Eυθύνη και ανευθυνότητα στο ζήτημα των μεταφράσεων των λειτουργικών κειμένων

Απολογία μητροπολίτη για τα Νέα Ελληνικά!

Εξηγήσεις έδωσε στην Ιερά Σύνοδο ο Νικοπόλεως Μελέτιος επειδή ιερουργεί σε απλοποιημένη γλώσσα

«Έχω ευθύνη έναντι των πιστών». Αυτή ήταν η απάντηση του Μητροπολίτη Νικοπόλεως κ. Μελετίου στον Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο και στα 12 μέλη της Ιεράς Συνόδου ενώπιον των οποίων κλήθηκε να δώσει εξηγήσεις για το γεγονός ότι τελεί τη Θεία Λειτουργία στη νέα ελληνική γλώσσα.

Παρά το γεγονός ότι ο κ. Μελέτιος είχε τη στήριξη των Μητροπολιτών Δημητριάδος κ. Ιγνατίου και Φθιώτιδος κ. Νικολάου, υπό την πίεση των συντηρητικών, όπως χαρακτηρίζονται, κύκλων, η Ιερά Σύνοδος με ανακοινωθέν της δηλώνει ότι «εμμένει στην παράδοση του γλωσσικού ιδιώματος του παραδεδομένου τρόπου τελέσεως της Θείας Λειτουργίας και των Ιερών Μυστηρίων. Οιαδήποτε μετάφραση λειτουργικών κειμένων μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην ενότητα της Εκκλησίας».

Καλεί επίσης τους ιεράρχες που επιθυμούν να τελούν τη λειτουργία στα νέα ελληνικά να το πράττουν μόνον για ειδικούς λόγους και έπειτα από σχετική άδειά της.

Επί δύο και πλέον ώρες ο Μητροπολίτης Νικοπόλεως εξηγούσε στα μέλη της Ιεράς Συνόδου τους λόγους που τον οδήγησαν σε αυτή την απόφαση. «Κάνω το καθήκον μου» είπε και πρόσθεσε: «Εχω ευθύνη έναντι των πιστών οι οποίοι δεν καταλαβαίνουν τη Θεία Λειτουργία». Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, κάλεσε τους ιεράρχες να του πουν ποιοι ιεροί Κανόνες απαγορεύουν τη μετάφρασή της.

Υπέρ των θέσεων του Μητροπολίτη Νικοπόλεως τάχθηκε ο Μητροπολίτης Φθιώτιδος κ. Νικόλαος, ο οποίος δήλωσε ότι «πολλοί νέοι δεν προσέρχονται στη Λειτουργία επειδή δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα».

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε με τις δηλώσεις του και ο Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος, ο οποίος επισήμανε το γεγονός ότι «κανένας από τους πιστούς της Μητρόπολης Νικοπόλεως και Πρεβέζης δεν διαμαρτυρήθηκε για την προσπάθεια του ποιμενάρχη τους.

«Το Βήμα»- 15/04/2010- Μαρία Αντωνιάδου

Το γλωσσικό στα Εκκλησιαστικά κείμενα

3ος αιώνας π.Χ.: Μετάφραση της εβραϊκής βίβλου στην ελληνιστική κοινή γλώσσα για τις ανάγκες των Ιουδαίων που ζούσαν στην Αλεξάνδρεια και μιλούσαν ελληνικά. Η μετάφραση έγινε από 72 σοφούς και λόγιους εβραίους.

1ος αιώνας μ.Χ.: Καταγράφονται στην προφορική ελληνιστική κοινή τα κείμενα της Καινής Διαθήκης. Μεταφράζονται επίσης στα λατινικά.

2ος αιώνας και εξής: Αρχίζουν οι μεταφράσεις στην αιγυπτιακή (κοπτική), συριακή, αρμενική, γοτθική, ιβηρική.

4ος αιώνας: Ο Μέγας Βασίλειος και ο Ιερός Χρυσόστομος συγγράφουν το κείμενο της Θείας Λειτουργίας στη λόγια γλώσσα της εποχής η οποία αποτελεί μίμηση της αρχαίας αττικής διαλέκτου με υφολογικές επιδράσεις της Β΄ Σοφιστικής. 9ος και 10ος αιώνας: Τα αδέλφια Κύριλλος και Μεθόδιος και οι μαθητές τους μεταφράζουν λειτουργικά κείμενα και Ευαγγέλιο στα σλαβικά.

16ος αιώνας: Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Κύριλλος Λούκαρης για να αντιμετωπίσει τους μισιονάριους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας που προσηλύτιζαν ορθοδόξους ανέθεσε τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης στην καθ΄ ομιλουμένη γλώσσα της εποχής στον μοναχό Μάξιμο Καλλιπολίτη. Το κείμενο τυπώθηκε σε δύο παράλληλες στήλες.

19ος αιώνας: Ο μοναχός Νεόφυτος Βάμβας αναλαμβάνει τη μετάφραση του ιερού κειμένου και σημειώνει «όστις εμποδίζει την μετάφραση των γραφών κλείει την Βασιλεία του Θεού έμπροσθεν των ανθρώπων και υπόκειται εις “το Ουαί”, εις το οποίο καταδίκασε ο Κύριος ημών τους Γραμματείς και Φαρισαίους».

20ός αιώνας: Στις παραδοσιακές Ορθόδοξες Εκκλησίες η απόδοση των λειτουργικών κειμένων στην καθομιλουμένη δεν συνάντησε αντιδράσεις: διότι οι μεν Ρουμάνοι απέβαλαν την ξένη προς αυτούς σλαβόφωνη επίδραση, οι δε Βούλγαροι, οι Σέρβοι απομάκρυναν την παλαιοσλαβική επειδή ήταν ακατανόητη από τους πιστούς.

20ός αιώνας: Στην Ελλάδα ξεσπάει σύγκρουση, τα γνωστά ως «Ευαγγελικά». Και η μετάφραση της Καινής Διαθήκης αποτελεί αντικείμενο μεγάλης διαμάχης μεταξύ των οπαδών της καθαρεύουσας και των δημοτικιστών.

Δεκαετία ΄80: O Μακαριστός Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Διονύσιος Ψαριανός αρχίζει να μεταφράζει τα λειτουργικά κείμενα.

Δεκαετία ΄90: O Μακαριστός Μητροπολίτης Πολυανής και Κιλκισίου Απόστολος Παπακωνσταντίνου τελεί τη λειτουργία στα νέα ελληνικά και καλείται δύο φορές σε απολογία από την Ιερά Σύνοδο.

2000: Ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος εφαρμόζει πιλοτικό πρόγραμμα για την απόδοση και στα νέα ελληνικά των αναγνωσμάτων της Θείας Λειτουργίας σε ναούς της Αθήνας. Το πρόγραμμα σταματάει ύστερα από μερικούς μήνες εξαιτίας των αντιδράσεων.

2010: Οι μητροπολίτες Νικοπόλεως κ. Μελέτιος και Σιατίστης κ. Παύλος τελούν τις λειτουργίες στα Νέα Ελληνικά.

«Το Βήμα»- 15/04/2010

Απεταξάμην τη δημοτική

Η Ιερά Σύνοδος αποφάσισε να σταματήσει τη μετάφραση της Θείας Λειτουργίας και των Μυστηρίων

Φρένο στη μετάφραση των κειμένων της Θείας Λειτουργίας και των Μυστηρίων της Εκκλησίας στη δημοτική γλώσσα βάζει η Διαρκής Ιερά Σύνοδος με χθεσινή απόφασή της. Τονίζει ωστόσο πως θα συνεχίσει να συζητά το θέμα της μετάφρασης των ιερών κειμένων.

Στην ανακοίνωση που εξέδωσε η Σύνοδος μετά την συνεδρίασή της αναφέρει πως «οποιαδήποτε μετάφραση λειτουργικών κειμένων μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην ενότητα της Εκκλησίας» υπονοώντας ότι μπορεί να δημιουργηθεί αναστάτωση. Επίσης οι συνοδικοί μητροπολίτες συμπληρώνουν πως σε περίπτωση που ένας αρχιερέας έχει ειδικό λόγο να διαβάσει κάποια κείμενα σε μετάφραση, θα πρέπει να λαμβάνει άδεια από την Διαρκή Ιερά Σύνοδο.

Πριν από περίπου 2 χρόνια η Μητρόπολη Νικοπόλεως και Πρεβέζης είχε ξεκινήσει την μετάφραση των κειμένων της Θείας Λειτουργίας και των Μυστηρίων. Μάλιστα στη συντριπτική πλειονότητα των ναών της περιοχής οι ιερείς χρησιμοποιούν κείμενα στη δημοτική.

Η πρωτοποριακή όμως για τα ελληνικά εκκλησιαστικά δεδομένα κίνησή τους προκάλεσε «ιερές» αντιδράσεις. Πριν από λίγο καιρό, ομάδα ιερέων από ενορίες της Αττικής είχαν διατυπώσει την αντίθεσή τους με κείμενα που είχαν αναρτήσει στο Ιντερνετ. Και είχε ακολουθήσει ανταπάντηση από ιερείς της Πρέβεζας. Το θέμα στη συνέχεια έφτασε και στη Σύνοδο. Χθες μάλιστα είχε κληθεί στη συνεδρίαση ο Μητροπολίτης Πρεβέζης κ. Μελέτιος προκειμένου να εκθέσεις τις απόψεις του. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο μητροπολίτης υποστήριξε πως δεν υπάρχει ιερός κανόνας που να απαγορεύει την μετάφραση των κειμένων. Η Σύνοδος όμως είχε άλλη άποψη.

Στο ανακοινωθέν τονίζεται πάντως ότι η συζήτηση των ιεραρχών έγινε γενικά για το θέμα της μετάφρασης των κειμένων και με στόχο να εγκαλέσουν τον Μητροπολίτη Πρεβέζης.

Υπενθυμίζεται πως σε πρόσφατο ρεπορτάζ των «ΝΕΩΝ» σχετικά με την αντιπαράθεση για την μετάφραση, τον περασμένο Δεκέμβριο, ιερείς από την Πρέβεζα είχαν υποστηρίξει πως ο κόσμος δεν αντιδρά όταν ακούει τη Λειτουργία ή τα Μυστήρια στη δημοτική. Και συμπλήρωναν ότι «θέλουμε να καταλαβαίνει ο χριστιανός τι λέμε. Είναι στη γλώσσα που μιλάμε τώρα, όχι στη γλώσσα που μιλούσαν τότε, όταν γράφτηκαν τα ιερά κείμενα». Από την άλλη πλευρά ιερείς που διαφωνούσαν έλεγαν ότι με τη μετάφραση ευτελίζονται τα κείμενα, «τα διαστρεβλώνουμε». Πάντως η Σύνοδος άφησε ένα παράθυρο ανοιχτό για να επανεξετάσει το θέμα στο μέλλον. Στην χθεσινή ανακοίνωση τονίζεται πως το θέμα «θα συνεχιστεί να συζητείται στις αρμόδιες συνοδικές επιτροπές, σε συνέδρια που θα διοργανωθούν για τον σκοπό αυτό (...) και όταν ωριμάσει η συζήτηση και κριθεί αναγκαίο θα εισαχθεί στην Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος».

ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ

Ιερείς από την Πρέβεζα είχαν υποστηρίξει πως ο κόσμος δεν αντιδρά όταν ακούει τη Λειτουργία ή τα Μυστήρια στη δημοτική

«Δεν είμαστε έτοιμοι ακόμη»

ΤΗΝ ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ για το θέμα της μετάφρασης των ιερών κειμένων στη δημοτική είχε εκφράσει στα «ΝΕΑ» ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος στο πλαίσιο της συνέντευξης που είχε παραχωρήσει πριν από περίπου έναν μήνα: «Πρέπει να πάμε σε ένα μεταβατικό στάδιο. Να υπάρχει το κείμενο το αρχικό και να υπάρχει απέναντι η απόδοση. Διότι δεν είμαστε έτοιμοι ακόμη. Ούτε έχουμε και το λεξιλόγιο ούτε έχουμε και την έμπνευση να βρούμε λέξεις οι οποίες θα αποδώσουν αυτό το βαθύ νόημα».

Τα Ευαγγελικά

Αντιπαράθεση που είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις για το θέμα της μετάφρασης των κειμένων του Ευαγγελίου είχε ξεσπάσει και πριν από 109 χρόνια, το 1901. Η ιστορία εκδηλώθηκε όταν ο συγγραφέας Αλέξανδρος Πάλλης είχε μεταφράσει τότε στη δημοτική κείμενα του Ευαγγελίου, τα οποία είχαν δημοσιευθεί στην εφημερίδα «Ακρόπολις». Ακολούθησαν αντιδράσεις από υποστηρικτές της αρχαίας γλώσσας και ξέσπασαν βίαια επεισόδια στην Αθήνα.

«Νέα» -15/04/2010 - Μάνος Χαραλαμπάκης