυτό το πράγμα. Αλλά να λέτε: «Θεέ μου, «μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν». Εγώ ποτέ δεν θα επιθυμού­σα τέτοιο αμάρτημα» φύλαξέ με όμως Εσύ να μην βρεθώ σε δύσκολη θέση, και να πραγματοποιηθεί ένα τέτοιο αμάρτημα!».

Πάντως εκείνο που θέλω ιδιαιτέρως να τονίσω εί­ναι ότι εδώ έχουμε ένα θαυμάσιο αγιογραφικό χωρίο στο οποίο αναφέρεται η ύπαρξη του εμβρύου ως ανθρώπου, που αυτό καταγράφηκε στο «βιβλίο του Θε­ού», στα μητρώα του Θεού, ως ύπαρξη, και θα ανα­στηθεί κατά την ημέρα της Κρίσεως, την ημέρα της αναστάσεως των νεκρών. Βεβαίως! Αυτό που έχουμε στο μπουκαλάκι μέσα θα αναστηθεί! Είναι φρικώ­δες!…

***

[1] Αποκ. 21, 8.
[2] Αποκ. 21, 27.
[3] Αγ. Ιωάννης Χρυσόστομος, Εις το γυνή δέδεται νόμω,
MPG 51.221.57-222.6. «Τι γαρ ερούμεν τότε τω μέλλοντι κρίνειν ημάς, όταν τον νόμον παρενεγκών εις μέσον και αναγνούς είποι… Τί ερούμεν; Ου γαρ δει τους παρά των έξωθεν κειμένους νόμους εκεί προβαλέσθαι, αλλ’ ανάγκη σιγώντας και δεδεμένους εις το της γεέννης απάγεσθαι πυρ…».
[4] Βλ. Β’ Θεσ. 2, 4.
[5] Ψάλμ. 138, 15.
[6] Λουκ. 1, 38.
[7] Ωρολόγιον, Ακάθιστος Ύμνος, α’οίκος.
[8] Ψαλμ. 138, 15.
[9] Βλ. Ψαλμ. 62, 10.
[10] Βλ. ειρμόν ς’ ωδής του Κανόνος του Πάσχα.
[11] Ψαλμ. 138, 16.

π. Αθανασίου Μυτιληναίου: ΣΚΕΨΟΥ ΤΟ ΣΠΛΑΧΝΟ ΣΟΥ. (Αποσπάσματα απομαγνητοφωνημένων ομιλιών.) Εκδόσεις «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ»

Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου.