Η έννοια της παράδοσης κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας

Του Σάββα Αλεξάνδρου

Ο πατήρ Ιουστίνος Πόποβιτς στο έργο του «Άνθρωπος και Θεάνθρωπος» τονίζει εμφαντικά: «Πάντα όσα παρεδόθησαν εις τους Αποστόλους υπό του Σωτήρος Χριστού και του Αγίου Πνεύματος αποτελούν ακριβώς αυτή την παράδοση. Έτσι το γραπτό Ευαγγέλιο συμπληρώνεται με το άγραφο Ευαγγέλιο της Εκκλησίας».
Εξάλλου, ο Άγιος Ειρηναίος Επίσκοπος Λουγδούνου τονίζει από τη δική του πλευρά πως «Η παράδοση δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συνέχιση της αιώνιας παρουσίας του Αγίου Πνεύματος μέσα στην Εκκλησία. Ουσιαστικά είναι η συνέχεια της Θείας Καθοδήγησης και του Θείου Φωτισμού». Η παράδοση στη συνείδηση των Αγίων Πατέρων, επειδή ακριβώς φέρει τη σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος δεν επιδέχεται ούτε αμφισβήτηση, ούτε ορθολογιστική ερμηνεία. Απαιτείται για λόγους καθαρά σωτηριολογικούς η από μέρους του ανθρώπου εν ταπεινώσει αποδοχή της.
Μ’ αυτό το σκεπτικό ο Άγιος Βικέντιος της Λειρίνης στο έργο του «Commonitorium», (Υπόμνημα) θα πει: «Αρχίζω το έργο μου εν ονόματι Κυρίου. Θα είμαι ένας πιστός αντιγραφέας και όχι ένας περήφανος συγγραφέας. Θα γράψω αυτά που μας παρέδωσαν οι Πατέρες. Θα καταγράψω την παράδοση, με κανένα τρόπο δεν θα επιχειρήσω να την ερμηνεύσω. Αν το βιβλίο μου πέσει στα χέρια ευσεβών ανθρώπων και βρουν σ’ αυτό λάθη, θα τους είμαι ευγνώμων αν μου τα υποδείξουν και εγώ υπόσχομαι ότι θα τα διορθώσω.» Η πραγματικότητα της παράδοσης ως Θείας Δόσεως και ως ασφαλούς κριτηρίου της αλήθειας και της ορθής πίστης συνέχει τη θεολογική σκέψη των Πατέρων.
Έτσι ο Μέγας Βασίλειος στηλιτεύοντας τις αιρέσεις, τις χαρακτηρίζει ως «παρατηρήματα» ματαιότητας και κενής απάτης που στοχεύουν στην αθέτηση του Αγίου Πνεύματος και παραγκωνίζουν την παράδοση, που αποτελεί εχέγγυο της αλήθειας. Θα πει χαρακτηριστικά: «Αφού θαύμασαν τα παρατηρήματα της κενής απάτης προσπαθούν να τα εισαγάγουν στη διδασκαλία της Εκκλησίας, με αποτέλεσμα να μειώνουν το πρόσωπο του Χριστού και να αθετούν το Άγιο Πνεύμα. Δε μας αρκεί η παράδοση των αγίων πατέρων; Αυτοί εξέφρασαν πλήρως το πνεύμα της Γραφής».
Οποιαδήποτε απόπειρα αφαίρεσης ή πρόσθεσης στο χώρο της παράδοσης αποτελεί κατά τους Πατέρες μέγα αμάρτημα που επισείει τη Θεία τιμωρία, ενώ από την άλλη προβάλλεται πως αυτή καθ’ εαυτή η παράδοση αποτελεί το κριτήριο της αλήθειας.
Αξίζει εξάλλου να τονιστεί πως η παράδοση συνδέεται με το γεγονός ότι η Εκκλησία είναι ταυτόχρονα Αποστολική αλλά και Πατερική. Οι Πατέρες δεν είναι μόνο οι μάρτυρες της παλαιάς πίστης, αλλά μάλλον είναι οι μάρτυρες της αληθινής πίστης. Θα πει γι’ αυτό ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: «Αυτοί λοιπόν πέρασαν μέσα από το γράμμα της Γραφής στο πνεύμα της και μας παρέθεσαν το πνευματικό της κάλλος, με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος».
Ο Άγιος Συμεών, ο νέος θεολόγος, τέλος, αναφέρει στο περισπούδαστο έργο του «Κεφάλαια Γνωστικά και Θεολογικά»: «Σκοπός λοιπόν όλων εκείνων που αγωνίζονται κατά Θεό, είναι να ευχαριστήσουν το Χριστό και Θεό τους με την απόκτηση του Αγίου Πνεύματος και έτσι να κάμουν κτήμα τους το γεγονός της σωτηρίας». Θα λέγαμε, λοιπόν, πως αυτός ο στόχος τότε μόνο πραγματοποιείται, από τη στιγμή που ο άνθρωπος κάμνει κτήμα του εμπειρικά και βιωματικά την παράδοση, που όπως λέχθηκε και πιο πάνω, φέρει τη σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος και η οποία σε τελευταία ανάλυση περιέχει καθετί που είναι αναγκαίο για τη σωτηρία του ανθρώπινου προσώπου.
*Ο Σάββας Αλεξάνδρου είναι θεολόγος, βοηθός διευθυντής Α΄, συνεργάτης της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού
«Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ» - 24/01/2010