Tο χαμόγελο του μακαριστού Γέροντος Ιωσήφ του Βατοπαιδινού

Κίνητρο για τη συγγραφή αυτού του γράμματος αποτέλεσαν σχόλια που έφθασαν στα αφτιά μου σχετικά με το γαλήνιο χαμόγελο στο πρόσωπο του πολυαγαπημένου μου μακαριστού Γέροντος Ιωσήφ του Βατοπαιδινού, όπως απεικονίζεται στη παραπάνω φωτογραφία που έκανε το γύρο του κόσμου μέσω του διαδικτύου. Τα σχόλια αυτά έχουν ως κεντρικό σημείο ότι το πρόσωπο του Γέροντος αλλοιώθηκε μετά την κοίμησή του από ανθρώπινη παρέμβαση. Για το ζήτημα αυτό θα ήθελα να αναπτύξω πολύ σύντομα τις σκέψεις μου, όπως αυτές εκπορεύονται από την τριπλή μου ιδιότητα, του ιατρού, του νομικού και του Πρωτοπρεσβυτέρου.
Πρώτα θα σας μιλήσω ως ιατρός, αναφέροντας λίγη γνώση για να στοιχειοθετήσω την άποψή μου. Στο νεκρό, μόλις η καρδιά σταματήσει να κτυπά… το αίμα αρχίζει να συλλέγεται στα σημεία του σώματος που βρίσκονται πλησιέστερα προς το έδαφος, συνήθως στη ράχη και στους γλουτούς όταν το σώμα κείται ανάσκελα (livor mortis). Το δέρμα φυσιολογικά έχει ρόδινο χρώμα εξαιτίας του φορτωμένου με οξυγόνο αίματος που κινείται μέσα στα τριχοειδή της επιδερμίδας. Μέσα σε λεπτά μετά από τον θάνατο, το χρώμα του δέρματος του προσώπου αλλοιώνεται τόσο από την έλλειψη οξυγόνου όσο και από την μετακίνησή του με τη βαρύτητα. Το δέρμα, χωρίς να υπόκειται πλέον σε μυϊκό έλεγχο, ενδίδει στη βαρύτητα σχηματίζοντας νέα σχήματα, τονίζοντας προεξέχοντα οστά ακόμη περισσότερο. Τη στιγμή του θανάτου οι μύες χαλαρώνουν πλήρως. Αυτή είναι μία κατάσταση που ονομάζεται πρωτοπαθής χάλαση (primary flaccidity). Στη συνέχεια οι μύες γίνονται άκαμπτοι, ίσως εξαιτίας της θρόμβωσης των πρωτεϊνών των μυών, και σε 2 με 6 ώρες μετά από τον θάνατο επέρχεται η νεκρική ακαμψία (rigor mortis), η οποία προσβάλλει όλους τους μύες του σώματος, ξεκινώντας από το πρόσωπο (1).
Το πρόσωπο ενός πεθαμένου διαφέρει από εκείνο ενός ζωντανού από την απώλεια της κινητικότητάς του, από την αμετάβλητη έκφρασή του… Οι μύες δεν έχουν πλέον τη δύναμη να κλείσουν σφικτά την σιαγώνα, το στόμα μπορεί να παραμένει ανοικτό… Ειρηνικός ή βίαιος, με ή χωρίς παραμορφώσεις του προσώπου, ο θάνατος προσδίδει τη δική του ιδιόμορφη/παράδοξη αξιοπρέπεια στο πρόσωπο (2).
Παρατηρώντας ιατρικά το πρόσωπο του μακαριστού Γέροντος εστιάζομαι στα εξής στοιχεία. Πρώτον, αν και η φωτογραφία είναι τραβηγμένη πολλές ώρες μετά, το δέρμα παραμένει ροδαλό και στιλπνό, χωρίς να εμφανίζει καμία ένδειξη απομάκρυνσης του αίματος από αυτό. Δεύτερον, το σχήμα και τα χαρακτηριστικά του προσώπου, που διαμορφώνονται από την επενέργεια των πολυάριθμων μυών του, παραμένουν αναλλοίωτα, ωσάν αυτοί να λειτουργούν όπως όταν ήταν στη ζωή, χωρίς καμία ένδειξη χάλασής τους, χωρίς καμία επίδραση της βαρύτητας. Όποιος γνώρισε από κοντά τον Γέροντα θυμάται πολύ καλά το γαλήνιο χαμόγελό του, το οποίο είναι αποτυπωμένο χωρίς καμιά παραλλαγή στην φωτογραφία αυτή.
Στη συνέχεια θα σας μιλήσω ως νομικός. Κατά τη διαβίωσή μου στο Λονδίνο έμαθα πολύ καλά την καθομιλούμενη καθημερινή αγγλική γλώσσα. Σε αυτήν, υπάρχει μία σύνθετη λέξη, η “deadpan”. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1920 και προέρχεται από δύο λέξεις, τη λέξη “dead” (σημαίνει πεθαμένος) και τη λέξη “pan” (σημαίνει πρόσωπο στην καθομιλούμενη). Η μετάφραση αυτής της λέξης είναι: ανέκφραστος, αγέλαστος, και χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει ένα πρόσωπο ή μία έκφραση προσώπου που δεν απεικονίζει κανένα συναίσθημα, καμιά ζωντάνια. Η λαϊκή σοφία μέσα από αιώνες παρατήρησης έχει αποτυπώσει στη γλώσσα του το ανέκφραστο νεκρικό προσωπείο. Εάν υπήρχε τρόπος αλλοίωσης των χαρακτηριστικών του νεκρού, να είστε σίγουροι ότι θα τον είχαν ανακαλύψει πρώτοι απ’ όλους οι εύποροι κάθε κοινωνίας και θα τον εφάρμοζαν στους εκλιπόντες αγαπημένους τους για να αμβλύνουν τα αισθήματα θλίψης τους. Αυτό όμως δεν παρατηρείται σήμερα πουθενά! Επιπλέον, αφού συνομίλησα τηλεφωνικώς με μερικούς ειδικούς του μακιγιάζ, αποκόμισα τα εξής στοιχεία. Το πρόσωπο ενός ανθρώπου μπορεί όντως να αλλοιωθεί με οποιαδήποτε έκφραση επιθυμούμε. Αυτό το είδος του επαγγελματικού μακιγιάζ είναι πανάκριβο, εφαρμόζεται στο Χόλλυγουντ και αλλού στους ηθοποιούς (κάνοντάς τους τέρατα κλπ). Έχει όμως ένα μειονέκτημα. Όσο αληθινό κι εάν φαίνεται στον θεατή αυτό το μακιγιάζ μέσα από τη μικρή ή τη μεγάλη οθόνη, εάν παρατηρήσει κανείς το πρόσωπο από κοντά, θα διαπιστώσει πολύ εύκολα τα πρόσθετα τμήματα που επικόλλησαν στο αρχικό πρόσωπο για να αλλοιώσουν τα χαρακτηριστικά του.
Σε πλήρη αντίθεση, η εξόδιος ακολουθία του μακαριστού Γέροντος έγινε ενώπιον εκατοντάδων Χριστιανών, οι οποίοι είχαν την ευλογία να ασπαστούν για τελευταία φορά το Γέροντα που τόσο αγάπησαν από απόσταση λίγων μόνο εκατοστών!
Τελευταίες και όχι λιγότερο σημαντικές άφησα τις σκέψεις μου ως Πρωτοπρεσβύτερος. Κατά τη δισχιλιετή πορεία του Χριστιανισμού ο Πανάγαθος και Φιλεύσπλαχνος Θεός, προς ενίσχυση των πιστών Του παιδιών, φανέρωσε πολλές φορές θαυμαστά σημεία κατά την κοίμηση πολλών ενάρετων λαϊκών και κληρικών (πλήρης απουσία νεκρικής ακαμψίας, γαλήνια ή/και χαμογελαστή έκφραση, μυρόβλυση, κ.ά). Αυτά τα σημεία αποτελούν την πρώτη προϋπόθεση για την αγιοποίηση αυτού του προσώπου, πολλά πολλά χρόνια αργότερα, αφού προηγηθούν θαύματα, που θα το εδραιώσουν στην πίστη και στη συνείδηση των πιστών. Στους αιώνες αυτούς εμφανίστηκαν πολλοί κακοήθεις που προσπάθησαν να σπείρουν το δαιμόνιο της αμφιβολίας μέσα στις ψυχές των πιστών για τους αγίους τους. Οι σκοποί όλων αυτών ήταν ποταποί και σκαιώδεις, αντιμαχόμενοι πλήρως το Πανάγιο Πνεύμα που ενεργεί πάντοτε προς το συμφέρον του πιστού! Η ζώσα Εκκλησία, ως φιλόστοργος μητέρα που είναι, θα τους εντοπίσει και θα τους απομονώσει, τιμώντας και δοξάζοντας αυτούς που αντιδοξάζει ο ίδιος ο Θεός.
Ευχαριστώντας για τον χρόνο σας, εξαιτούμαι τις πρεσβείες του μακαριστού πολυαγαπημένου μας Γέροντος Ιωσήφ του Βατοπαιδινού.
Ο ελάχιστος
Πρωτοπρεσβύτερος π. Βαρθολομαίος (Αθανάσιος) Αρσενίου
Νομικός, π. Μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσ/νίκης, Ιατρός, τ. Επιμελητής Ε.Σ.Υ., Μέλος του Ιατρικού Συλλόγου Θεσ/νίκης, Εξειδικευθείς στις Άνοιες-Νόσο Alzheimer, στον Χρόνιο Νευροπαθητικό Πόνο, Βελονιστής, Υψηλό Μέλος της Βρετανικής Ιατρικής Εταιρείας (BMAS-ICMART)
Σημειώσεις:
1. Περιληπτική γνώση από βιβλία Ιατρικής.
2. Από το βιβλίο «Το Ανθρώπινο Πρόσωπο» ["The Human Face"] του John Brophy, έκδοση Kessinger Publishing, LLC του 2005 [ISBN-13: 9780548069486], εμπεριέχει 15 χρόνια έρευνας που συγγραφέα. Έχει χαρακτηριστεί ως το πρώτο σοβαρό βιβλίο στον τομέα του που ασχολείται αποκλειστικά με το ανθρώπινο πρόσωπο.
Απόψεις για τη Μονή Βατοπαιδίου (και όχι μόνο)