Η Τουρκία των Βαλκανίων και τα Βαλκάνια της Τουρκίας

Θεοφάνης Μαλκίδης

Η Τουρκία των  Βαλκανίων και τα Βαλκάνια της Τουρκίας

Η πρόσφατη παρουσία του Ερντογάν στην Αλβανία την ημέρα όπου εκεί τιμάται ο Καστριώτης- Σκεντέρμπεης, ο ήρωας της αντίστασης των Χριστιανών εναντίον των Οθωμανών κατακτητών, υπενθύμισε για ακόμη μία φορά την τουρκική παρουσία στα Βαλκάνια.

Ήδη από τις αρχές της δεκαετίες του 1990 οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές στις χώρες της χερσονήσου του Αίμου, δημιούργησαν νέες συνθήκες τις οποίες έσπευσε να επωφεληθεί η Τουρκία. Στην πρώτη περίοδο που ακολούθησε την πτώση των καθεστώτων στην περιοχή, δημιουργήθηκε από την τουρκική πολιτική ένα πλαίσιο επανασύνδεσης με το οθωμανικό παρελθόν, με τους τουρκικούς πληθυσμούς και τις ομόθρησκες κοινότητες. Συνδυασμένη με την πάντα παρούσα κεμαλική διάσταση, το Ισλάμ και η  Οθωμανική κληρονομιά,

Στην Αλβανία δόθηκαν ενισχύσεις για την επιστροφή του πληθυσμού προς το Ισλάμ, με την επισκευή, ανακατασκευή χώρων λατρείας που υπενθύμιζαν την οθωμανική κληρονομιά, ενώ  η ναυτική συνεργασία στο Πασαλιμάνι (Αυλώνα), η κατασκευή υποδομών και η πολιτική δράση είναι μερικά από τα  δείγματα της τουρκικής παρουσίας. Ταυτόχρονα με τουρκική παρότρυνση η χώρα έγινε μέλος της Ισλαμικής Διάσκεψης, ενώ υλοποιήθηκαν προγράμματα στρατιωτικής, οικονομικής και άλλων μορφών συνεργασίας.

Στην πρώην Γιουγκοσλαβία- με εξαίρεση τη Σερβία και το Μαυροβούνιο όπου ο χριστιανικός πληθυσμός υπερτερεί- η Τουρκία αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει την πολιτική προστασίας των τουρκικών και μουσουλμανικών πληθυσμών. Στη Βουλγαρία, οι τουρκικές κινήσεις στην πρώτη περίοδο μετάβασης ήταν πιο επιθετικές αφού το καθεστώς Ζίφκοφ υπεύθυνο (;) για τη φυγή χιλιάδων Τούρκων είχε καταρρεύσει και τώρα υπήρχε ελευθερία πολιτικής δράσης από την τουρκική πλευρά. Τα νέα βουλγαρικά δεδομένα άνοιξαν το δρόμο στην Τουρκία, η οποία με όπλο την κρίσιμης σημασίας πληθυσμιακή μάζα Τούρκων και μουσουλμάνων (Πομάκοι, Ρομά), συμμετείχε στις διάφορες κυβερνήσεις συνασπισμού καταλαμβάνοντας καίριους υπουργικούς θώκους. Στη Ρουμανία, όπως και στη Μολδαβία, η παρουσία της Τουρκίας επικεντρώνεται στην οικονομία και για τους εκεί τουρκικούς ή τουρκόφωνους πληθυσμούς (Τάταροι, Γκαγκαούζοι).

Στα Σκόπια η συμφωνία της Αχρίδας του 2001 έδωσε το δικαίωμα στην Τουρκία να παρεμβαίνει και τυπικά εκεί όπου άλλοτε οι δυνάμεις της αναλωνόταν σε μυστικές κινήσεις. Το γεγονός ότι η συμφωνία επιτρέπει σε 16 από τους 81 δήμους της χώρας να υψώνεται η τουρκική σημαία, δεν έχει μόνο σημειολογικά χαρακτηριστικά. Η τουρκική παρουσία στη χώρα αποκτά πλέον άλλη δυναμική, η οποία διαπιστώνεται και από τη θέση των τουρκικών πληθυσμών στην πρωτεύουσα Σκόπια και σε άλλες πόλεις και περιοχές (Κουμάνοβο, Τέτοβο, Μοναστήρι όπου και το μουσείο του Μουσταφά Κεμάλ). Στο Κοσσυφοπέδιο εκεί όπου οι τάσεις και τα συμφέροντα διασταυρώνονται κατά αξεδιάλυτο τρόπο, προσδοκά την επόμενη ημέρα να έχει αναβαθμισμένο ρόλο, τόσο από την πλευρά της συμβολής στην επιχείρηση του ΝΑΤΟ -ΟΗΕ, όσο και από πλευράς παρέμβασης στα πολιτικά πράγματα και τους θεσμούς.

Η σημερινή τουρκική παρουσία στα Βαλκάνια αποτελεί σημαντική παράμετρος για τις εξελίξεις στην περιοχή και είναι εξαιρετικής σημασίας. Και αυτό παρατηρείται όχι μόνο στο πεδίο της επιβίωσης των τουρκικών πληθυσμών, της θρησκευτικής συγγένειας ή της οικονομικής διείσδυσης, αλλά κυρίως στο πεδίο της δραστηριότητας, του προγραμματισμού και των πολιτικών αποτελεσμάτων. Μείγμα μίας  (τουρκικής) πολιτικής της οποίας  ο ένας της οφθαλμός είναι στραμμένος προς τη Δύση, και ο άλλος στα Βαλκάνια, αφού δεν παύει να ανήκει στην περιοχή και η ασφάλειά της να εξαρτάται από την εξέλιξη αυτής της περιοχής που αποτελείται από αδύναμα κράτη.

Η Τουρκία αντιλαμβάνεται ότι τα Βαλκάνια παραμένουν προβληματική ζώνη και παρεμβαίνει εκεί όπου νομίζει ότι απαιτείται ή το επιβάλλει η ιστορία της, η οικονομία , ο ρεαλισμός, το παρακράτος και η φθορά στην Ελλάδα…..

Έτσι η Τουρκία θα είναι ή θα θέλει να είναι παρούσα,  είτε στο θεσμικό ζήτημα της πΓΔΜ, είτε στο Κοσσυφοπέδιο των εύθραυστων θεσμών, είτε στη Βοσνία- Ερζεγοβίνη των άλυτων προβλημάτων, αλλά στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία της ΕΕ και στην Αλβανία του «άλυτου» εθνικού ζητήματος, όπου η πλατεία Ερντογάν στα Τίρανα,  υπενθυμίζει ποιος (θέλει να) έχει τον πρώτο λόγο…..