Γλωσσικός σνομπισμός και τηλεοπτικός «αχταρμάς»

Γλωσσικός σνομπισμός και τηλεοπτικός «αχταρμάς»

Από τον Γιάννη Μπασλή

Η τάση του ανθρώπου να συμπεριφέρεται με έναν τρόπο που να δείχνει πως ξεχωρίζει από τους άλλους, πως ανήκει σε ανώτερη, καταξιωμένη κοινωνική ομάδα, φαίνεται πως είναι εγγενής. Ένας από τους τρόπους που χρησιμοποιούν όσοι θέλουν να δείξουν την κοινωνική και πολιτιστική τους υπεροχή είναι η χρήση γλωσσικών στοιχείων (λεξιλόγιο, μορφολογικούς τύπους, συντακτικές δομές, προφορά κ.λπ.), που χρησιμοποιούν οι καταξιωμένες κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά ομάδες. Πριν από την καθιέρωση της δημοτικής ως επίσημης κοινής γλώσσας το 1974 το φαινόμενο του «γλωσσικού σνομπισμού» έβρισκε την εφαρμογή του στη χρήση από τις κυρίαρχες ομάδες της καθαρεύουσας ή καθαρευουσιάνικων μορφολογικών και συντακτικών δομών.

Η καθιέρωση όμως της δημοτικής οδήγησε, ιδιαίτερα τους πρώην καθαρευουσιάνους, σε αδιέξοδο. Για να μην έρθουν σε σύγκρουση με τη νέα γλωσσική κατάσταση και «χάσουν το τρένο», μεταβλήθηκαν σε δημοτικιστές. Θέλοντας όμως να δείξουν και πάλι πως υπερέχουν «γλωσσικά», άρχισαν να χρησιμοποιούν στον προφορικό και γραπτό τους λόγο, λέξεις, δομές και μορφολογικούς τύπους της καθαρεύουσας, υποστηρίζοντας πως αυτά προέρχονται από τη «λόγια παράδοση». Έτσι π.χ. δε χρησιμοποιούν τους τύπους «της πόλης, της παράδοσης», αλλά «της πόλεως, της παραδόσεως». Επίσης κατεβάζουν τον τόνο στη γενική των επιθέτων που στην ονομαστική τονίζονται στην προπαραλήγουσα, π.χ. «της λογίας παραδόσεως» κ.λπ.

Ο γλωσσικός αυτός σνομπισμός οδήγησε σταδιακά στην υιοθέτηση από τους «γραμματιζούμενους» λέξεων και μορφολογικών τύπων της καθαρεύουσας, ώστε σήμερα η κοινή μας γλώσσα, η δημοτική, να παρουσιάζει φαινόμενα υπερβολικής πολυτυπίας, η οποία βέβαια δεν εμφανίζεται στη γλώσσα του μεγαλύτερου μέρους των νεοελλήνων, μια και δεν πάσχουν από γλωσσικό σνομπισμό.

Από τη δεκαετία όμως του «90 αρχίζει να κυριαρχεί και ένα άλλο είδος γλωσσικού σνομπισμού, που υπήρχε βέβαια και παλιότερα, αλλά τώρα έχει πάρει τη μορφή επιδημίας. Θεωρείται ως πολιτιστική αναβάθμιση η χρήση αγγλικών λέξεων, μια που η αγγλική είναι σήμερα η παγκόσμια κοινή γλώσσα, η lingua franca. Το φαινόμενο παρουσιάζεται έντονο στα ΜΜΕ, αλλά κυρίως στις τηλεοπτικές εκπομπές. Σε σχόλιό μου πριν από δυο χρόνια (ΜΜΕ και γλώσσα. ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ, 2008, 125, σελ. 9-10) είχα επισημάνει ότι από το 1990 οι νεοεκδιδόμενες εφημερίδες, αλλά και τα ένθετα των παλιών, τα περιοδικά, οι τηλεοπτικοί σταθμοί κ.λπ. έχουν αγγλική ονομασία (mega, Sky, star, alter, Status, Realnews, Vmen, on/off κ.λπ). Σήμερα το κακό έχει προχωρήσει σε δυο κατευθύνσεις: από τη μια πολλά τηλεοπτικά προγράμματα έχουν αγγλικούς τίτλους, κι από την άλλη οι παρουσιαστές και οι συνομιλητές τους, πάσχοντας από το σύνδρομο του γλωσσικού σνομπισμού, για να «είναι in», όπως οι ίδιοι λένε, χρησιμοποιούν διάφορες «αγγλικούρες». Έτσι π.χ. περιδιαβάζοντας τα τηλεοπτικά προγράμματα της Κυριακής, 1/5/11, κατέγραψα τις ακόλουθες εκπομπές με αγγλικούς τίτλους τριών σταθμών με τη μεγαλύτερη θεαματικότητα.

Mega: Mommy-το παιδί μου, Traction, Fifty-fifty, Food and the city,

ANT1: The real housewives of Athens, Dancing with the stars. The show.

ALPHA: Stars system, Greek idol, Chart show.

Το φαινόμενοo επιχωριάζει κυρίως στους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς. Αλλά και μερικές από τις «κουλτουριάρικες» εκπομπές της κρατικής τηλεόρασης χρησιμοποιούν αγγλικούς τίτλους. Διερωτώμαι π.χ. τι οδήγησε την κ. Θεολογίτου να χρησιμοποιήσει στην εκπομπή της στη ΝΕΤ τον τίτλο «Remake» - «Ριμέικ», ή πρόσφατα την κ. Στάη να ονομάσει τη δική της εκπομπή NETweek. Το σύνδρομο του γλωσσικού σνομπισμού μπορεί να χτυπήσει την κεφαλή του οποιουδήποτε. Οι εκπομπές όμως που αποτελούν «περιβόλι» των φραγκολεβαντίνικων ελληνικών είναι οι live, όπως αποκαλούνται, οι ζωντανές, ιδιαίτερα οι μεσημεριανές και απογευματινές. Παραθέτω μερικά τέτοια μαργαριτάρια από εκπομπές της ίδιας ημέρας.

-By the way, για πες μου..., Να κάνουμε ένα break. Με το come back θα..., Έκανε έναν very hot/cool γάμο...Το αφεντικό της έδωσε permission...In my case... Welcome...Τι κάνεις boy;...Θέλουμε το σωστό timing... Είναι και πολύ sick... Every day εδώ θα ‘μαστε...Βρήκε την chance να κερδοσκοπήσει...Έπιασε bottom line... Είχαμε μια conversation...Θα έχει η Στάη ένα lead in... Θα σας δείξω μια άλλη version...

Η τάση αυτή οδηγεί ασυνείδητα στην κρεολοποίηση της ελληνικής. Κρεολικές ονομάζουν οι γλωσσολόγοι τις γλώσσες που δημιουργήθηκαν στις αποικίες από την ανάμιξη της γλώσσας των ιθαγενών με την κυρίαρχη και καταξιωμένη γλώσσα των αποικιοκρατών Άγγλων, Γάλλων κ.λπ. Για να δημιουργηθεί όμως μια κρεολική, χρειάζεται να βρεθούν ιθαγενείς που θα πάσχουν από το σύνδρομο του γλωσσικού σνομπισμού. Οι παλιότεροι πολιτιστικοί μας ταγοί πάσχισαν και πέτυχαν από τη μια να εξοβελίσουν από τη γλώσσα μας τις τουρκικές λέξεις, κι από την άλλη να αποδώσουν με ελληνικές λέξεις έννοιες του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού, που δεν υπήρχαν στην ελληνική γλώσσα.

Σήμερα, οι «αρχοντοχωριάτες» ιδιοκτήτες και δημοσιογράφοι των ΜΜΕ, αλλά ιδιαίτερα των τηλεοπτικών καναλιών, προσπαθούν, χωρίς να το συνειδητοποιούν βέβαια, να καθιερώσουν μια κρεολική ελληνική, ένα φραγκολεβαντίνικο γλωσσικό αχταρμά. Υπάρχει άραγε δύναμη να συμμαζέψει αυτούς τους αγράμματους, που καθημερινά με ύφος εκατό καρδιναλίων μας βομβαρδίζουν με τα μιξοβάρβαρα ελληνικά τους;

“Ελευθερία”11/09/2011