Σύνοδος Φερράρας-Φλωρεντίας
Τά γεγονότα τῆς Συνόδου Φερράρας - Φλωρεντίας ἱστορεῖ ὁ ἅγιος Νεκτάριος μέ βάση τίς πληροφορίες τῶν πρακτικῶν πού κατέγραψε ὁ Σίλβεστρος Συρόπουλος, μέλος τῆς αὐτοκρατορικῆς συνοδίας στήν Σύνοδο.
Ἀπό τήν πρώτη στιγμή ὁ πάπας προέβαλε ἀλαζονικές ἀξιώσεις γιά νά ταπεινώσει τούς ἀνατολικούς. Ἐπειδή ὅμως συνάντησε ἰσχυρή ἀντίσταση κατέφυγε σέ ἐκβιασμούς καί ἀπειλές.
Ἡ κατάσταση τῶν Ἑλλήνων ἄρχισε νά δυσκολεύει ἀπό τίς προσυνεδριάσεις ἀκόμη. Ὁ αὐτοκράτορας εἶχε δεχθεῖ νά γίνει ἡ Σύνοδος στήν Δύση μέ τόν ὅρο τά ἔξοδα τοῦ ταξιδιοῦ καί τῆς συντήρησης τῆς ἀντιπροσωπείας νά τά ἀναλάβει ὁ πάπας. Ἔτσι κάθε ἀντίρρηση γιά ὑποχώρηση σέ θέματα ἐθίμων ἤ καί πίστεως πληρωνόταν μέ στέρηση τοῦ σιτηρεσίου. Ἐπιπλέον σέ ὅλα τά μέλη τῆς ἀντιπροσωπείας -λαϊκούς καί κληρικούς- εἶχε ἀπαγορευθεῖ ἡ ἀπομάκρυνση ἀπό τήν Φερράρα.
Πρός τό τέλος τοῦ 1438 ἄρχισαν ἀτέλειωτες συνεδριάσεις μέ θέμα τήν προσθήκη στό Σύμβολο τῆς πίστεως. Δέν ὁδήγησαν πουθενά, διότι οἱ Λατῖνοι ἦταν ἀποφασισμένοι νά μήν ὑποχωρήσουν, παρά τά ἀδιαμφισβήτητα ἐπιχειρήματα τοῦ Μάρκου Εὐγενικοῦ, ἐπισκόπου Ἐφέσου. Ὁ πάπας πιστεύοντας ὅτι στήν Φλωρεντία θά ἀπομονώσει καλύτερα τούς Ἕλληνες καί θά τούς καταστήσει περισσότερο εὐάλωτους, ἐπιμένει νά μεταφερθεῖ ἐκεῖ ἡ Σύνοδος. Οἱ Ἕλληνες δέχονται τήν μεταφορά πιεζόμενοι ἀπό τήν πείνα καί τίς κακουχίες.
Στήν Φλωρεντία συνεχίστηκαν οἱ συνεδριάσεις καί πάλι μέ τό θέμα τῆς προσθήκης τοῦ filioque. Ἐδῶ ἀπέμεινε μόνος ὁ Ἐφέσου «ἀγωνιζόμενος ὑπέρ τῆς ὀρθοδοξίας καί συνιστάς ἀπότε τῆς θείας Γραφῆς καί τῶν συγγραμμάτων τῶν ἁγίων Πατέρων τά ἀληθῆ δόγματα τῆς ἡμετέρας Ἐκκλησίας» (βλ. σελ. 231).
Ὁ ἑνωτικός ὅρος
Τελικά ὁ αὐτοκράτορας γιά νά φθάσει στό ἐπιθυμητό σημεῖο, τήν ἕνωση -καί τήν ἀπορρέουσα ἀπό αὐτήν στρατιωτική βοήθεια-, ἀπαγόρευσε στόν Μᾶρκο νά παρευρεθεῖ στίς τελευταῖες συνεδριάσεις. Ἔτσι, ὅταν ὁ «πολυπόθητος» ὅρος τῆς ἕνωσης τέθηκε πρός ὑπογραφή, ὁ Ἐφέσου δέν ὑπέγραψε.
Ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἱστορεῖ λεπτομερῶς τά περιστατικά πού ὁδήγησαν στήν ὑπογραφή τοῦ ὅρου (1439), καθώς καί ὅ,τι ἀκολούθησε μέχρι τήν ἐπιστροφή τῆς ἀντιπροσωπείας στήν Κων/πολη. Παραθέτει ἀπό τά πρακτικά τοῦ Συρόπουλου τήν θαρρετή καί ξεκάθαρη ὁμολογία τοῦ Μάρκου Ἐφέσου μπροστά στόν πάπα, ὁ ὁποῖος τόν κάλεσε γιά νά τόν πείσει νά ὑπογράψει. Στίς σελίδες 247-249 ὁ ἅγιος παραθέτει ἕναν σχεδόν λέξη πρός λέξη «Ἔλεγχο τοῦ ὅρου τῆς Ἑνώσεως», ἐνῶ παρακάτω (σελ. 252-253) παρουσιάζει ὀκτώ λόγους γιά τούς ὁποίους ἡ σύνοδος Φερράρας - Φλωρεντίας δέν μπορεῖ νά θεωρηθεῖ Οἰκουμενική, ὅπως ἐπεδίωξαν νά τήν ὀνομάσουν οἱ Λατῖνοι.
Παρουσιάζω αὐτούς τούς λόγους συνοπτικά: 1) Ἡ σύνοδος συγκλήθηκε ὄχι γιά τήν διασφάλιση τῆς πίστεως, ἀλλά γιά ἰδιοτελῆ συμφέροντα τοῦ πάπα καί τοῦ βυζαντινοῦ αὐτοκράτορα. 2) Ὁ ὅρος τῆς συνόδου περιέχει λογική ἀνακολουθία καί δέν στηρίζεται στήν ἀλήθεια. 3) Εἶναι ἀντίθετος (ὅρος) πρός τίς Οἰκουμενικές Συνόδους. 4) Δέν ὑπογράφηκε ἀπό κανέναν προκαθήμενο τῶν πέντε μεγάλων Πατριαρχείων τῆς Ἀνατολῆς. 5) Ἡ συζήτηση τῶν θεμάτων δέν γινόταν μέ πνεῦμα ἐλευθερίας. 6) Ὁ ὅρος ὑπογράφηκε καταναγκαστικά ἀπό τούς ἱεράρχες, ἀλλά καί ἀρκετοί δέν ὑπέγραψαν. 7) Ὁ ὅρος δέν ἦταν τό λογικό συμπέρασμα τῶν συζητήσεων οὔτε ἀναμφισβήτητη ἀπόδειξη τῆς ἀλήθειας. 8) Δέν παρευρίσκονταν στήν σύνοδο οἱ δυτικοί ἐπίσκοποι πού συμμετεῖχαν, ἐκείνη ἀκριβῶς τήν ἐποχή, στήν Λατινική Σύνοδο τῆς Βασιλείας, ὅπου καί ἀφόρισαν τόν πάπα Εὐγένιο Δ΄.
Ὁ ἅγιος συγγραφέας δέν παραλείπει ἐπίσης νά σημειώσει τήν ἀγενῆ συμπεριφορά τοῦ πάπα πρός τόν αὐτοκράτορα καί ὅλη τήν ἀντιπροσωπεία, τήν ὁποία ἀπέστειλε στήν Κων/πολη κακήν κακῶς (βλ. σελ. 251-252).
Ὁ ἀντίκτυπος τῆς «ἑνώσεως»
Ἡ λεγόμενη «ἕνωση» δημιούργησε στήν Κων/πολη διχασμό. Οἱ ἀναταραχές κατέπαυσαν μόνο μετά ἀπό τήν Σύνοδο πού συνεκάλεσε ὁ διάδοχος τοῦ Ἰωάννη Παλαιολόγου, ὁ ἀδελφός του Κωνσταντῖνος. Ἡ Σύνοδος αὐτή (1450) ἀποκήρυξε τήν σύνοδο Φερράρας - Φλωρεντίας καί ἀποκατέστησε τό κῦρος τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων σχετικά μέ τήν ἐκπόρευση τοῦ ἁγίου Πνεύματος.
Ὡστόσο ὁ ἴδιος αὐτοκράτορας, προσβλέποντας στήν βοήθεια τοῦ πάπα γιά τήν ἀπόκρουση τοῦ Μωάμεθ τοῦ πορθητῆ, δέχθηκε στήν Κων/πολη τόν παπικό ἐκπρόσωπο, τόν καρδινάλιο Ἰσίδωρο, πρώην ἀρχιεπίσκοπο Ρωσίας. Ἐκεῖνος, χωρίς νά προσκομίζει βέβαια κάποια βοήθεια, ἐνδιαφέρθηκε μόνο νά ἐπικυρώσει τήν ἰσχύ τῆς συνόδου τῆς Φλωρεντίας. Γιά τόν λόγο αὐτό συνεκάλεσε στίς 12/12/1452 στόν ναό τῆς Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας τόν αὐτοκράτορα καί τούς κληρικούς πού εἶχαν ἀποδεχτεῖ τήν ἕνωση, ἀνέγνωσε τόν ὅρο τῆς ἑνώσεως καί τέλεσε κοινή λειτουργία, ὅπου μνημονεύθηκε ὁ πάπας καί ὁ λατινόφρων πρώην πατριάρχης Γρηγόριος.
Ὁ ἅγιος Νεκτάριος σημειώνει ὅτι βρέθηκαν στόν ναό καί κάποιοι πού δέν πῆραν ἀντίδωρο θεωρώντας βδελυρή θυσία τήν ἑνωτική λειτουργία. Καί κατακλείει τήν ἱστορία τοῦ σχίσματος: «Ἡ ἐν ἁγίᾳ Σοφίᾳ συνέλευσις οὐδέν ἀπέφερε ἀγαθόν, ηὔξησε δέ μόνον τήν σύγχυσιν. Ἡ ἀστοργία τοῦ πάπα κατεδίκασε τήν Ἀνατολήν πᾶσαν νά ὑπομείνῃ τά δεινά σκληροτάτης Τυραννίας, διότι ἡ Ἀνατολική Ἐκκλησία δέν προέδιδε τήν πίστιν τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, καίτοι τά πάντα παρεχώρει τῷ Πάπᾳ. Ὁ Θεός θέλει κρίνει τήν δικαίαν κρίσιν κατά τήν ἡμέραν τῆς ἀνταποδόσεως τήν μεγάλην» (βλ. σελ. 258-259).
Συμπερασματικά
Μελετώντας στήν ἱστορία τούς ἀγῶνες καί τίς ἀλλεπάλληλες προσπάθειες τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας νά συγκρατήσει τήν ἑνότητα Ἀνατολῆς καί Δύσεως φτάνουμε στό συμπέρασμα ὅτι τελικά ἡ παπική ἀλαζονεία εἶναι αὐτή πού παρέσυρε στό σχίσμα. Ἀπέκοψε ἀπό τήν «μία ἁγία καθολική καί ἀποστολική Ἐκκλησία» ἕνα πλῆθος πιστῶν, ἀπογόνους μαρτύρων καί ἁγίων, πού λάμπρυναν τήν ἐκκλησιαστική ἱστορία τῶν δέκα πρώτων αἰώνων.
Θαυμάζουμε τήν χρυσή γραμμή τῆς ἀδελφικῆς ἀγάπης ἀλλά καί τῆς σταθερότητας στά τῆς πίστεως καί τῆς ἱερᾶς παραδόσεως, μέ τήν ὁποία πορεύτηκαν οἱ ἅγιοι πατέρες τῆς ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πού πρωταγωνίστησαν στά γεγονότα.
Φτάνοντας ὡστόσο στήν Σύνοδο Φερράρας - Φλωρεντίας διαπιστώνουμε ὅτι ὑπερίσχυσε ἡ πίστη στήν δύναμη ἑνός ἀνθρώπου ἀπό τήν ἐμπιστοσύνη στήν θεϊκή ἐπέμβαση. Ἡ αὐτοκρατορική αὐθαιρεσία ὑποκινούμενη ἀπό τόν φόβο τῆς εἰσβολῆς τῶν ὀθωμανῶν ἐπέβαλε τήν ὑποταγή στόν πάπα καί ὁδήγησε στήν μιαρή συνέλευση, τήν ἑνωτική λειτουργία, στήν Ἁγία Σοφία τό 1452.
Ἡ Ἱστορία πού περιγράφει μέ μελανά χρώματα τήν πτώση τῆς Πόλεως στά χέρια τοῦ Μωάμεθ τοῦ Πορθητῆ ἐπιβεβαιώνει τόν λόγο τοῦ ψαλμωδοῦ· «μή πεποίθατε ἐπ' ἄρχοντας, ἐπί υἱούς ἀνθρώπων, οἷς οὐκ ἔστι σωτηρία» (Ψα 145,3). Μήπως ἡ παπική λειτουργία πού τελέστηκε στήν Ἁγία Σοφία, αὐτό τό βδέλυγμα μπροστά στά μάτια τοῦ Θεοῦ τό «ἑστώς ἐν τόπῳ ἁγίῳ», ἦταν ἡ αἰτία νά ἀποσύρει ὁ Θεός τήν πανσθενουργό δεξιά του ἀπό τό ἑλληνικό ἔθνος ὥστε νά ὑποστεῖ τήν τραγωδία τῆς ἁλώσεως;
Καί ἐπειδή οἱ λαοί πρέπει νά διδάσκονται ἀπό τήν ἱστορία τους, εἶναι χρήσιμο νά προβληματιστοῦμε σήμερα, πού ἡ ἀπειλή τοῦ μουσουλμανικοῦ ἐπεκτατισμοῦ τρομοκρατεῖ τήν Εὐρώπη καί τήν πατρίδα μας. Μήπως αὐτή ἡ ἀπειλή μᾶς ρίξει πάλι στήν ἀγκαλιά τοῦ ἑωσφορικοῦ παπισμοῦ, πού αὐτή τή φορά ἔρχεται μέ τήν μάσκα τοῦ Οἰκουμενισμοῦ; Τότε δέν ἀποκλείεται νά ἐπαναληφθεῖ ἡ ἱστορία· νά δοῦμε νά κατακλύζουν τήν Ἑλλάδα τζαμιά καί νά ἐπαναλαμβάνονται τά δεινά μιᾶς μουσουλμανικῆς κυριαρχίας.
(Στέργιος Ν. Σάκκος, ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)
ΔΕΙΤΕ ΚΑΙ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου