Αυτό το καλοκαίρι, στην Κωνσταντινούπολη, μια από τις τρεις Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης για το 2010 μαζί με την Εση της Γερμανίας και το Πετς της Ουγγαρίας, «τρέχει» μια έκθεση δίχως προηγούμενο για τη γειτονική χώρα.
Τα ευρήματα από τις ανασκαφές στο αρχαίο λιμάνι του Θεοδοσίου θα εκτεθούν το Νοέμβριο στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωσταντινούπολης. Πρόκειται για την έκθεση «Από το Βυζάντιο στην Ιστανμπούλ - Μια πρωτεύουσα 8.000 ετών», που επιμελήθηκε η βυζαντινολόγος Ναζάν Ολσέρ, και η οποία θα φιλοξενείται στο μουσείο του ιδιωτικού πανεπιστημίου Σακίπ Σαμπαντζί έως τις 4 Σεπτεμβρίου, εκτός κι αν ευοδωθούν οι προσπάθειες των διοργανωτών για μια μικρή παράτασή της έως τις 25 του μήνα.
Ενισχυμένη με ακόμα περισσότερα εκθέματα από εκείνα που παρουσιάστηκαν το περασμένο φθινόπωρο στο Γκραν Παλέ του Παρισιού, η έκθεση περιλαμβάνει γύρω στα 500 έργα τέχνης, τεκμήρια όλα τους της μεγαλοπρεπούς ιστορίας της πόλης που υπήρξε πρωτεύουσα της Βυζαντινής και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και χωνευτήρι διαφορετικών θρησκειών και πολιτισμών. Ενα «αδιανότητο» μέχρι πρότινος πολιτιστικό γεγονός για την Τουρκία, όπως δήλωσε η επικεφαλής του ομίλου Σαμπαντζί, Γκιουλέρ Σαμπαντζί, μια και οι αναφορές στο βυζαντινό της παρελθόν έρχονταν σε σύγκρουση με το δόγμα περί εθνικής ταυτότητας, το σμιλεμένο επί δεκαετίες από το κεμαλικό κατεστημένο.
Στο φως λόγω του μετρό
Αλλα από τα εκθέματα βρίσκονταν διάσπαρτα σε δημόσιες ή ιδιωτικές τουρκικές συλλογές, άλλα προέρχονται από μεγάλα μουσεία του εξωτερικού όπως το Ερμιτάζ, το Βρετανικό, του Λούβρου και του Βατικανού, ενώ η Ελλάδα συμμετέχει με δανεισμό 57 αντικειμένων -νομίσματα, κοσμήματα, μολυβδόβουλλα, εικόνες και μετάλλια- από το Μουσείο Κανελλοπούλου, το Μπενάκη και τα Βυζαντινά της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας.
Στην ίδια έκθεση παρουσιάζονται και ευρήματα που ήρθαν πρόσφατα στο φως, κυρίως από τις ανασκαφές στο Γενί Καπί για την κατασκευή του μετρό που θα ενώνει την ευρωπαϊκή και την ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης. Εκεί εντοπίστηκαν το αρχαίο λιμάνι του Θεοδοσίου (400 π.Χ.), τριάντα τέσσερα πλοία που χρονολογούνται από το 1200 μ.Χ., όπως και τα ίχνη νεκροταφείου ηλικίας 8.500 ετών, προσφέροντας υλικό και για μια ξεχωριστή έκθεση, επικεντρωμένη στην προϊστορική περίοδο της πόλης, που θα εγκαινιαστεί στο Αρχαιολογικό της Μουσείο τον Νοέμβριο.
Την ίδια ώρα που η Τουρκία επιχειρεί να δημιουργήσει τετελεσμένα στο Αιγαίο, δείχνει ν' αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη ψυχραιμία την πολυπολιτισμική της παράδοση, έχοντας τα μάτια στραμμένα προς το μέλλον και δη προς την ευρωπαϊκή της προοπτική. Εξ ου και οι ελπίδες που έχει εναποθέσει στην αξιοποίηση του θεσμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, διοχετεύοντας 270 εκατ. ευρώ γι' αυτόν το σκοπό. Ας σημειωθεί ότι η μόνη πόλη στον κόσμο που πατάει πάνω σε δύο ηπείρους, μια πόλη που «όχι μόνο δεν κοιμάται, αλλά και δεν τελειώνει ποτέ», όπως επισημαίνει η γεννημένη σ' αυτήν δημοσιογράφος Νετζά Κελέκ (βλ. «Γλυκόπικρη πατρίδα», εκδ. Γράμματα), κατάφερε στο παρά πέντε, στην κυριολεξία, να κερδίσει τον παραπάνω τίτλο για φέτος, μια κι από του χρόνου θα τον καρπώνονται αποκλειστικά πόλεις κρατών ήδη ενταγμένων στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
«Οι επιλογές μας δεν είναι πολιτικές, ακόμα κι αν έχουν πολιτικές συνέπειες», είχε σπεύσει να διευκρινίσει το 2006 ο πρόεδρος της αρμόδιας επιτροπής της Ε.Ε., Τζέρεμι Αϊζακς, μόλις ερρίφθη ο κύβος. Κι αν κάτι είχε μετρήσει ιδιαίτερα στην επιλογή της Κωνσταντινούπολης, ήταν ότι η διεκδίκηση του τίτλου είχε παρουσιαστεί ως όραμα όχι της πολιτικής ηγεσίας αλλά δραστήριων και ευαισθητοποιημένων πολιτών από τον ιδιωτικό τομέα, το χώρο των πανεπιστημίων και των μη κυβερνητικών οργανώσεων. Μέχρι να δώσει, βέβαια, ο Ερντογάν το έναυσμα για ν' ανάψουν τα εντυπωσιακά πυροτεχνήματα των εγκαινίων στον Κεράτιο κόλπο (σε μια γιορτή που κόστισε πάνω από 4,5 εκατ. ευρώ), κάμποσοι από τους παραπάνω οραματιστές είχαν παραιτηθεί από την Οργανωτική Επιτροπή. Ενώ δεν έλειψαν και τα δημοσιεύματα του εγχώριου τύπου για γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, αδιαφάνεια στη λήψη αποφάσεων, καθυστερήσεις, φαινόμενα διαφθοράς και υπερβάσεις του προϋπολογισμού, ο απόηχος των οποίων έφτασε και στα media του εξωτερικού.
Αποσύρθηκε και ο Παμούκ
Θύμα τέτοιων δημοσιευμάτων φαίνεται να έπεσε και η πρόταση του Ορχάν Παμούκ για τη δημιουργία του «Μουσείου της Αθωότητας», σε μια περιοχή όπου κάποτε συμβίωναν Ελληνες, Αρμένιοι, Εβραίοι και Λεβαντίνοι, σε ιδιόκτητο κτίριο και με την προσωπική του συλλογή από παλιά αντικείμενα καθημερινής χρήσης που φέρουν πάνω τους τα σημάδια εκείνης της αλλοτινής συνύπαρξης. Ενοχλημένος από τις κατηγορίες ορισμένων για προνομιακή μεταχείριση ως προς το οικονομικό αντίκρισμα του εγχειρήματος, ο διάσημος νομπελίστας απέσυρε το σχέδιό του. Τρανταχτή όμως υπήρξε και μια άλλη απώλεια: ο διεθνούς ακτινοβολίας τούρκος πιανίστας και συνθέτης Φαζίλ Σάι, που είδαμε πρόσφατα στο Μέγαρο Μουσικής, ματαίωσε τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα του 2010, εκφράζοντας εμμέσως την αντίθεσή του στον εξισλαμισμό της κοινωνίας που επιχειρείται υπό τις ευλογίες του κυβερνώντος κόμματος.
Οπως και να 'χει, ωστόσο, με αφορμή το θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, μπήκε μπροστά ένα εκτεταμένο πρόγραμμα αναστηλώσεων μνημείων και αποκατάστασης ιστορικών συνοικιών της Κωνσταντινούπολης, από τα Θεοδοσιανά Τείχη και το ανάκτορο του Τοπ Καπί έως την Αγιά Σοφιά - το εσωτερικό της οποίας έπειτα από 17 χρόνια απαλλάχτηκε από τις μεταλλικές σκαλωσιές. Κι ακόμα, υιοθετήθηκε η ιδέα να πραγματοποιηθούν εκδηλώσεις σε κτίρια της πολιτιστικής κληρονομιάς των μειονοτήτων, όπως ο ιστορικός ναός της Αγίας Ειρήνης ή η συναγωγή Μαγιόρ, και προωθήθηκαν σχέδια για την καλλιτεχνική τόνωση των υποβαθμισμένων προαστίων της πόλης όπου εξακολουθούν να συρρέουν εκατομμύρια εσωτερικών μεταναστών.
Μολονότι τα έργα υποδομής θ' απορροφήσουν σταδιακά τη μερίδα του λέοντος του συνολικού προϋπολογισμού (70%), το καλλιτεχνικό πρόγραμμα περιλαμβάνει πάνω από τετρακόσιες δράσεις, καλύπτοντας και τη λαϊκή παράδοση και τις σύγχρονες τάσεις, διαρθρωμένο γύρω από την πολιτιστική κληρονομιά, τη μουσική, τη λογοτεχνία, τα εικαστικά, τον κινηματογράφο, το θέατρο και το χορό. Ηδη πραγματοποιήθηκε το πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ Οπερας που έγινε ποτέ στην Κωνσταντινούπολη, ενώ μέσα από δύο μεγάλες εκθέσεις φανερώθηκαν οι σχέσεις ανάμεσα στη Ρωσία και την Οθωμανική αυτοκρατορία κατά τον 16ο και 17ο αιώνα («Θησαυροί από το Παλάτι του Κρεμλίνου») και η σημασία της Κωνσταντινούπολης ως πόλης-γέφυρας ανάμεσα στους αρχαίους πολιτισμούς της Ανατολίας και τον ευρωπαϊκό («Οι Ασσύριοι στην Ιστανμπούλ»).
Στον εικαστικό τομέα, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σχέδια της διοργάνωσης είναι το «Ζωή και έργα στην Ιστανμπούλ»: αρχής γενομένης από το 2008, δέκα καταξιωμένοι ευρωπαίοι καλλιτέχνες, ανάμεσα στους οποίους η Δανάη Στράτου και ο Γιώργος Λάππας, κλήθηκαν να ζήσουν και να εργαστούν πλάι σε εκατό τούρκους ομοτέχνους τους της νεότερης γενιάς, να εμψυχώσουν καλλιτεχνικά εργαστήρια και ν' ανταλλάξουν ιδέες, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία μιας πρωτότυπης συλλογής έργων μοντέρνας τέχνης που θα εκτίθενται στη διάρκεια της χρονιάς. Αντίστοιχα, στο χώρο του σινεμά, κινηματογραφιστές από τις ΗΠΑ ώς την Βοσνία, τη Σερβία, την Παλαιστίνη αλλά και την Ελλάδα (Στέργιος Νιζήρης), παίρνουν τώρα μέρος στο πρόζεκτ «Do not forget me - Istanbul», σκηνοθετώντας την ομώνυμη σπονδυλωτή ταινία με ιστορίες πάντα εμπνευσμένες από την Πόλη, που θα προωθηθεί του χρόνου σε διεθνή φεστιβάλ.
Οσο για τη λογοτεχνία, το σχέδιο «Η δική μου Ιστανμπούλ» συνενώνει σαράντα ντόπιους συγγραφείς που ανέλαβαν να γράψουν ένα βιβλίο ο καθένας για ισάριθμες γειτονιές της γενέτειράς τους, με την προοπτική όλοι οι τίτλοι να είναι τυπωμένοι ώς τα τέλη Οκτωβρίου, ενόψει της Εκθεσης Βιβλίου της Κωνσταντινούπολης. Κι αν όλα πάνε κατ' ευχήν, τον Δεκέβριο θα μπει σε λειτουργία ο ιστότοπος www.belleklerdekiistanbul.org, μέσα από τον οποίο εκπαιδευτικοί, φοιτητές και ερευνητές απ' όλο τον κόσμο θα 'χουν πρόσβαση σε ψηφιοποιημένες συνεντεύξεις απλών ανθρώπων αλλά και επωνύμων, μέσα από τις διαφορετικές σκοπιές των οποίων θα σκιαγραφείται το πορτρέτο της Κωνσταντινούπολης κατά τα τελευταία ογδόντα χρόνια.
«Μπαρμπαρόσα» και μόδα
Εν τω μεταξύ, κι ενώ οι περιστρεφόμενοι δερβίσηδες θα συνεχίσουν ώς το τέλος του 2010 να στροβιλίζονται κάθε Κυριακή στο Γενί Καπί, η Πόλη ετοιμάζεται να υποδεχτεί την Εβδομάδα Μόδας (25-28/8), ένα διεθνές φεστιβάλ για την «τέχνη του δρόμου», την παράσταση μοντέρνου μπαλέτου «Μπαρμπαρόσα», βασισμένη στο βίο του θρυλικού πειρατή, αφιερώματα στο ντιζάιν και την αρχιτεκτονική, χορογραφίες της διάσημης Αμερικανίδας Μεγκ Στιούαρτ, καθώς και την πολυαναμενόμενη συναυλία των U2 στο Ολυμπιακό Στάδιο Ατατούρκ στις 6 Σεπτεμβίου - για την οποία υπάρχουν ακόμα εισιτήρια, όπως φαίνεται από το επίσημο σάιτ του συγκροτήματος.
Η ελληνική παρουσία στις εκδηλώσεις του θεσμού -από την «Ορέστεια» του Γιάννη Ξενάκη και την «Απρονοησία του Προμηθέα» του Κώστα Τσόκλη ώς τον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Θόδωρου Τερζόπουλου- μόνο αμελητέα δεν ήταν ώς τώρα. Για το δε φθινόπωρο, όπως μαθαίνουμε, η Οργανωτική Επιτροπή του 2010 μάς επιφυλάσσει μια έκπληξη: μια τιμητική έκθεση για την Μελίνα Μερκούρη, εμπνεύστρια του θεσμού της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Την επιμέλειά της θα έχει ο συλλέκτης Γιώργος Πηλιχός, στην κατοχή του οποίου βρίσκεται η μεγαλύτερη συλλογή με αφίσες από ταινίες και παραστάσεις της αλησμόνητης Μελίνας, καλύπτοντας κάθε στάδιο της καλλιτεχνικής της διαδρομής. Περισσότερες λεπτομέρειες, όμως, προσεχώς.*
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου