Ευθανασία. Πολιτισμός θανάτου

Ευθανασία. Πολιτισμός θανάτου

  - Εμμανουήλ Παναγόπουλου, Αμ. Επ. Καθηγητού Χειρουργικής, Διευθυντού Χειρουργού, Ε.Σ.Υ

Στα τελευταία 40-50 χρόνια, οι στόχοι και οι πρακτικές της ιατρικής άλλαξαν ριζικά. Σε παλαιότερα χρόνια, ή ιατρική ηθική ήταν σαφώς τοποθετημένη υπέρ της ζωής, ενώ σήμερα ή ιατρική πρακτική, με αυξανόμενο ρυθμό, εμπλέκεται στη «νόμιμη» αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής.

    Ή τάση για την αποδοχή του τερματισμού της ανθρώπινης ζωής, ως φυσιολογικής λειτουργίας της ιατρικής, είναι επιταχυνόμενη. Διεθνή ιατρικά και βιοηθικά περιοδικά, με πολύ θετικό τρόπο συνηγορούν στον επαναπροσδιορισμό του θανάτου, πού θα περιλαμβάνει και άτομα σε εμμένουσα φυτική κατάσταση, καθώς και τα ανεγκέφαλα νεογνά.

Ή γραμμή πού χωρίζει τη ζωή από τον θάνατο έχει μετατεθεί, ώστε να καταστεί δυνατή ή άντληση οργάνων για μεταμόσχευση, σε χρόνο πού αυτά θα είναι υγιή και βιώσιμα. Ή ενεργητική ευθανασία και ή υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι ήδη νόμιμη πρακτική σε ορισμένες χώρες, ενώ ή παθητική ευθανασία, δηλαδή ή μη εφαρμογή ή ή απόσυρση της υποστηρικτικής της ζωής τεχνολογίας, πού στόχο έχει τον άμεσο τερματισμό της ζωής ενός αρρώστου, όχι μόνο ασκείται ευρύτατα, αλλά και θεωρείται ηθικά επιβεβλημένη. Οι εκτρώσεις, ακόμη και σε προχωρημένο στάδιο εγκυμοσύνης, εξακολουθούν να αφαιρούν τη ζωή εκατομμυ­ρίων εμβρύων ανά τον κόσμο.

Τα Δικαστήρια, οι δια­μορφωτές πολιτικής και τα ΜΜΕ με έμφαση υπο­στηρίζουν ότι τα δικαιώ­ματα των ασθενών και ό σεβασμός των επιλογών τους, ακόμα και για τον τερματισμό της ζωής τους, πρέπει να μεταλλά­ξουν τη συνείδηση του ιατρικού επαγγέλματος. Πιθανότατα σύντομα θα φτάσει ή εποχή, όπου οι ιατροί, οι νοσηλευτές και οι φαρμακοποιοί θα αναγ­καστούν να εμπλακούν στην αφαίρεση ανθρώπι­νων ζωών ανεξάρτητα και παρά τις θρησκευτικές και ηθικές αντιρρήσεις τους. Έτσι δημιουργείται ένα νέο πολιτισμικό κλίμα, με πλατιά στρώματα της κοινής γνώμης να δικαιο­λογούν μερικά εγκλήματα στο όνομα των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθε­ριών και να ζητούν όχι μόνο την μη ποινικοποί­ηση τους, αλλά και την έγκριση τους από το κρά­τος, ώστε να γίνονται με πλήρη ελευθερία και με τη βοήθεια των κρατικών συ­στημάτων υγείας. Επιλο­γές, πού στα παλαιότερα χρόνια θεωρούνταν απα­ράδεκτες, σήμερα γίνονται ολοένα και περισσότερο κοινωνικά αποδεκτές. Όλη αύτη ή κατάσταση, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη άδικη απώλεια ανθρώπινων ζωών σε εμφύλιες και άλλες συρράξεις και ή διατή­ρηση της θανατικής ποινής και κατ' άκολουθίαν οι εκτελέσεις κρατουμένων σε πολλές περιοχές του κόσμου, συνιστά έναν πολιτισμό θανάτου, όρο πού φαίνεται να πρωτοχρησιμοποιήθηκε και από τον πάπα Παύλο-Ιωάννη τον Β' στην εγκύκλιο του Evangelium Vitae το 1995.

Ό όρος «πολιτισμός θανάτου» καλύπτει τις εκτρώσεις, όλες τις μορφές ευθανασίας, τη θα­νάτωση νεογέννητων με αναπηρίες και γενε­τικά νοσήματα, τη δημιουργία και καταστροφή ανθρωπίνων εμβρύων για πειρα­ματικούς σκοπούς, τον επαναπροσδιο­ρισμό του θανάτου για τη διευκόλυνση των μεταμοσχεύσεων και όλες γενικά τις προσβολές προς την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής. Ό πολιτισμός του θανάτου, συνιστά μία διεθνή επικίνδυνη και βλαπτική ιδεολογία, πού προσβάλλει τη χρι­στιανική ηθική, την πίστη στην ιερότητα της ανθρώπινης ζωής και την πίστη στην ύπαρξη της αθάνατης ψυχής του άνθρωπου. Είναι χα­ρακτηριστική ή άποψη δύο εκπροσώπων του «πολιτισμού του θανάτου».

Ό Peter Singer, καθηγητής στο κέντρο μελέ­της ανθρωπίνων άξιων του Πανεπιστημίου του Princeton στις ΗΠΑ, πού θεωρείται από τούς αρχιτέκτονες του «πολιτισμού θανάτου», σε πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο: «Rethinking Life and Death» έγραφε: «Μετά την καθοδή­γηση των σκέψεων μας και των αποφάσεων μας για περίπου δύο χιλιάδες χρόνια, το παρα­δοσιακό δυτικό ήθος κατέρρευσε»!

Και ό Derek Humphrey, πρόεδρος της αμε­ρικανικής εταιρείας ευθανασίας και συγγρα­φέας του εγχειριδίου ευθανασίας «The Final Exit» έγραψε: «Προσπαθούμε να ανατρέψουμε 2.000 χρόνια χριστιανικής παράδοσης»!

   Αυτή ή ανάπτυξη και εδραίωση του πολιτι­σμού του θανάτου, οφείλεται κυρίως στη βαθ­μιαία μετατόπιση της δυτικής κοινωνίας από την αντίληψη της ίερότητος της ζωής στην αντίληψη της ποιότητος της ζωής, ως αξίας υπέρτερης της πρώτης. Ή κοσμική αντίληψη της αξίας της ζωής είναι «ή ποιότητα της ζωής». Σύμφωνα με τη θέση αυτή, ή άξια της ανθρώπινης ζωής πρέπει να βασίζεται στη χρη­σιμότητα και την παραγωγικότητα της, και να είναι επιθυμητή και χωρίς πόνο και ταλαιπωρία σ' αυτόν τον αυτοϊκανοποιούμενο κόσμο μας. Όταν οι προϋποθέσεις αυτές δεν υπάρχουν, ή ζωή χάνει την αξία της, το ανθρώπινο πρό­σωπο υποβιβάζεται σε «μη-πρόσωπο», ή συνέ­χεια αυτής της ζωής θεωρείται ματαιοπονία, βάρος για το ίδιο το άτομο και το περιβάλ­λον του, σπατάλη πολύ­τιμων πόρων, πού θα μπορούσαν να χρησιμο­ποιηθούν σε άλλους επωφελείς προορισμούς.

Στο στρατόπεδο της «ποιότητος της ζωής» συχνά ακούγονται και οι παρακάτω εκφράσεις. Ή φύση δέχεται ζωή μόνο με συγκεκριμένες προδιαγραφές ποιότητος. Ή υποστηρικτική της ζωής τεχνολογία, τότε μόνο έχει λόγο, όταν χαρίζει ελπίδα και προοπτική ζωής. Όταν ό άνθρωπος μπορεί να αυτονομηθεί και να επανέλθει. Υπάρχουν περιπτώσεις πού σεβα­σμός στον άνθρωπο σημαίνει ότι όχι απλώς του επιτρέπουμε, αλλά και τον διευκολύνουμε να πεθάνει.

Όταν ή ποιότητα της ζωής χάνεται, ή λύση πού προτείνουν οι οπαδοί της είναι ό τερματι­σμός της, ό όποιος για πολλούς σύγχρονους βιοηθικούς δεν πρέπει να είναι μόνο δυνατό­τητα, αλλά και υποχρέωση.

Απέναντι στη μάταιη φιλοσοφία της ποιότη­τος της ζωής βρίσκεται ή καταξιωμένη από το χρόνο θέση της Ίερότητος της ανθρώπινης ζωής. Κατ' αυτήν ή αξία της ανθρώπινης ζωής είναι εγγενής, προερχόμενη από την «κατ' εικόνα και καθ' όμοίωσιν» δημιουργία της από τον Θεό. Έτσι ούτε ή ηλικία του άτομου, ούτε ή σωματική ή πνευματική κατάσταση της ούτε ή ύπαρξη ή ή μη ύπαρξη χρησιμότητος και παραγωγικότητος, ούτε το κόστος διατήρη­σης της μπορούν να μειώσουν την αξία της και πολύ περισσότερο να γίνουν οι προϋποθέσεις εκούσιου ή ακούσιου τερματισμού της. Αύτη ή αντίληψη συνιστά τον πολιτισμό της ζωής.

Αυτή την αντίληψη υπηρέτησε και δίδαξε ό πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης, όπως προ­κύπτει από το περιεχόμενο του περίφημου όρκου του, τον όποιο σήμερα πολλοί ιατροί παραβιάζουν, αγνοούν ή και προσπαθούν να τον θέσουν στο περιθώριο ως απαρχαιωμένο και μη ανταποκρινόμενο στις σημερινές ανάγ­κες της δυτικής κοινωνίας.

Δυστυχώς ή άποψη υπέρ της ποιότητος έναντι της ίερότητος της ζωής δεν έχει δια­βρώσει μόνο το ιατρικό λειτούργημα, αλλά έχει εισχωρήσει και σε Ορθόδοξους Εκκλησιαστι­κούς και Θρησκευτικούς κύκλους.

Κατά τον Wesley Smith, δικηγόρο και συγ­γραφέα του βιβλίου «Culture of Death; The Assault on Medical Ethics in America» ό πο­λιτισμός του θανάτου είναι σαν την ηρωίνη. Άπαξ και μπεις στο δρόμο της, τίποτε και ποτέ δεν είναι αρκετό. Τρανό παράδειγμα ή εξέλιξη της ευθανασίας στην Ολλανδία. Πριν από αρκετά χρόνια ή ευθανασία στην Ολλανδία ξεκίνησε ως παράνομη πράξη με κάποια κοινωνική και δικαστική ανοχή. Στη συνέχεια έγινε ή νομιμοποίηση της υπό όρους και σή­μερα εφαρμόζεται εκούσια ή ακούσια όχι μόνο σε ασθενείς του τελικού σταδίου με αφόρητο σωματικό πόνο και μικρό προσδόκιμο επιβίω­σης, αλλά και σε νεογέννητα με αναπηρίες και γενετικά νοσήματα, σε ψυχιατρικούς άρρω­στους και άτομα με προχωρημένο Alzheimer, αλλά ακόμα προσφέρεται και σε ηλικιωμένα άτομα χωρίς ιατρικά προβλήματα, πού απλά έχουν «βαρεθεί» τη ζωή.

Σε έναν κόσμο, πού ό πολιτισμός του θανά­του συνεχώς διευρύνει την αποδοχή του, χρέος μας και επιδίωξη μας πρέπει να είναι ή προ­βολή και ή υπεράσπιση τού πολιτισμού της ζωής. Ό σεβασμός δηλαδή της ανθρώπινης ζωής και ή υπεράσπιση της, ανεξάρτητα από την ποιότητα της και τη μικρή ή τη μεγάλη ένδοκοσμική προοπτική της.

Περιοδικό «Η ΔΡΑΣΗ» Απρίλιος 2010