Στίς μέρες μας χαλκεύεται ἡ κατηγορία, ὅτι οἱ χριστιανοί ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου καί ἐντεῦθεν κατέστρεψαν πολλά ἀπό τά ἀνεπανάληπτα δημιουργήματα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τέχνης.
Καταρχήν, δέν μπορεῖ κανείς νά ἀποκλείσει τό ἐνδεχόμενο, ὅτι μπορεῖ νά συνέβησαν κάποιες ἐκδηλώσεις φανατισμοῦ. Νά λάβουμε ὅμως ὑπόψη μας ὅτι προηγήθηκαν τρεῖς αἰῶνες διωγμῶν μέ δώδεκα ἑκατομμύρια μάρτυρες.
Δέν πρέπει, ὡστόσο, νά μᾶς διαφεύγει ἡ ἀναντίρρητη πραγματικότητα, ὅτι τά μνημεῖα, τά ἀγάλματα, τά ἀρχαῖα συγγράμματα πού γνωρίζουμε, σώθηκαν χάρη στίς προσπάθειες τῶν χριστιανῶν τοῦ Βυζαντίου. ῞Ο,τι τούς παρέδωσε τό παρελθόν τό παρέλαβαν καί τό διαφύλαξαν ὡς κόρη ὀφθαλμοῦ· τό θεώρησαν ὡς τήν πολύτιμη πολιτιστική κληρονομιά τους καί στάθηκαν εὐλαβικά ἀπέναντί του.
Ἔτσι -σύμφωνα μέ τή μαρτυρία τοῦ Νικήτα Χωνιάτη- πλῆθος ἀγαλμάτων κοσμοῦσαν τήν Κωνσταντινούπολη· ὁ τρίποδας, πού χάρισαν οἱ ῞Ελληνες στό μαντεῖο τῶν Δελφῶν μετά τή μάχη τῶν Πλαταιῶν, ἕνα τεράστιο ἄγαλμα τῆς ῞Ηρας, ὁ ῾Ηρακλῆς τοῦ Λυσιμάχου, ὁ Πήγασος μέ τόν Βελλερεφόντη, τό «᾿Ανεμοδούλιον», τό σύμπλεγμα δηλαδή πού παρίστανε τόν Πάρη νά δίνει στήν ᾿Αφροδίτη τό μῆλο τῆς ῎Εριδος. Στόν ῾Ιππόδρομο εἶχαν τοποθετηθεῖ τά ἀγάλματα τῶν Διοσκούρων, τοῦ Δία, τοῦ ᾿Απόλλωνα, τοῦ Καλυδωνίου κάπρου, τῆς ᾿Αρτέμιδος, τῆς Σκύλλας, τῆς ᾿Αθηνᾶς, τῆς ῾Ελένης, τοῦ Μενελάου· οἱ τέσσερις ἐπίχρυσοι χάλκινοι ἵπποι, ἔργο τοῦ Λυσίππου, βρίσκονταν ἐκεῖ, πρίν μεταφερθοῦν στή Βενετία. ᾿Αλλά καί τό χρυσελεφάντινο ἄγαλμα τοῦ Δία, ἔργο τοῦ Φειδία, ἀφοῦ ἐπί ὀκτακόσια χρόνια -παρά τίς κατά καιρούς βλάβες- παρέμεινε στό ναό τοῦ Δία στήν ᾿Ολυμπία, μετά τήν κατάργηση τῶν ὀλυμπιακῶν ἀγώνων μεταφέρθηκε στήν Κωνσταντινούπολη. ᾿Ογδόντα χρόνια ἀργότερα, τό 475 μ.Χ., καταστράφηκε ἀπό πυρκαγιά, πού ἐκδηλώθηκε στήν Κωνσταντινούπολη (Παυσανίου, ῾Ελ. Περιήγ., ᾿Εκδοτική, 1992, σ. 257-8, ὑποσ. 1).
Μέ τόν ἴδιο σεβασμό οἱ χριστιανοί διέσωσαν πολλούς ναούς μετατρέποντάς τους σέ χριστιανικούς, ἀφοῦ εἶχαν περιπέσει σέ ἀχρησ(τε)ία. ῾Ο Παρθενώνας μετατράπηκε σέ χριστιανικό ναό τόν 5ο αἰ. καί ἀφιερώθηκε στήν ῾Αγία τοῦ Θεοῦ Σοφία, ἀργότερα στήν Παναγία τήν ᾿Αθηνιώτισσα. Τό ἴδιο συνέβη μέ τό Θησεῖο· τό ἐργαστήρι ἐπίσης τοῦ Φειδία στήν ἀρχαία ᾿Ολυμπία μετατράπηκε σέ βυζαντινή βασιλική.
Ἀδιαμφισβήτητα τό ὀρθόδοξο Βυζάντιο ὑπῆρξε ἀσφαλής κειμηλιοθήκη καί ἱερό θησαυροφυλάκιο γιά τούς ἀρχαίους ἑλληνικούς θησαυρούς. ᾿Αντίθετα, ἐρείπια ἄφησαν πίσω τους οἱ ἀρειανόφρονες βυζαντινοί αὐτοκράτορες Κωνστάντιος καί Οὐάλης, οἱ ἐπιδρομές τῶν ᾿Ερούλων καί αὐτή τῶν ἀρειανῶν Βησιγότθων μέ ἀρχηγό τόν φανατικό ἀρειανό ᾿Αλάριχο. ᾿Ανυπολόγιστες ἐξάλλου καταστροφές σημειώθηκαν τό 1204, ὅταν οἱ Λατίνοι σύλησαν ὅλους τούς θησαυρούς μας· ὅλα τά χάλκινα ἀγάλματα τά ἔλειωσαν, γιά νά κατασκευάσουν νομίσματα.
Οἱ χριστιανοί τότε περισυνέλεξαν μέ σεβασμό κιονόκρανα καί ἀνάγλυφες πλάκες· ὅ,τι διέσωσαν ἀπό τήν καταστροφική μανία τῶν αἱρετικῶν βαρβάρων τό χρησιμοποίησαν γιά τή διακόσμηση τῶν δικῶν τους πιά ναῶν. Τέτοια λείψανα θαυμάζουμε ἀκόμη καί σήμερα στόν ῞Αγιο ᾿Ελευθέριο, στήν Καπνικαρέα, στήν ῾Ι. Μ. Καισαριανῆς κ.ἀ.
Σημαντική γιά τό θέμα μας εἶναι ἡ μαρτυρία τῆς κ. Π. ᾿Αθανασιάδη, εἰδικῆς ἀρχαιολόγου, καθηγήτριας τοῦ Πανεπιστημίου ᾿Αθηνῶν· «Σέ τόπους ὅπως ἡ ᾿Αθήνα ἤ οἱ Δελφοί, ὁ κανόνας εἶναι ὅτι τά μεταγενέστερα στρώματα ἔχουν καταστραφεῖ ἀπό τούς ἴδιους τούς ἀρχαιολόγους στήν προσπάθειά τους νά φτάσουν ὅσο τό δυνατόν γρηγορότερα στό κλασικό ὑπόστρωμα τῶν ἀνασκαφῶν.
Τίς παρατηρούμενες καταστροφές ἀποδίδουν οἱ ἀρχαιολόγοι στούς σεισμούς, τίς βαρβαρικές ἐπιδρομές (4ος - 6ος αἰ.) καί τήν ἐγκατάλειψη. Τά ἀρχαῖα μνημεῖα τῶν ᾿Αθηνῶν καί τῶν Δελφῶν ἔμειναν ἀπείραχτα ἀπό τούς χριστιανούς». (Τό λυκόφως τῶν Θεῶν στήν ᾿Ανατολική Μεσόγειο, περιοδ. «῾Ελληνικά», Θεσσαλονίκη, 1994, τ. 44, σ. 31-50).
Εὐδοξία Αὐγουστίνου
Θεολόγος- Φιλόλογος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου