Η ανήθικη ηθική της αγοραπωλησίας ανθρωπίνων οργάνων

Η ανήθικη ηθική της αγοραπωλησίας ανθρωπίνων οργάνων

Του Εμμανουήλ Παναγόπουλου, Επίκ. Καθηγητή Χειρουργικής

Σχετικά πρόσφατα, στις αρχές του 2011, Βρε­τανοί γιατροί, με δηλώσεις τους, επανέφεραν στη δημοσιότητα το θέμα της αγοροπωλησίας ανθρωπίνων οργάνων και την εκδοχή της νο­μιμοποίησής της. Ο Nadey Hakim χειρουργός-μεταμοσχευτής και ο Sir Peter Bell πρώην αντιπρόεδρος του Βασιλι­κού Κολλεγίου των Χει­ρουργών της Αγγλίας, πρότειναν να ανοίξει η συ­ζήτηση για τη νομιμοποί­ηση της αγοράς ανθρωπίνων οργάνων, με την πεποίθηση ότι η οικονομική ανταμοιβή θα μει­ώσει δραστικά την έλλειψη οργάνων προς με­ταμόσχευση.Ο Bell, μάλιστα, προτείνει το ποσό των 50.000 έως 100.000 ευρώ ως λογική αμοιβή για ένα νεφρό, όσο δηλαδή κοστίζουν δύο χρόνια αιμοκάθαρσης. Ένας άλλος Βρετα­νός, ο John Harris, καθηγητής βιοηθικής στο πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, που εδώ και χρόνια αρθρογραφεί υπέρ της νομιμοποίησης της αγοράς οργάνων, προτείνει η αγορά να γί­νεται κάτω από αυστηρούς όρους και ο αγοραστής να είναι το Εθνικό Σύστημα Υγείας, το οποίο και θα διαθέτει τα όργανα στους κατάλ­ληλους δότες. Σε πρόσφατες δηλώσεις του στην εφημερίδα Indepentent, μεταξύ άλλων είπε: «η πληρωμή δεν μηδενίζει τον αλτρουισμό. Οι γιατροί δεν φροντίζουν λιγότερο τους ασθενείς επειδή πληρώ­νονται, και στο σημερινό σύστημά μας όλοι πληρώ­νονται εκτός από τους δότες». Κάποιος blogger σχολίασε: «είναι φανερό, ότι όντας κάποιος βιοηθικός, μικρή σχέση έχει με το να είναι ηθι­κός».

Βεβαίως ακούστηκαν και αντίθετες φωνές, όπως του Keith Pigg, προέδρου της Βρετανικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων, του Simon Rippon από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, του Antony Warrens καθηγητού της ιατρικής και του Kenneth Boyd καθηγητού της ιατρικής ηθικής στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, που θεωρούν ότι η νομιμοποίηση της αγοράς οργάνων θα βλάψει τον αλτρουισμό και θα μειώσει την προσφορά οργάνων και κυρίως θα οδηγήσει στην εκμετάλλευση φτωχών ανθρώ­πων, που τελικά θα καταστούν αποθήκες ανταλλακτικών για τους πλούσιους.

Είναι αλήθεια ότι οι λίστες αναμονής προς μεταμόσχευση, χρόνο με τον χρόνο, αυξάνον­ται, με αποτέλεσμα η προσφορά οργάνων, είτε από ζώντες είτε από τους ανακριβώς και παραπλανητικώς αποκαλούμενους «πτωματικούς δότες» να υπολείπεται σημαντικά και ένα σε­βαστό ποσοστό αρρώστων να καταλήγει πριν φθάσει στη μεταμόσχευση. Το μόνο κράτος που δεν έχει πρόβλημα μέ τις λίστες είναι το Ιράν, που από το 2006 έχει νομιμοποιήσει την αγοροπωλησία ανθρωπίνων οργάνων. Όμως, η σημαντική έλλειψη μοσχευμάτων έχει οδηγή­σει σε ένα παγκόσμιο παράνομο εμπόριο ανθρωπίνων οργάνων, εγκληματικής, σε με­γάλο βαθμό, προέλευσης και λαθραίας διακίνη­σης και στο φαινόμενο του «μεταμοσχευτικού τουρισμού». Υπολογίζεται ότι το 10% της παγ­κόσμιας μεταμοσχευτικής δραστηριότητος βα­σίζεται στην λαθραία διακίνηση μοσχευμάτων. Πτωχοί άνθρωποι, από χώρες της Ασίας και της Αφρικής, πωλούν τον νεφρό τους για να επιβιώσουν ή για να σπουδάσουν τα παιδιά τους ή για να καλύψουν χρέη τους.

Πολλά από τα λαθραία διακινούμενα όργανα είναι προϊόν εγκληματικής δραστηριότητος. Έγκυρα δημοσιεύματα στο διεθνή τύπο δεί­χνουν ότι στην Κίνα, που κατέχει την παγκό­σμια πρωτιά θανατικών εκτελέσεων, γίνεται λαθραία διακίνηση οργάνων, που λαμβάνονται από θανατοποινίτες. Η πρώην Γενική Εισαγ­γελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, Carla Del Ponte, στο βιβλίο της «The Hunt. Me and the War Criminals», που κυκλοφορήθηκε το 2008, αναφέρει ότι υπάρχουν σαφείς ενδεί­ξεις ότι αξιωματούχοι του απελευθερωτικού στρατού του Κοσόβου και ο ηγέτης τους Hashim Thaci, ο σημερινός πρωθυπουργός του Κοσόβου, έχουν εμπλακεί σε λαθραία δια­κίνηση ανθρωπίνων οργάνων το 1999-2000, που προέρχονταν από Σέρβους αιχμαλώτους, τους οποίους μετέφεραν στην Πρίστινα, όπου στην κλινική Medicus τους αφαιρούσαν τα όργανα και στη συνέχεια τα διακινούσαν μέσω Αλβανίας. Μετά από 3/ετή έρευνα, στις 25.1.2011 το Συμβούλιο της Ευρώπης στην Κοι­νοβουλευτική του Συνέλευση έκανε δεκτή την αναφορά του μέλους του Dick Marty και εξέ­δωσε ψήφισμα, αναγνωρίζοντας τη διακίνηση και εμπορία ανθρωπίνων οργάνων από τους αξιωματούχους του απελευθερωτικού στρατού του Κοσόβου και τον ηγέτη τους Thaci.

Η λαθραία διακίνηση οργάνων έχει σχέση και με το φαινόμενο του «μεταμοσχευτικού τουρι­σμού», δηλαδή της μετακίνησης αρρώστων από τον δυτικό κόσμο στις χώρες της Ασίας και της Αφρικής προς μεταμόσχευση. Έτσι στα πλαίσια του «μεταμοσχευτικού τουρισμού», που απευθύνεται σε πλούσιους ασθενείς, προ­σφέρονται πακέτα της τάξεως των 150.000-200.000 ευρώ, που περιλαμβάνουν αεροπορικό εισιτήριο, προεγχειρητικό έλεγχο, τη μεταμό­σχευση και δέκα ημέρες νοσηλείας.

Ασφαλώς, η ιδέα της αγοράς ανθρωπίνων οργάνων δεν είναι σημερινή. Απλά την ανακί­νησαν πρόσφατα οι Βρετανοί γιατροί. Ήδη ο David E. Jefferies σε άρθρο του με τίτλο «Το σώμα ως εμπόρευμα. Η χρήση των αγορών για τη θεραπεία της έλλειψης οργάνων», που δη­μοσιεύτηκε το 1998 στο International Journal of Global Legal Studies(5/2) γράφει «χρειαζό­μαστε ένα νέο σύστημα, ένα που θα εμπορευ­ματοποιήσει τα όργανα σε παγκόσμιο δίκτυο, που θα επιτρέπει σε ανθρώπους συμβάσεις για ανταλλαγή οργάνων με χρηματική ανταπό­δοση. Έτσι η αγορά θα δώσει οικονομικά κίνη­τρα, που θα αυξήσουν την παροχή οργάνων». Το 2009, ένας άλλος οικονομολόγος, ο Gary Becker, βραβείο Νόμπελ οικονομίας, σε άρθρο του στην Washigton έλεγε «Για έναν οικο­νομολόγο είναι σαφές ότι η ανισορροπία με­ταξύ ζήτησης και προσφοράς είναι το αποτέλεσμα της απαγόρευσης της αγοροπω­λησίας ανθρωπίνων οργάνων. Εάν ο νόμος αλλάξει, η υπόσχεση του κέρδους θα αυξήσει τη δεξαμενή των οργάνων σε μία ελεύθερη αγορά και οι τιμές των οργάνων θα ισορροπή­σουν στα επίπεδα που θα εξαντλήσουν τη ζή­τηση».

Η σύγχρονη κοινωνία, την «ιδιοκτησία», που το άτομο ασκεί στο σώμα του, τη διαχει­ρίζεται ως μοναδική, υπό την έννοια ότι δεν μπορεί νόμιμα να μεταβιβαστεί σε τρίτους. Η κατοχή αυτής της ιδιοκτησίας δεν παρέχει και το δικαίωμα της μεταβίβασης και του ελέγχου της σε κανέναν άλλον και με οποιοδήποτε τρόπο. Εάν δεν μπορούμε να διαχειριστούμε τον όλο άνθρωπο ως κοινό εμπόρευμα, που μπορεί να πωληθεί ή να αγοραστεί, το ίδιο δεν μπορούμε να κάνουμε και με τα όργανά μας. Εάν διαχειριστούμε τα όργανά μας ως κοινό εμπόρευμα ή ως μέρος μιας ιδιοκτησίας, τότε η αξία τους θα μπορεί να προσμετρηθεί για την πληρωμή χρεών, να δοθεί ενέχυρο για την αγορά αγαθών, να υπολογισθεί στην αξία της ιδιοκτησίας του ατόμου που χρεοκοπεί ή και σε πολλές άλλες όμοιες καταστάσεις. Είναι, ασφαλώς, κατάντημα ο κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση Θεού πλασθείς άνθρωπος και βασι­λιάς της κτίσεως να μετατραπεί σε ένα κοινό εμπόρευμα, διαπραγματεύσιμο στην παγκό­σμια ελεύθερη αγορά, σε μια αποθήκη ανταλλακτικών για τους έχοντες!...

Οι λίστες αναμονής για μεταμόσχευση είναι ασφαλώς ένα μείζον κοινωνικό ζήτημα, η λύση του όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι η νομιμοποίηση της αγοροπωλησίας ανθρωπίνων οργάνων.

Η νομιμοποίηση αυτή δεν θα εξαλείψει την παράνομη και εγκληματική απόκτηση και δια­κίνηση των οργάνων, όπως πιστεύουν οι υπο­στηρικτές της. Αντίθετα θα δημιουργηθεί μία νέα κερδοφόρα αγορά, που θα εκμεταλλεύεται τους φτωχούς, θα ικανοποιεί την ανάγκη των πλουσίων αρρώστων και θα δημιουργεί υψηλή κερδοφορία για τους μεσάζοντας. Η οπτική των αγορών, των οικονομολόγων και μερίδος, μικρής ευτυχώς, του ιατρικού κόσμου, που βλέπει τον άνθρωπο όχι ως πρόσωπο ανεκτί­μητης αξίας, αλλά ως εμπόρευμα και χρηστικό αντικείμενο, που ικανοποιεί κοινωνικές ανάγ­κες, έστω και αν καταστεί νόμιμη, δεν θα είναι ηθική, θα είναι μία οπτική ανήθικη.

 «Η Δράση μας» Οκτώβριος 2011 - Άγκυρα