Ομιλία αγίου Γρηγορίου του Παλαμά στην Κυριακή των Αγίων Πάντων

 

Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ

   Πραγματικά είναι θαυμαστός ο Θεός μέσα στους αγίους Του. Διότι, όταν κανείς θυμηθεί τους υπερφυείς αγώνες των μαρτύρων, πώς με ασθένεια σαρκός κατήσχυναν τον ισχυρό στην κακία, πώς μένουν αναίσθητοι στις οδύνες και στα τραύματα, καθώς αγωνίζονται με σώματα προς το πυρ, προς το ξίφος, προς ποικίλα και θανατηφόρα είδη βασάνων, αντιπαρατασσόμενοι με την καρτερία και, ενώ τέμνονται οι σάρκες, διαλύονται οι αρμοί και συντρίβονται τα οστά, όμως διαφυλάττουν την ομολογία της πίστεως στον Χριστό, σώα και αδιάσπαστη, ακεραία και ακράδαντη, που γι'αυτό τους χαρίστηκε και η αναντίρρητη σοφία του Πνεύματος και η δύναμη των θαυμάτων· όταν αναλογιστεί την υπομονή των οσίων, πώς υπέφεραν εθελουσίως σαν ασώματοι τις πολυήμερες ασιτίες, τις αγρυπνίες, τις άλλες ποικίλες κακώσεις του σώματος, αντιταχθέντες έως το τέλος προς τα πονηρά πάθη, προς τα ποικίλα είδη της αμαρτίας, προς τον εσωτερικό μας αόρατο πόλεμο, προς τις αρχές, προς τις εξουσίες, προς τα πνευματικά της πονηρίας, ενώ έλιωναν και αχρειώνονταν στον εξωτερικό άνθρωπο, αλλά ανανεώνονταν και θεώνονταν κατά τον εσωτερικό άνθρωπο από Εκείνον που χαρίστηκαν σε αυτούς τα χαρίσματα των ιαμάτων, τα ενεργήματα των δυνάμεων· όταν λάβει κανείς αυτά υπόψη του και επιπλέον εννοήσει ότι υπερβαίνουν τη φύση μας, θαυμάζει και δοξάζει τον Θεό που έδωσε σε αυτούς την τόση άφθονη χάρη και δύναμη· διότι, αν και είχαν αγαθή και καλλίστη την προαίρεση, χωρίς τη δύναμη του Θεού δεν θα κατόρθωναν να υπερβούν τη φύση και να κατανικήσουν τον ασώματο πολέμιο, αν και είναι σε σώμα.

       Γι΄αυτό και ο ψαλμωδός προφήτης, αφού είπε «Θαυμαστὸς ὁ Θεὸς ἐν τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ(:Θαυμαστός είναι ο Θεός στην προστασία την οποία παρέχει στους αγίους Του, σε όσους είναι αφοσιωμένοι σε Αυτόν)» πρόσθεσε: «Αὐτὸς δώσει δύναμιν καὶ κραταίωσιν τῷ λαῷ αὐτοῦ. εὐλογητὸς ὁ Θεός(:Αυτός θα δώσει δύναμη και κράτος υπεροχής ακατάβλητο στον λαό Του. Δοξασμένος ας είναι Κύριος ο Θεός)» [Ψαλμ.67,36]. Και εξετάστε με σύνεση τη δύναμη των προφητικών λόγων. «Πραγματικά», λέγει, «σε όλον τον λαό Του δίδει ο Θεός δύναμη και κραταίωση» -διότι δεν έχει προσωποληψία ο Θεός· βλ. Πράξ.10,34: «Ἐπ᾿ ἀληθείας καταλαμβάνομαι ὅτι οὐκ ἔστι προσωπολήπτης ὁ Θεός(:Αληθινά καταλαβαίνω ότι ο Θεός δεν επηρεάζεται από πρόσωπα και δεν κάνει μεροληψίες και διακρίσεις)»- «θαυμάζεται όμως μόνο δια των αγίων Του».

    Όπως δηλαδή ο ήλιος χύνει από επάνω πλουσίως τις ακτίνες σε όλους, τις βλέπουν όμως μόνο όσοι έχουν οφθαλμούς, και αυτούς μάλιστα όχι κλειστούς, απολαμβάνουν δε την αυγή καθαρά όσοι από την καθαρότητα των ματιών έχουν οξεία όραση και δεν την έχουν αμβλεία από αρρώστια ή αχλύ ή κάτι παρόμοιο πεσμένο στα μάτια, έτσι και ο Θεός από επάνω χορηγεί πλούσια τη βοήθειά Του σε όλους, διότι Αυτός είναι η αενάως βρύουσα σωστική και φωτιστική πηγή του ελέους και της αγαθότητας. Απολαμβάνουν δε την από εκεί χάρη και δύναμη και ενέργεια της αρετής και τελείωση ή και για την επίδειξη των θαυμάτων, όχι γενικά όλοι, αλλά όσοι έχουν αγαθή προαίρεση και επιδεικνύουν με έργα την αγάπη και πίστη προς τον Θεό, και τα μεν φαύλα αποστρέφονται τελείως, κρατούν δε με σταθερότητα τα προστάγματα του Θεού και υψώνουν το μάτι της διανοίας προς τον ίδιο τον ήλιο της δικαιοσύνης Χριστό. Αυτός δε όχι μόνο προτείνει από επάνω αοράτως χέρι βοηθείας στους αγωνιζομένους, αλλά και διαλέγεται προς εμάς σήμερα αισθητώς με τις προτροπές Του μέσω του Ευαγγελίου· διότι, λέγει: «Πᾶς οὖν ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγὼ ἐν αὐτῷ ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς(:Μη λογαριάζετε τους διωγμούς και τους κινδύνους, αλλά να λογαριάζετε τις μεγάλες αμοιβές που σας περιμένουν. Καθένας που θα με ομολογήσει ως Σωτήρα του και Θεό του μπροστά στους ανθρώπους που καταδιώκουν την πίστη μου, θα τον ομολογήσω κι εγώ ως δικό μου πιστό μπροστά στον Πατέρα μου που είναι στους ουρανούς)»[Ματθ.10,32].

    Βλέπετε ότι ούτε εμείς δεν μπορούμε να προβάλουμε με παρρησία την πίστη και την ομολογία στον Χριστό χωρίς την από Αυτόν δύναμη και συνέργεια, ούτε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός θα μας υπερασπιστεί στον μέλλοντα αιώνα και θα μας συστήσει και θα μας οικειώσει με τον ύψιστο Πατέρα χωρίς να λάβει από εμάς τις αφορμές. Δηλώνοντας λοιπόν αυτό, δεν είπε «ὅστις ὁμολογήσει ἐμέ (:όποιος με ομολογήσει μπροστά στους ανθρώπους)», αλλά «ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοὶ(:όποιος ομολογήσει μέσα σε εμένα)», με την έννοια ότι μπορεί να προβάλει με παρρησία την ευσέβεια μέσω Εκείνου και μέσω της βοήθειας Εκείνου. Έτσι πάλι: «Ὁμολογήσω κἀγὼ(:Θα ομολογήσω και Εγώ)» και δεν είπε «αὐτόν», αλλά «ἐν αὐτῷ (:μέσα σε αυτόν)», δηλαδή δια της αγαθής αντιστάσεως και καρτερίας, την οποία επέδειξε για την ευσέβεια.

    Πραγματικά βλέπε τι λέγει στη συνέχεια για όσους δείλιασαν και πρόδωσαν την πίστη: «Ὃστις δ᾿ ἂν ἀρνήσηταί με ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ἀρνήσομαι αὐτὸν κἀγὼ ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς(:Εκείνος όμως που θα με αρνηθεί ως Θεάνθρωπο Σωτήρα μπροστά στους ανθρώπους, αυτόν θα τον αρνηθώ κι εγώ και δεν θα τον αναγνωρίσω ως δικό μου μπροστά στον Πατέρα μου που είναι στους ουρανούς)». Δεν είπε εδώ «Ὃστις δ᾿ ἂν ἀρνήσηται ἐν ἐμοὶ (:Όποιος αρνηθεί μέσα σε εμένα)»· γιατί; Διότι ο αρνούμενος, αρνείται τον Θεό, αν στερηθεί την βοήθεια από τον Θεό. Γιατί λοιπόν εγκαταλείφθηκε και έμεινε έρημος του Θεού; Επειδή αυτός πρόλαβε και τον εγκατάλειψε, αφού αγάπησε τα πρόσκαιρα και γήινα περισσότερο παρά τα επηγγελμένα από τον Θεό ουράνια και αιώνια αγαθά. Έτσι πάλι και ο Χριστός θα αρνηθεί όχι μέσα σε αυτόν, αλλά αυτόν, διότι δεν βρήκε σε αυτόν τίποτε που να μπορούσε να χρησιμοποιήσει υπέρ αυτού.

      Επειδή λοιπόν όποιος έχει την κατά θέση αγάπη μένει στον Θεό, και ο Θεός μένει σε Αυτόν, όπως λέγει ο αγαπημένος από τον Χριστό θεολόγος, έτσι, αφού ο Θεός μένει σε εκείνον που Τον αγαπά,  αυτός που αγαπά στ’ αλήθεια τον Θεό, εύλογα τελεί την ομολογία μέσα στον Θεό, αφού δε και Αυτός μένει στον Θεό, θα τελέσει και ο Θεός την ομολογία υπέρ αυτού. Επομένως, το «Ὃστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγὼ ἐν αὐτῷ (:Καθένας που θα με ομολογήσει ως Σωτήρα του και Θεό του μπροστά στους ανθρώπους που καταδιώκουν την πίστη μου, θα τον ομολογήσω κι εγώ ως δικό μου πιστό μπροστά στον Πατέρα μου που είναι στους ουρανούς)», δηλώνει την αδιάσπαστη συνάφεια του Θεού προς όσους Τον ομολογούν, από την οποία έχει απομακρυνθεί εκείνος που Τον αρνείται. Έτσι οι θείες αντιδόσεις έχουν μαζί τους τη θεία δικαιοσύνη, επιφέροντας από την ομοίωση τα κατάλληλα αποτελέσματα.

    Τέτοια λοιπόν είναι η ομοιότητα των βραβείων που προέρχονται από τον Θεό προς όσα προσφέρονται από εμάς προς Αυτόν. Παρατηρήστε δε και πόσο μεγάλη είναι η ανωτερότητα της αμοιβής από τον Θεό προς όσους Τον ομολόγησαν μέσα σε Αυτόν· διότι ο καθένας από τους αγίους, όντας δούλος Θεού, έδωσε με παρρησία την ομολογία στον πρόσκαιρο αυτόν βίο και ενώπιον θνητών ανθρώπων, μάλλον δε σε σύντομο καιρό του αιώνος τούτου και με παρουσία λίγων ανθρώπων από αυτούς που είπαμε. Ο δε Κύριος Ιησούς Χριστός, όντας Θεός και Κύριος του ουρανού και της γης, θα τους υποστηρίζει στον αΐδιο και ακατάλυτο εκείνον κόσμο, ενώπιον του Θεού και Πατρός, με τους αγγέλους, τους αρχαγγέλους και όλες τις ουράνιες δυνάμεις γύρω τους, και με όλους τους ανθρώπους παρόντες από τον Αδάμ μέχρι τη συντέλεια του κόσμου· διότι θα αναστηθούν όλοι και θα παραστούν στο βήμα του Χριστού. Και τότε, ενώ όλοι θα είναι παρόντες, όλοι θα βλέπουν, θα ανακηρύξει και θα δοξάσει και θα στεφανώσει εκείνους που υπέδειξαν μέχρι τέλους την πίστη σε Αυτόν.

    Τι χρειάζεται να προσπαθήσουμε να δείξουμε τους υπερφυείς εκείνους στεφάνους, την υπερβολή των αμοιβών εκείνων του μέλλοντος, τις οποίες ούτε οφθαλμός σαν το δικό μας μπορεί να δει, ούτε αυτί να ακούσει, ούτε καρδιά να διανοηθεί; Αλλά και τα τωρινά πράγματα και τα βλεπόμενα, ποια είναι; Ποιος λόγος θα διηγηθεί επάξια την δόξα από τον Θεό στις σορούς των αγίων και στα λείψανα των οστών, που συμπαρατείνεται σε όλο τον χρόνο, την αναδιδόμενη από αυτά ιερή ευωδία, τα μύρα που αναβλύζουν, τα χαρίσματα των ιαμάτων, τα ενεργήματα των δυνάμεων, τις πολυειδείς και σωτήριες επιφάνειες σε εμάς δι’ αυτών;

   Να πω κάτι από τα προσφερόμενα σε αυτούς από εμάς; Σε βραχύ χρόνο, όπως είπα, πραγματοποιήθηκε η παρρησία της κατά Θεόν ομολογίας του καθενός από τους αγίους και ενώπιον μερικών αρχόντων και βασιλέων· βασιλείς δε και άρχοντες και όλοι οι υπήκοοι ανυμνούν κα μεγαλύνουν, τιμώντας και δοξάζοντας και προσκυνώντας όχι μόνο αυτούς, αλλά και τις εικόνες τους, ως δεσποτών, και παραπάνω από δεσπότες και βασιλείς, τόσο θερμά γονατίζοντας σε αυτές εκουσίως και χαρούμενα, ώστε να εύχονται να αφήσουν και στα παιδιά τους τούτο περισσότερο από καθετί άλλο ως κάποιον κλήρο πλούσιο και ποιητικό της ανωτάτης ευδαιμονίας. Είναι δε αυτό δείγμα και παράσταση και σαν προοίμιο εκείνης της μέλλουσας απόρρητης δόξας, την οποία έχουν και τώρα στους ουρανούς τα πνεύματα των δικαίων, και την οποία στον μέλλοντα αιώνα θα αποκτήσουν μαζί με αυτά και σώματα που διήνυσαν μαζί τους τον κατά Θεό αγώνα.

    Αυτήν την υπερβολή της δόξας και των μελλοντικών αγαθών ενδεικνύοντας ο Κύριος, προς μεν τους αγίους μαθητές Του και Αποστόλους έλεγε: «Ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ὑμεῖς οἱ ἀκολουθήσαντές μοι, ἐν τῇ παλιγγενεσίᾳ, ὅταν καθίσῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ, καθίσεσθε καὶ ὑμεῖς ἐπὶ δώδεκα θρόνους κρίνοντες τὰς δώδεκα φυλὰς τοῦ Ἰσραήλ (:Αληθινά σας λέω ότι εσείς που με ακολουθήσατε, όταν ξαναγεννηθεί ο κόσμος και θα έχει συντελεσθεί η ανάσταση των νεκρών, οπότε θα καθίσει ο υιός του ανθρώπου σε θρόνο λαμπρό, αντάξιο της δόξας του, θα καθίσετε κι εσείς σε δώδεκα θρόνους δικάζοντας τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ)» [Ματθ.19,28], προς όλους δε τους πιστούς γενικά λέγει: «Όποιος άφησε οικία ή αδελφούς ή αδελφές ή πατέρα ή μητέρα ή γυναίκα ή τέκνα ή αγρούς για το όνομά μου, θα λάβει εκατονταπλάσια και θα κληρονομήσει αιώνια ζωή»· «Ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος· καὶ ὁ φιλῶν υἱὸν ἢ θυγατέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος (:Εκείνος που αγαπά τον πατέρα του ή τη μητέρα του περισσότερο από Εμένα, και με αρνείται για να μη χωριστεί από τους γονείς του, δεν αξίζει για μένα· και εκείνος που αγαπά τον γιο του ή την κόρη του περισσότερο από Εμένα, δεν είναι άξιος να λέγεται μαθητής μου)» [Ματθ.10,37].

     Επειδή δηλαδή ο Θεός και Πατήρ έδωσε για χάρη μας τον αγαπητό Υιό Του και αυτός ο μονογενής Υιός του Θεού έδωσε τον εαυτό του για χάρη μας, δίκαια απαιτεί από μας να αδιαφορούμε για όλους τους κατά το γένος συγγενείς μας, όταν είναι εμπόδιο προς την ευσέβεια και τον βίο που ταιριάζει σε αυτήν. Και τι αναφέρω μόνο τους κατά το γένος συγγενείς; Διότι ακόμη και την ίδια τη ζωή του είναι δίκαιο και αναγκαίο να την αφήσει, όταν το καλέσει ο καιρός, αν θέλει να επιτύχει αιώνια ζωή, αφού και ο ίδιος ο Υιός του Θεού έδωσε τη ζωή Του για χάρη μας. Γι΄αυτό πάλι λέγει ο Ίδιος: «Καὶ ὃς οὐ λαμβάνει τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθεῖ ὀπίσω μου, οὐκ ἔστι μου ἄξιος (:Και εκείνος που δεν παίρνει την απόφαση να υποστεί σταυρικό θάνατο και δεν ακολουθεί πίσω μου με την απόφαση αυτή, δεν μιμείται, δηλαδή, σε όλα το παράδειγμά μου, δεν αξίζει για μένα)»[Ματθ.10,38]. Σταυρός λοιπόν είναι και το να σταυρώσει κανείς τη σάρκα μαζί με τα παθήματα και τις επιθυμίες.

     Όταν λοιπόν είναι καιρός ειρήνης κατά την ευσέβεια, ο άνθρωπος νεκρώνοντας δια της αρετής τα πονηρά πάθη και τις επιθυμίες και έτσι σηκώνοντας τον σταυρό του, ακολουθεί τον Κύριο. Όταν δε είναι καιρός διωγμού, περιφρονώντας τη ζωή του και προδίδοντας την ψυχή του υπέρ της ευσεβείας, έτσι σηκώνει τον σταυρό του και ακολουθεί τον Κύριο και έτσι κληρονομεί την αιώνια ζωή· διότι, λέγει: «Ὁ εὑρὼν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἀπολέσει αὐτήν, καὶ ὁ ἀπολέσας τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἕνεκεν ἐμοῦ εὑρήσει αὐτήν (:Εκείνος που σε καιρό διωγμών θα αποφύγει το μαρτύριο και θα διασώσει τη σωματική ζωή του, θα χάσει την υψηλότερη, την ευτυχισμένη αιώνια ζωή, την οποία κερδίζει κανείς με το μαρτύριο. Κι εκείνος που θα χάσει τη ζωή του για την πίστη του σε μένα, θα κερδίσει την υψηλότερη και ευτυχισμένη αιώνια ζωή)» [Ματθ.10,39. Στο εδάφιο αυτό η έκφραση δένεται γύρω από τη διπλή έννοια της λέξεως ψυχή, που καταρχήν σημαίνει τη ζωτική δύναμη του ανθρώπου, έπειτα δε και την πνευματική ουσία του, όταν γίνεται αιώνια και θεία].

    Τι σημαίνει ότι «όποιος έχασε την ψυχή του θα την χάσει και όποιος έχασε την ψυχή του θα τη βρει»; Ο άνθρωπος είναι διπλός· ο εκτός, δηλαδή το σώμα, και ο μέσα μας άνθρωπος, δηλαδή η ψυχή. Όταν λοιπόν κάποιος παραδώσει τον εαυτό του σε θάνατο κατά τον εκτός μας άνθρωπο, χάνει την ψυχή του που χωρίζεται από αυτό. Αυτός λοιπόν που την έχασε έτσι υπέρ του Χριστού και του ευαγγελίου, πραγματικά θα τη βρει, αφού της προξενήσει ζωή ουράνια και αιώνια και κατά την ανάσταση την παραλάβει σε αυτήν την κατάσταση και δι’αυτής γίνει και αυτός τέτοιος και κατά το σώμα, ουράνιος και αιώνιος. Αλλά επειδή αυτά είναι δύσκολα και μεγάλα, ταιριαστά στους τέλειους μόνο και θα λέγαμε αποστολικά, η εντολή να σταυρώσει τη σάρκα μαζί με τα παθήματα και τις επιθυμίες, να είναι έτοιμος για την εσχάτη ατίμωση και τον χειρότερο υπέρ του καλού θάνατο, να χάσει την ψυχή του για χάρη του ευαγγελίου, το οποίο λέγει στη συνέχεια ο Κύριος, είναι και προς παραμυθία των αγωνιζομένων έτσι υπέρ φύσιν, και προς σωτηρία των ατελεστέρων· «Ὁ δεχόμενος ὑμᾶς(: Αλλά κι εκείνος που υποδέχεται εσάς για φιλοξενία ως διακόνους του ευαγγελίου μου)», δηλαδή τους Αποστόλους και τους έπειτα από εκείνους πατέρες και διδασκάλους της ευσεβείας, «ἐμὲ δέχεται (:υποδέχεται όχι εσάς, αλλά Εμένα)», λέγει, «καὶ ὁ ἐμὲ δεχόμενος δέχεται τὸν ἀποστείλαντά με(:και εκείνος που υποδέχεται Εμένα, υποδέχεται τον ίδιο τον Θεό Πατέρα, που με απέστειλε στον κόσμο)» [Ματθ.10,40].

    Για εκείνους τους τέλειους λοιπόν ετοιμάζει από εδώ υποδοχή, σε όσους όμως δεν είναι παρόμοιοι προσπορίζει τη σωτηρία από το πώς υποδέχονται εκείνους. Αλλά βλέπεις και πόσος είναι ο μισθός των δεχομένων τους ζώντας κατά Θεόν και διδασκάλους της αληθείας; Διότι ο δεχόμενος αυτούς δέχεται τον Πατέρα και τον Υιό. Πώς λοιπόν πρέπει να τους δεχόμαστε; Όχι μόνο να τους φιλοξενούμε και να τους αναπαύουμε, αλλά και να τους υπακούουμε. Γι΄αυτό αλλού για να φοβίσει όσους αθετούν, έλεγε προς τους μαθητές Του: «Ὁ ἀκούων ὑμῶν ἐμοῦ ἀκούει, καὶ ὁ ἀθετῶν ὑμᾶς ἐμὲ ἀθετεῖ· ὁ δὲ ἐμὲ ἀθετῶν ἀθετεῖ τὸν ἀποστείλαντά με(:Διότι όποιος ακούει εσάς και υπακούει σε σας, ακούει εμένα και υπακούει σε μένα. Και όποιος παρακούει εσάς,  παρακούει εμένα. Κι εκείνος που παρακούει εμένα, παρακούει τον Θεό, που με έστειλε στον κόσμο. Κάθε λοιπόν παρακοή και περιφρόνηση που θα δείξουν οι άνθρωποι σε σας είναι σαν να την δείχνουν στον ίδιο τον επουράνιο Θεό)» [Λουκά 10,16].

    Αλλά και αυτός που φιλοξενεί και αναπαύει τους ανθρώπους του Θεού, αν πράττει τούτο χάριν του Θεού, θα λάβει πολύ μισθό, και για να δηλώσει αυτό ο Κύριος έλεγε: «Ὁ δεχόμενος προφήτην εἰς ὄνομα προφήτου μισθὸν προφήτου λήψεται, καὶ ὁ δεχόμενος δίκαιον εἰς ὄνομα δικαίου μισθὸν δικαίου λήψεται(:Εκείνος που υποδέχεται και υποστηρίζει και βοηθά έναν προφήτη, επειδή είναι προφήτης, θα πάρει την ίδια ανταμοιβή που θα πάρει κι ο προφήτης. Κι εκείνος που υποδέχεται τον δίκαιο, επειδή είναι δίκαιος, θα πάρει την ίδια ανταμοιβή που θα πάρει και ο δίκαιος)» [Ματθ.10,41]. Πώς θα λάβει μισθό προφήτη και μισθό δικαίου; Όπως λέγει ο απόστολος: «Οὐ γὰρ ἵνα ἄλλοις ἄνεσις, ὑμῖν δὲ θλῖψις, ἀλλ᾿ ἐξ ἰσότητος ἐν τῷ νῦν καιρῷ τὸ ὑμῶν περίσσευμα εἰς τὸ ἐκείνων ὑστέρημα (:διότι δεν εννοώ με τη συνεισφορά αυτή άλλοι να ανακουφιστούν, ενώ εσείς να στερηθείτε, αλλά λέω, σύμφωνα με την ισότητα που πρέπει να υπάρχει μεταξύ των αδελφών, το δικό σας χρηματικό περίσσευμα να συμπληρώσει το υστέρημα εκείνων στη δύσκολη περίσταση που βρίσκονται τώρα)»[Β΄Κορ. 8,13].

    Αυτός δε που δέχεται και αναπαύει τον δίκαιο ως δίκαιο, και αν δεν είναι μεγαλόδωρος, αλλά δώσει λίγα πράγματα, θα κερδίσει τα μεγάλα· πραγματικά λέγει: «Καὶ ὃς ἐὰν ποτίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν τούτων ποτήριον ψυχροῦ μόνον εἰς ὄνομα μαθητοῦ, ἀμὴν λέγω ὑμῖν, οὐ μὴ ἀπολέσῃ τὸν μισθὸν αὐτοῦ(:Εκείνος επίσης που θα προσφέρει σε έναν από τους μαθητές μου, αυτούς που ο κόσμος θεωρεί μικρούς και άσημους, έστω κι ένα μόνο ποτήρι κρύο νερό που πρόχειρα θα το πάρει από την πηγή και δεν θα κάνει τον κόπο να το βράσει, και θα προσφέρει την ελάχιστη αυτή ή παρόμοια εξυπηρέτηση σε αυτόν επειδή είναι μαθητής μου, αληθινά σας λέω, δεν θα χάσει στη μέλλουσα ζωή την ανταμοιβή που του ανήκει)»[Ματθ.10,42].

     Σε αυτά τα λόγια και παραγγέλματα δεν φροντίζει μόνο για τους δικαίους και τους μαθητές, αλλά πολύ περισσότερο για όσους τους δέχονται· διότι, αν φρόντιζε μόνο για εκείνους, θα παραινούσε μόνο την υποδοχή και θα ζητούσε την υποδοχή εκείνων και την ανάπαυση, όπως κι αν είναι· τώρα όμως προσθέτοντας, σαν προφήτη και μαθητή και δίκαιο, δείχνει ότι φροντίζει μάλλον για τους υποδεχόμενους, μετατρέποντας τη γνώμη τους προς το ανώτερο, ώστε και ο μισθός να ακολουθήσει γι’ αυτούς μαζί με την αρετή. Η εκκλησία λοιπόν του Χριστού, που τιμά και μετά τον θάνατο αυτούς που έζησαν αληθινά κατά Θεόν, κάθε ημέρα του έτους τελεί τη μνήμη των αγίων που μετέστησαν κατ’αυτήν από εδώ και αποδήμησαν από την πρόσκαιρη αυτή ζωή. Συγχρόνως δε προβάλλει τον βίο του καθενός, χάριν της ωφέλειάς μας και υποδεικνύει το τέλος τους, είτε ειρηνικά έχει κοιμηθεί, είτε με μαρτυρικό τέλος τελείωσε τη ζωή του.

     Τώρα δε μετά την Πεντηκοστή, αφού τους συνήγαγε όλους μαζί, αναπέμπει κοινό σε αυτούς τον ύμνο, όχι μόνο διότι όλοι είναι ενωμένοι μεταξύ τους-διότι λέγει προς τον Πατέρα Του στα ευαγγέλια ο Κύριος: Δώσε «ἵνα πάντες ἓν ὦσι, καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν σοί, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἓν ὦσιν (:Σε παρακαλώ για όλους αυτούς, για να είναι όλοι ένα με την αγάπη και την ομοφροσύνη που θα κυριαρχεί μεταξύ τους. Όπως εσύ, Πάτερ, είσαι ενωμένος με Εμένα κι εγώ ενωμένος με Εσένα, επειδή έχουμε και οι δύο την ίδια ουσία και φύση, έτσι σε παρακαλώ να είναι κι αυτοί ένα έχοντας κοινωνία και ένωση με μας)» [Ιω.17,20])· όχι μόνο βέβαια γι΄αυτό αποδίδει η Εκκλησία του Θεού κοινό τον ύμνο σε όλους, αλλά και διότι φροντίζει τόσο κατά την αγία Τεσσαρακοστή, όσο και κατά την μετ’ αυτήν Πεντηκοστή να φανερώνει και να ανυμνεί όλα τα έργα του Θεού.

     Αφού λοιπόν εξύμνησε, όπως γνωρίζετε, τα πάντα· πώς δηλαδή δημιουργήθηκε στην αρχή όλος ο κόσμος αυτός από τον Θεό· πώς ο Αδάμ εξορίστηκε από τον παράδεισο και τον Θεό· πώς προσκλήθηκε ο παλαιός λαός· πώς και οι ίδιοι απομακρύνθηκαν λόγω παραβάσεως από την οικειότητα προς τον Θεό· πώς ο μονογενής Υιός του Θεού κλίνας τους ουρανούς για χάρη μας κατήλθε και έπραξε για χάρη μας θαυμάσια και δίδαξε τα σωτηριώδη, έπαθε και πέθανε για μας και τάφηκε ως άνθρωπος και ως Θεός αναστήθηκε τριήμερος και έπειτα αναλήφθηκε μαζί με τη σάρκα στους ουρανούς, από όπου και κατήλθε, και αφού κάθισε από τα δεξιά του Πατρός, απέστειλε από εκεί το πανάγιο Πνεύμα[Εδώ ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς αναφέρεται στο περιεχόμενο των Κυριακών και εορτών της τεσσαρακοστής και της Πεντηκοστής]· αφού λοιπόν όλα αυτά τα ανύμνησε η Εκκλησία του Θεού, τώρα προσθέτει το ελλείπον και δείχνει πόσους και ποιους καρπούς συνήγαγε προς την αιώνια ζωή η παρουσία του Κυρίου και Θεού και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού και η δύναμη του παναγίου Πνεύματος· τελεί δηλαδή τη μνήμη όλων των αγίων μαζί και αποδίδει σε όλους τον ύμνο και την τιμή σήμερα.

       Ας τιμήσουμε λοιπόν κι εμείς αδελφοί, τους αγίους του Θεού. Να τους τιμήσουμε όμως πώς; Αν κατά τη μίμησή τους καθαρίσουμε τους εαυτούς μας από κάθε μολυσμό σαρκός και πνεύματος και έτσι αν απομακρυνθούμε από τα κακά, φερόμενοι δια της αποχής αυτών προς την αγιοσύνη. Αν παύσουμε τη γλώσσα μας από όρκο και επιορκία, φλυαρία και λοιδορία, και τα χείλη μας από ψεύδος και συκοφαντία, και έτσι να προσφέρουμε σε αυτούς την ευφημία.

      Αν όμως δεν καθαρίσουμε έτσι τους εαυτούς μας, θα ακούσουμε δικαίως από αυτούς ο καθένας μας εκείνα τα λόγια του Θεού προς τον αμαρτωλό· γιατί τολμάς να μνημονεύεις και να αναφέρεις και αυτά τα ονόματα των αγίων και να διηγείσαι τη γεμάτη κάθε αρετή και καθαρότητα διαγωγή τους; Εσύ ακριβώς μίσησες τον ενάρετο βίο τους και έδιωξες από τον εαυτό σου την καθαρότητα της ψυχής και του σώματος· «Εἰ ἐθεώρεις κλέπτην, συνέτρεχες αὐτῷ, καὶ μετὰ μοιχοῦ τὴν μερίδα σου ἐτίθεις. τὸ στόμα σου ἐπλεόνασε κακίαν, καὶ ἡ γλῶσσά σου περιέπλεκε δολιότητας· καθήμενος κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου κατελάλεις καὶ κατὰ τοῦ υἱοῦ τῆς μητρός σου ἐτίθεις σκάνδαλον(: Εάν έβλεπες κάποιον κλέφτη, έτρεχες και εσύ μαζί του συνεργός στην κλοπή, και με οποιονδήποτε μοιχό είχες και εσύ το μερίδιό σου συμμετέχοντας στις ακολασίες μαζί με αυτόν. Το στόμα σου το άφηνες αχαλίνωτο στην κακία, ώστε αυτή να ξεχειλίζει σε αυτό, και η γλώσσα σου περιέπλεκε επινοήσεις πανούργες και δολερές για παγίδευση και συκοφαντία του πλησίον. Καθισμένος, σαν να μην είχες τίποτα άλλο να κάνεις, καταλαλούσες κατά του αδελφού σου δυσφημώντας τον, και κατά του υιού της μητέρας σου, από τα σπλάχνα της οποίας εξήλθες και εσύ και εκείνος, ετοίμαζες παγίδες και εμπόδια για να σκοντάψει και να καταπέσει)»[Ψαλμ.49,18-20].  

     Δεν δέχονται ύμνο από τέτοια στόματα, αδελφοί, ούτε ο Θεός ούτε οι άγιοι του Θεού· διότι, αν ο καθένας από μας δεν δέχεται να του προσφέρει κάτι το αναγκαίο το χέρι του που άγγισε κόπρο, χωρίς να το πλύνει προηγουμένως, πώς ο Θεός θα δεχτεί τα προσφερόμενα από σώμα και στόμα ακάθαρτο, αν δεν καθαρίσουμε προηγουμένως τους εαυτούς μας; Διότι είναι βδελυρότερη από την κόπρο η αμαρτία, ο δόλος, το ψεύδος, ο φθόνος, το μίσος, η πλεονεξία, η προδοσία, τα αισχρά διανοήματα και λόγια, και οι μιαρές πράξεις που τα ακολουθούν. Αλλά πώς καθαρίζεται πάλι όποιος περιπέσει σε αυτά; Δια της μετανοίας, δια της εξομολογήσεως, δια της αγαθοεργίας, δια της εκτενούς προς τον Θεό δεήσεως.

     Όταν λοιπόν στις εορταζόμενες μνήμες των αγίων, όλοι μας αργούμε από τις τέχνες και τα επαγγέλματα, τούτο πρέπει να είναι το μελέτημά μας, πώς να απομακρυνθούμε και να γίνουμε ελεύθεροι από τις αμαρτίες και τους μολυσμούς στα οποία ο καθένας περιέπεσε. Αν δε και τότε παίζουμε σε βάρος των ψυχών μας και αδιαφορούμε και μεθούμε, πώς λέμε ότι εορτάζουμε τους αγίους, αφού καθιστούμε άναγνη την ημέρα; Να μην εορτάζουμε έτσι, αδελφοί, παρακαλώ, αλλά να παρουσιάσουμε κι εμείς τα σώματα και τις ψυχές ευάρεστες στον Θεό, κατά τη διάρκεια αυτών των εορτασίμων ημερών μάλιστα, ώστε με τις πρεσβείες των αγίων να γίνουμε και εμείς μέτοχοι της απέραντης εκείνης πανηγύρεως και ευφροσύνης.

   Αυτήν είθε να επιτύχουμε όλοι εμείς με τη χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού στον οποίο πρέπει κάθε δόξα μαζί με τον άναρχο Πατέρα Του και το πανάγιο και αγαθό και ζωοποιό Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Γένοιτο.

                  ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

                     επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

·       Γρηγορίου του Παλαμά, Άπαντα τα έργα, Ομιλίες ΚΑ΄- ΜΒ΄, ομιλία ΚΕ’, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 2004, τόμος Ι΄, σελίδες 126 -149.

·       Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

·       Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

·       Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

·       Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.

·       https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-palaia-diathiki/

·       https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-kaini-diathiki/

·       Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.

·       http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

·       http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

·       http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm