«...Καὶ ᾄσω γηθόμενος ταύτης τὴν Κοίμησιν.»

 

Κοίμηση της Θεοτόκου

«...Καὶ ᾄσω γηθόμενος ταύτης τὴν Κοίμησιν.»

Σοφία Μπεκρῆ, φιλόλογος – θεολόγος

  Ἔτσι ξεκινάει ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς τὸ δικό του ποίημα πρὸς τιμὴν τῆς Θεοτόκου: θὰ ψάλω μὲ χαρά, «γηθόμενος», τὴν κοίμησή της (Εἱρμὸς α’ ὠδῆς τοῦ Κανόνος τοῦ Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ).

   Δὲν ἀπορεῖ βεβαίως κανεὶς ποὺ κατὰ τὴν κοίμηση ἑνὸς Ἁγίου ἐκφράζομε τὴν χαρά μας. Ἐξ ἄλλου, σὲ ὅλες τὶς κοιμήσεις τῶν Ἁγίων μας δὲν θρηνοῦμε, ἀλλὰ πανηγυρίζομε, πόσο μᾶλλον στὴν Κοίμηση τῆς Παναγίας μας, «τῆς πικραμένης χαρᾶς τῆς Ὀρθοδοξίας», ὅπως θαυμάσια τὴν ἀποκαλεῖ ὁ Φώτης Κόντογλου.

   Ἡ Παρθένος «πεποικιλμένῃ (=στολισμένη) τῇ θείᾳ δόξῃ πάντας συνηγάγετο πρὸς εὐφροσύνην τοὺς πιστούς.» (Εἱρμὸς α’ ὠδῆς τοῦ Κανόνος τοῦ Κοσμᾶ τοῦ Μελωδοῦ). Δικαίως, λοιπόν, ἡ Κοίμηση ὀνομάστηκε «Πάσχα τοῦ καλοκαιριοῦ», ἀφοῦ ὅλη ἡ φύση συμμετέχει στὴν χαρὰ καὶ στὴν ἀγαλλίαση γιὰ τὴν ἑορτή της.

   Κοντολογίς, ὅλα τὰ τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας μας μιλοῦν γι’ αὐτὸ τὸ παράδοξο θαῦμα. Ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἡ Παναγία κατατίθεται στὸν γήινο τάφο, ἀφ’ ἑτέρου δὲ ὁ θάνατός της γίνεται κλίμακα πρὸς τὴν αἰώνιον ζωήν: «Ἡ πηγὴ τῆς ζωῆς ἐν μνημείῳ τίθεται καὶ κλῖμαξ πρὸς οὐρανὸν ὁ τάφος γίνεται».

   Ὅσο περισσότερο, μάλιστα, ἐμβαθύνει κανεὶς στὴν μελέτη τῆς ὑμνογραφίας τῆς ἡμέρας, ἄλλο τόσο διαπιστώνει ὅτι τὸ συναίσθημα τῆς χαρᾶς εἶναι κυρίαρχο. «Σήμερον (ἡ Παναγία) τὴν παναγίαν παρατίθεται ψυχὴν καὶ σὺν αὐτῇ πληροῦται τὰ σύμπαντα χαρᾶς» (Στιχηρὸ ἰδιόμελο τῆς Λιτῆς).

   Ὅλες οἱ ἐπίγειες καὶ ἐπουράνιες δυνάμεις, μὲ προεξάρχοντα τὸν ἀρχάγγελο Γαβριήλ, καλοῦνται νὰ ὑμνήσουν τὴν Κεχαριτωμένη. «Ἐπὶ σοί, χαίρει, Κεχαριτωμένη, πᾶσα ἡ φύσις, ἀγγέλων τὸ σύστημα καὶ ἀνθρώπων τὸ γένος, ἡγιασμένε ναὲ καὶ Παράδεισε λογικέ.»

   Ἡ ἐπανάληψη, μάλιστα, τῆς φράσεως «Κεχαριτωμένη χαῖρε, μετὰ σοῦ ὁ Κύριος», στὴν κατάληξη τῶν Στιχηρῶν τοῦ Ἑσπερινοῦ, θυμίζει τὸ χαρμόσυνο γεγονὸς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, «δι’ ἧς ἡμεῖς ἐθεώθημεν».

   Πολλά, λοιπόν, τὰ παράδοξα τῆς ἑορτῆς: Ἀπὸ τὴν μία, ἡ Κοίμηση γίνεται Εὐαγγελισμός, ἀπὸ τὴν ἄλλη, ὁ θάνατός της προξενεῖ τὴν ζωή: «ζωήν προμνηστεύεται (=προεξαγγέλλει) θάνατος» (Εἱρμὸς θ’ ὠδῆς τοῦ Κανόνος τοῦ Κοσμᾶ τοῦ Μελωδοῦ).

   Ἕνας ἄλλος θαυμάσιος παραλληλισμὸς γίνεται ἀνάμεσα στὰ γεγονότα τῆς ἐπιγείου ζωῆς τοῦ Χριστοῦ καὶ τὰ ἀντίστοιχα τῆς Θεοτόκου. Ἐὰν ὁ Κύριος «ταφὴν ὑπέστη ἑκουσίως ὡς θνητός», τότε ἡ Παναγία «πῶς ταφὴν ἀρνήσεται;» ἀναρωτιέται πάλι ὁ ὑμνογράφος. Γι’ αὐτό, «οὐ θαῦμα θνήσκειν κοσμοσώτειραν κόρην, τοῦ κοσμοπλάστου σαρκικῶς τεθνηκότος».

  Τελικά, τὸ μεγάλο παράδοξο δὲν εἶναι πῶς ἡ Παναγία μας κατάφερε νὰ νικήσῃ
«τῆς φύσεως τοὺς ὅρους» ἀλλὰ πῶς ὁ ὑμνογράφος κατορθώνει, μὲ τὶς πεπερασμένες του δυνάμεις, νὰ ἐξυμνήσῃ τὸ μεγαλεῖο της. «Ποῖα πνευματικὰ ἄσματα νῦν προσάξωμέν σοι, Παναγία; τῇ γὰρ ἀθανάτῳ σου κοιμήσει ἅπαντα τὸν κόσμον ἡγίασας.», ἀναφωνοῦμε καὶ ἐμεῖς μαζί του.

   Παραλλήλως δὲ παρακαλοῦμε τὴν «ἐν πρεσβείαις ἀκοίμητον Θεοτόκον καὶ προστασίαις ἀμετάθετον ἐλπίδα», Ἐκείνην ποὺ ὁ θάνατός της ἔγινε τὸ «διαβατήριο ζωῆς τῆς ἀϊδίου καὶ κρείττονος» νὰ μεσιτεύῃ πάντοτε στὸν Υἱό της καὶ Θεό μας νὰ μᾶς χαρίσῃ καὶ ἐμᾶς τὸ διαβατήριο τῆς αἰωνίου ζωῆς. Ἀμήν! Γένοιτο!

Πηγὴ γιὰ τὰ ὑμνογραφικὰ χωρία: Μηναῖον Αὐγούστου, Ἀποστολικὴ Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἔκδοσις Ε’, Ἀθήνα 2021, σελ. 201-223.