Γεώργιος Κρίππας. Το μάθημα των Θρησκευτικών από απόψεως νομικής και εγκληματολογικής (2ον)

Εἰσήγησις εἰς τὴν Διημερίδα τῆς ΠΕΘ. 12–13 Μαρτίου 2011

ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ

ΑΠΟ ΑΠΟΨΕΩΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ

Τοῦ κ. Γεωργίου Ἠλ. Κρίππα, Καθ. Ἐλευθέρου Παν., Διδ. Συνταγματικοῦ Δικαίου

(2ον)

Ἑπομένως ἡ ὑποχρέωση τοῦ κράτους νὰ παράσχει ἐκπαίδευση θρησκευτικὴ πρὸς τὸν σκοπὸν ὅπως οἱ μαθηταὶ ἀποκτήσουν ἀπαραιτήτως «θρησκευτικὴν συνείδηση», κατοχυροῦται πλέον καὶ δικαστικῶς ἀπολύτως καὶ καταλυτικῶς.

Ὅσον ἀφορᾶ εἰς τὴν προαναφερθεῖσαν διάταξη τοῦ 1ου Προσθ. Πρωτοκόλλου τῆς Εὐρωπαϊκῆς Συμβάσεως Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων, αὐτὴ ἀναφέρει ὅτι κατοχυροῦται τὸ δικαίωμα τῶν γονέων, νὰ ἐξασφαλίσουν μόρφωση καὶ ἐκπαίδευση τῶν τέκνων τους συμφώνως πρὸς τὶς ἰδικές τους θρησκευτικὲς πεποιθήσεις. Ἀπὸ τὴν νομολογία τῶν ἁρμοδίων δικαιοδοτικῶν ὀργάνων τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης ἀξίζει, νὰ μνημονεύσουμε μίαν ἀπόφαση τῆς Εὐρωπαϊκῆς

Ἐπιτροπῆς Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων (ἀναφερομένη ὑπὸ τῶν Blum (Die Geedanken –Gewissen jund Religionsfreiheit nach Art. 9 der Europaischen Menschenrechtskonvention, 1990 σελ. 141–142) καὶ Goy (La garantie européenne des la liberté de religion– L΄ article 9 de la Convention de Rome, “Revue de Droit Public”, 1991 σελ. 32), ἡ ὁποία ἀπέρριψε προσφυγὴ Σουηδοῦ γονέως, διὰ τῆς ὁποίας ζητοῦσε τὴν ἀπαλλαγὴ τῆς θυγατρός του ἀπὸ τὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν, διότι ἦταν ἄθεη.

Ἄς ἔλθουμε τώρα στὴν τρέχουσα περίπτωση. Ὡς ἐπληροφορήθημεν ἀπὸ τὸν τύπο καὶ τὴν τηλεόραση τὸ ὑπουργεῖο Παιδείας ἐξέδωσε τρεῖς ἐγκυκλίους, διὰ τῶν ὁποίων ἀφ᾽ ἑνὸς καθιστᾶ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν προαιρετικὸ ὄχι μόνον διὰ τοὺς ἀλλόθρησκους, ἀλλὰ καὶ διὰ τοὺς Χριστιανοὺς Ὀρθοδόξους μαθητάς, ὁ δὲ ὑπουργὸς ἐνεφανίσθη νὰ δηλώνει ὅτι προέβη εἰς τὴν ἐνέργειαν αὐτήν, διότι ἔπρεπε

νὰ συμμορφωθεῖ πρὸς ἀπόφαση τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Δικαστηρίου Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων, ὡς τοῦ ἐπεσήμανε κάποια ἀπὸ τὶς ἀνεξάρτητες ἀρχὲς (ἀκούστηκε ὅτι ἦταν ὁ Συνήγορος τοῦ Πολίτου). Βέβαια τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας ἐξέδωσε τρεῖς ἐγκυκλίους, μία περὶ προαιρετικότητος τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν καὶ διὰ τοὺς Ὀρθοδόξους καὶ ὄχι μόνον διὰ τοὺς ἀλλοθρήσκους, μεταγενεστέρως δὲ ἐξέδωσε ἄλλες ἐγκυκλίους, οἱ ὁποῖες φαίνεται νὰ ἀναιροῦν τὴν πρώτη χωρὶς νὰ τὸ διευκρινίζουν ἐπαρκῶς. Ἀνεζήτησα τὴν ἐπίμαχη ἀπόφαση τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Δικαστηρίου Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων καὶ διεπίστωσα ὅτι λέγει ἐντελῶς ἄλλα καὶ ὄχι αὐτά, ποὺ ὑπεστήριζε ὁ συνήγορος τοῦ πολίτου. Πρόκειται περὶ τῆς ἀποφάσεως τοῦ Δικαστηρίου αὐτοῦ τῆς 29.6.2007 (ὑπόθεση 15472/02 Folgero καὶ ἄλλοι κατὰ Νορβηγίας), ἡ ὁποία ἔχει ὡς ἑξῆς. Εἰς τὴν Νορβηγία τὸ μάθηματῶν θρησκευτικῶν ἐδιδάσκετο σὲ δύο ἑνότητες. Ἡ πρώτη ἦταν τὸ κανονικὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν, ὅπως τὸ ξέρουμε καὶ στὴν Ἑλλάδα καὶ τὸ ἄλλο ἦταν φιλοσοφία. Τὸ πρῶτο τὸ παρακολουθοῦσαν οἱ Χριστιανοὶ μαθηταὶ καὶ τὸ δεύτερο οἱ ἀλλόθρησκοι ἢ οἱ ἄθεοι. Τὰ δύο αὐτὰ μαθήματα συν ενώθηκαν εἰς ἕνα, ἤτοι μάθημα Χριστιανικῆς θρησκείας καὶ ἄλλες θρησκεῖες. Ἐπ᾽ αὐτοῦ οἱ μὲν Χριστιανοὶ μαθηταὶ παρακολουθοῦσαν τὸ μάθημα τῆς Χριστιανικῆς θρησκείας, οἱ δὲ ἀλλόθρησκοι ἢ οἱ ἄθεοι τὸ ἄλλο τμῆμα. Κάποιοι (ἀλλόθρησκοι ἢ ἄθεοι) ἐζήτησαν τὴν ἀπαλλαγή τους καὶ ἀπὸ τὰ δύο μαθήματα καὶ ὄχι μόνο ἀπὸ τὸ τῆς Χριστιανικῆς θρη σκείας. Ὅμως ἡ

Νορβηγία δὲν τοὺς ἐχορηγοῦσε τέτοια (ὁλικὴ) ἀπαλλαγή. Προσέφυγαν λοιπὸν εἰς τὸ Εὐρωπ. Δικαστήριο καὶ ἐδικαιώθησαν. Αὐτὸ εἶ ναι ὅλο. Ἡ Ἑλλὰς χορηγεῖ εἰς τοὺς

ἄθεους ἢ τοὺς ἀλλόθρησκους ὁλικὴ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν καὶ ἑπομένως καμμίαν ὑποχρέωση δὲν ἔχει νὰ χορηγήσει ἀπαλλαγὴ καὶ τῶν Χριστιανῶν Ὀρθοδόξων μαθητῶν.

Ἐδῶ ὅμως πρέπει, νὰ παρατηρηθεῖ κάτι, τὸ ὁποῖον εἶναι ἀπαράδεκτον καὶ δημιουργεῖ σοβαρώτατο θέμα κύρους καὶ ἀξιοπιστίας ἀλλὰ καὶ εὐθύνης διὰ τὸν Συνήγορον τοῦ Πολίτου. Πρόκειται περὶ τοῦ ἑξῆς. Ὁ Συνήγορος τοῦ Πολίτου δι᾽ἐγγράφου του πρὸς τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας ἐζήτησε τὴν μετατροπὴ τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν εἰς προαιρετικὸ ὄχι μόνον διὰ τοὺς ἀλλοθρήσκους ἢ τοὺς ἀθέους ἄλλα καὶ διὰ τοὺς Χριστιανοὺς Ὀρθοδόξους μαθητάς. Ὡς αἰτιολογίαν

ἐπεκαλέσθη τὴν ἀπόφαση τοῦ ΕΔΔΑ τῆς 21.2.2008 (ὑπόθεση Ἀλεξανδρίδης κατὰ Ἑλλάδος ΝοΒ 56 σελ. 1662 ἑπ.), ἡ ὁποία δὲν ἔχει καμμίαν σχέση πρὸς τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν. Ἁπλῶς ἐπρόκειτο περὶ μίας προσφυγῆς, ἑνὸς Ἕλληνος δικηγόρου, ὁ ὁποῖος ἠρνήθη νὰ ὁρκισθεῖ, ὅταν ἔλαβε τὴν ἄδειαν τοῦ δικηγορεῖν, διότι ὡς ἰσχυρίσθη, μὲ τὸν ὅρκον ἀποκαλύπτει τὶς θρησκευτικές του πεποιθήσεις (ἐφ᾽ ὅσον ἀρνεῖται νὰ ὁρκισθεῖ, ἀποκαλύπτει ὅτι δὲν εἶναι Χριστιανὸς Ὀρθόδοξος). Αὐτὴν τὴν ἀπόφαση ὁ Συνήγορος τοῦ Πολίτου τὴν ἑρμήνευσε ὅτι ἐπιβάλλει εἰς τὴν Ἑλλάδα τὴν ὑποχρέωση νὰ καταστήσει τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν ὡς προαιρετικὸν δι᾽ ὅλους τοὺς μαθητὰς (καὶ διὰ τοὺς Ὀρθοδόξους). Τὸ ἔγγραφόν του

αὐτὸ τὸ ἀπηύθυνε μάλιστα κατ᾽ εὐθεῖαν πρὸς τὶς διευθύνσεις σχολικῶν μονάδων (καὶ ὄχι πρὸς τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας). Φυσικὰ ὅταν ὁ Ὑπουργὸς Παιδείας τὸ ἐπληροφορήθη, τοῦ ἀπηύθυνε ἔγγραφο αὐστηρότατο καὶ τοῦ ἐζήτησε τὸν λόγον, διατὶ ἀπευθύνθηκε ὁ ἴδιος πρὸς τὶς σχολικὲς μονάδες καὶ ὄχι πρὸς τὸ ὑπ. Παιδείας. Ἀποτέλεσμα ἦταν ὅλες οἱ προηγούμενες ἐγκύκλιοι τοῦ ἐν λόγῳ Ὑπουργείου νὰ ἀνακληθοῦν καὶ νὰ ὁρισθεῖ ὅτι τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν εἶναι προαιρετικὸ μόνον διὰ τοὺς ἀλλοθρήσκους καὶ τοὺς ἀθέους. Εἶναι χαρακτηριστικόν ὅτι ὁ Συνήγορος τοῦ Πολίτου ἐπεκαλέσθη τὴν ὡς ἄνω ἀπόφαση, ποὺ ἀφορᾶ τὸν ὅρκον τοῦ δικηγόρου καὶ ὄχι τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν καὶ ἀπέκρυψε τὴν προαναφερομένην ἐπίσης πρόσφατη ἀπόφαση τοῦ ΕΔΔΑ, ποὺ ἀφορᾶ τὴν Νορβηγία καὶ ἡ ὁποία ἐπιβάλλει τὴν καθιέρωση τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν ὡς προαιρετικοῦ μόνον διὰ τοὺς ἀλλοθρήσκους καὶ ὄχι διὰ τοὺς ὁμοθρήσκους. Ἐννοεῖται ὅτι τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας δὲν εἶχε ἰδέα διὰ τὴν ἀπόφαση αὐτήν.

Ἐγὼ ἤμουν ἐκεῖνος ποὺ τοῦ τὴν ἔθεσε ὑπ᾽ ὄψιν καὶ προέβη εἰς τὶς ἐν συνεχείᾳ ἐνέργειες. Κατόπιν τούτου ἐζήτησα γραπτῶς τὸν λόγον ἀπὸ τὸν Συνήγορο τοῦ Πολίτου, διατὶ προέβη εἰς τὴν ἐν προκειμένῳ ἀπαράδεκτη ἐνέργεια,πλὴν ὅμως κατ᾽ ἀρχὴν οὐδεμίαν ἀπάντηση ἔλαβα. Πολὺ ἀργότερα καὶ ὅταν εἶχε ξεσπάσει ὁ σάλος καὶ εἶχε ἐκτεθεῖ βαρέως, διότι εἶχε ἀποσιωπήσει τὴν κρίσιμη καὶ ad hoc διὰ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν ἀπόφαση τοῦ Εὐρωπ. Δικ/ρίου Ἀνθρ. Δικαιωμάτων, μοῦ ἀπέστειλε μίαν ἀπάντηση, εἰς τὴν ὁποίαν ἀνέφερε ὅτι τὸ ἐπίμαχο ἔγγραφό του

πρὸς τὸ ὑπουργεῖον Παιδείας ἀφοροῦσε μόνον τοὺς διαμαρτυρηθέντας ἀλλοθρήσκους ἢ ἀθέους γονεῖς καὶ ὄχι τοὺς λοιποὺς μαθητάς. Δηλ. ὁμολογοῦσε εὐθέως ὅτι τὸ ἐν λόγῳ ἔγγραφόν του τὸ ἀνακαλεῖ. Βεβαίως τὴν ἀνάκλησή του αὐτὴν τὴν ἔστειλε μόνον πρὸς ἐμένα καὶ ὄχι πρὸς τὸ ὑπουργεῖον Παιδείας. Φυσικὰ τὸ ἔγγραφό του αὐτὸ τὸ ἔστειλα πρὸς τὸ Ὑπουργεῖον Παιδείας καὶ πρὸς τὴν Ἱερὰν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἐπισημαίνων, ὅτι ὁ Σ τ Π προέβη εἰς ἀνάκληση τοῦ ἀρχικοῦ ἀπαραδέκτου παραπλανητικοῦ καὶ παρανόμου ἐγγράφου του. Ἐχρειάσθη λοιπὸν νὰ γίνει ἐξονυχιστικὴ ἔρευνα καὶ εἰς τὴν Ἑλλάδα καὶ εἰς τὸ ἐξωτερικό, διὰ νὰ ἀποκαλυφθεῖ τελικῶς ὅτι ὁ Σ τ Π εἶχε παραπλανήσει τὶς ἑλληνικὲς ὑπηρεσίες, οἱ ὁποῖες εἶχαν πιστέψει (ἀφοῦ τὸ ἔλεγε ὁ Σ τ Π), ὅτι τό Εὐρωπ. Δικ/ριο Ἀνθρ. Δικαιωμάτων εἶχε ἐκδώσει ἀπόφαση καθιστῶσα τὸ μάθημα τῶν Θρησκ/κῶν προαιρετικὸ δι᾽ ὅλους τοὺς μαθητὰς καὶ ὄχι μόνον διὰ τοὺς ἀλλοθρήσκους ἢ τοὺς ἀθέους, πράγμα ἐντελῶς ψευδὲς καὶ ἀνακριβές, ἀφοῦ τὸ Δικ/ριο αὐτὸ εἶχε δεχθεῖ τὰ ἐντελῶς ἀντίθετα.

Τὸ παρὸν θέμα ὅμως (ἐὰν ἡ Εὐρωπαϊκὴ Σύμβαση Ἀνθρ. Δικαιωμάτων δικαιοῦται, νὰ ἐπεμβαίνει εἰς τὰ ἐσωτερικὰ τῶν εὐρωπ.κρατῶν καὶ νὰ ἐπιβάλει τὴν κατὰ τὸν Α ἢ τὸν Β τρόπον διδασκαλίαν τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν) ἐλύθη ὁριστικῶς διὰ μίας πολὺ προσφάτου ἀποφάσεως τοῦ Εὐρωπ. Δικαστηρίου Ἀνθρ. Δικαιωμάτων, ἤτοι τῆς ἀπὸ 15.6.2010 ἀποφάσεως τοῦ Δικ/ρίου αὐτοῦ (ὑπόθεση Grzelak κατὰ Πολωνίας προσφυγὴ Νο 7710/02), ἡ ὁποία ἀναφέρει ἐπὶ λέξει τὰ ἑξῆς: «Ἀνάγεται εἰς τὸ ἐθνικὸ περιθώριο ἐκτιμήσεως, ποὺ ἀναγνωρίζεται εἰς τὰ Κράτη κατ᾽ ἄρθρον 2 τοῦ Πρωτοκόλλου Νο 1, νὰ ἀποφασίσουν, ἐὰν θὰ εἰσαγάγουν τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν εἰς τὰ δημόσια σχολεῖα καὶ ἐὰν ναί, ποῖο εἰδικότερο σύστημα θὰ υἱοθετήσουν. Ἐπίσης πρέπει νὰ μνημονευθεῖ καὶ ἡ ἀπὸ 9.1.2008 ἀπόφαση τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Δικαστηρίου Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων (ὑπόθεση Hassan καὶ Eylem Zengin κατὰ Τουρκίας προσφυγὴ Νο 1448/04), ἡ ὁποία εἰδικῶς εἰς τὴν παράγραφον 51 αὐτῆς ἀναφέρει, ἐπὶ λέξει τὰ ἑξῆς: “Τὸ δεύτερο ἐδάφιο τοῦ ἄρθρου 2 τοῦ Πρωτοκόλλου Νο 1 δὲν ἐμποδίζει τὰ κράτη νὰ διαδίδουν διὰ τῆς ἐκπαιδεύσεως ἢ τῆς διδασκαλίας πληροφορίες ἢ γνώσεις ἔχουσες εὐθέως ἢ ὄχι χαρακτήρα θρησκευτικὸν ἢ φιλοσοφικόν. Δὲν ἐξουσιοδοτεῖ ὅμως τοὺς γονεῖς νὰ ἀντιταχθοῦν εἰς τὴν εἰσαγωγὴν τοιαύτης ἐκπαιδευτικῆς ἢ διδακτικῆς εἰς τὸ σχολικὸν πρόγραμμα, ἄλλως πᾶσα θεσμικὴ ἐκπαίδευση θὰ διέτρεχε τὸν κίνδυνο, νὰ καταστεῖ ἀνεφάρμοστη”».

Ἄρα, τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν εἰς τὴν Ἑλλάδα κατοχυροῦται ὡς ὑποχρεωτικὸν καὶ ἀπὸ τὸ ἄρθρον 16, παρ. 2 τοῦ Συντάγματος καὶ ἀπὸ τὸ ἄρθρον 9 (περὶ θρησκευτικῆς ἐλευθερίας) τῆς Εὐ ρωπ. Συμβάσεως ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καὶ ἀπὸ τὸ ἄρ θρον 2 τοῦ πρώτου προσθέτου πρωτοκόλλου αὐτῆς καὶ μάλιστα ὡς ἀτομικὸν δικαίωμα.

Ἑτερόδοξοι, ἑτερόθρησκοι ἢ ἄθεοι δύνανται νὰ ἀπαλλαγοῦν ἀπὸ τοῦ μαθήματος αὐτοῦ, ἐὰν τὸ ζητήσουν, ἐπικαλούμενοι εἰς πᾶσαν περίπτωσιν λόγους σεβασμοῦ τῆς θρησκευτικῆς των ἐλευθερίας. Ὀρθόδοξοι χριστιανοὶ ὅμως δὲν δύνανται νὰ ἀπαλλαγοῦν. Δι᾽ αὐτοὺς τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν τυγχάνει ὑποχρεωτικὸν καὶ οὐχὶ προαιρετικόν, διότι ἡ ὑποχρεωτικότης οὐδόλως παραβιάζει τὸ δικαίωμα τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας αὐτῶν, ἐφόσον δὲν τοὺς ἐκτρέπει ἀπὸ τὰς δεδηλωμένας θρησκευτικάς των δοξασίας κατ᾽ οὐδέν. Τέλος, τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτι κῶν πρέπει νὰ ἀναφέρεται εἰς τὴν Ὀρθόδοξον χριστιανικὴν διδασκαλίαν καὶ οὐχὶ εἰς ἄλλον ἐπίπεδον ἐν ὄψει

Ορθόδοξος Τύπος, 13/05/2011

Δείτε και :

-Γεώργιος Κρίππας. Το μάθημα των Θρησκευτικών από απόψεως νομικής και εγκληματολογικής