Πανορθόδοξον συγκαλεί οιοσδήποτε Προκαθήμενος

Πανορθόδοξον συγκαλεί οιοσδήποτε Προκαθήμενος

Γράφει ο κ. Παύλος Τρακάδας

Ουδεμία Οικουμενική Σύνοδος ορίζει ότι κάποιος «πρώτος» μόνος μονώτατος έχει το αποκλειστικόν δικαίωμα συγκλήσεως αυτής. Αυτό είναι απολύτως λογικόν καθότι κατά την περίοδον της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η πολιτική αρχή ανελάμβανε τοιαύτας πρωτοβουλίας, διότι την ενδιέφερεν άμεσα, αλλά και τα έξοδα ενός τόσον σπουδαίου εγχειρήματος ήσαν υπέρογκα. Εις το τυπικόν κομμάτι, αφήνοντες κατά μέρος την δογματικήν συζήτησιν, ένδειξιν οικουμενικότητος απετέλει η αντιπροσωπευτική σύναξις από όλα τα άκρα της οικουμένης, που συνεκεφαλαιούτο εις τας πέντε μεγάλας Διοικήσεις, όπου τα πέντε πρεσβυγενή Πατριαρχεία. Όλοι ήσαν κρίνοντες και κρινόμενοι, όπως αυτό απαιτείτο από τας περιστάσεις και παρά το γεγονός ότι ο Κων/λεως είχε την εύνοιαν του παντοδυνάμου Αυτοκράτορος λόγω έδρας κατεδικάσθη πολλάκις.

Σήμερον ενώ όλαι αι Εκκλησίαι, αντίστοιχοι των «Διοικήσεων», διαπιστώνουν την ανάγκην Πανορθοδόξου Συνόδου, αντίθετα προς την Ιστορίαν θεωρούν ότι αυτή η πρωτοβουλία ευρίσκεται μόνον εις την διακριτικήν ευχέρειαν του Κωνσταντινουπόλεως. Τι συμβαίνει όμως εις περίπτωσιν που ο Κωνσταντινουπόλεως αρνείται; Αι Εκκλησίαι διστάζουν δυστυχώς να υποδείξουν προς αυτόν είτε την υποχρεωτικήν συμμετοχήν του εις Πανορθόδοξον είτε την έξοδόν του από την θέσιν (παραίτησιν, έκπτωσιν, καθαίρεσιν κ.λπ.). Όποιος διαθέτει ολίγον νουν αντιλαμβάνεται ότι ο κ. Βαρθολομαίος δεν επιθυμεί την σύγκλησιν Πανορθοδόξου πρώτον, διότι η πλάστιγξ των συσχετισμών δεν κλίνει υπέρ του και δεύτερον, διότι κινδυνεύει να ευρεθή υπόδικος μεταξύ άλλων δια αντικανονικάς πράξεις (μετάδοσις Θ. Κοινωνίας εις Ουνίτην, αποκατάστασιν εις ιερωσύνην μη χειροτονημένων, δημιουργία παραλλήλου Ιεραρχίας προς την υπάρχουσαν (δηλ. Σχίσμα) κ.λπ.).

Δεν δύναται όμως η Ορθοδοξία να ευρίσκεται εις περιδίνησιν, επειδή δεν συγκατατίθεται ένας. Δεν ευθύνεται όμως εκείνος, αλλά όλοι οι Ορθόδοξοι Ιεράρχαι, διότι δεν ευρέθη κανείς έως σήμερα να διατρανώση με παρρησίαν ότι ο ένας ακόμη και «πρώτος» παραμένει απλώς ένας μόνον εκ του συνόλου των Ιεραρχών.

Αυτό θα αποδείξωμεν ευθύς αμέσως με τα πρακτικά της Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως του 1722, την οποίαν υπογράφουν τρεις εκ των πρεσβυγενών Πατριαρχείων.

Όλοι ίσοι

Η Σύνοδος ησχολήθη με τας παπικάς καινοτομίας, σπουδαιοτέραν των οποίων επισημαίνει τον ισχυρισμόν των παπικών ότι ο πάπας υπέρκειται των Συνόδων και των Κανόνων. Αυτά διαδίδονται σήμερον και από Φαναριώτας, οι οποίοι θεωρούν ότι ο Κωνσταντινουπόλεως δύναται να εφαρμόζη τους Ι. Κανόνας κατά το δοκούν, ως έγραψε προσφάτως Πανεπιστημιακός διδάσκαλος. Η Σύνοδος του 1722 απαντά ότι εφ’ όσον ο Απ. Πέτρος ήτο απολύτως ίσος προς τους υπολοίπους Αποστόλους είναι αδύνατον να ισχυρισθή οιοσδήποτε μεταγενέστερος Ιεράρχης ότι έχει τιμήν η εξουσίαν ανωτέραν των υπολοίπων:

«Πρέπει να υπόκεινται όλοι ταις συνόδοις και κανόσι, και όχι καθώς τινές φαντάζονται, ότι ο πάπας είναι ανώτερος των συνόδων και κανόνων…

Αλλά και όταν δια να υπερυψώσουν τον πάπαν επιφέρουσιν ότι καθώς υπερείχε των λοιπών αποστόλων ο Πέτρος και ουδείς ην ίσος αυτώ, έτζι ουδέ τω πάπα έστι τις άλλος ίσος των λοιπών αρχιερέων, αποκρινόμεθα με τον λόγον του αγίου Κυπριανού, όπου λέγει εις την τρίτην πραγματείαν περί της απλότητος των ιερέων: Τούτό γε πάντως ήσαν και οι άγιοι απόστολοι, όπερ ην Πέτρος, τη ίση χάριτι και δωρεά κεκοσμημένοι της τιμής και της εξουσίας…».

Αληθής ερμηνεία του «πρωτείου»

Το πλέον επίκαιρον ζήτημα εις την εποχήν μας, που αποτελεί και την ρίζαν των δεινών, είναι το υποτιθέμενον «πρωτείον». Ποίον το περιεχόμενον; Η Σύνοδος απαντά ότι το «πρωτείον» του Απ. Πέτρου δεν ήτο έτερόν τι από την διαβεβαίωσιν ότι ο Κύριος τον απεκατέστησεν εις το Αποστολικόν Αξίωμα, δηλ. αναπλήρωσις και όχι ιδιαίτερον προνόμιον. Δια τούτο τονίζεται συνεχώς ότι είναι «τιμής» η «τάξεως», δηλ. αποψιλωμένον από κάθε ουσιαστικόν περιεχόμενον. Υπογραμμίζεται παντού η ακριβής ισοτιμία των Αποστόλων, ενώ όποιος αναζητεί εξουσίαν παύει να είναι μαθητής του Χριστού. Το κυριώτερον όμως είναι ότι σημειώνεται πως ο Απ. Πέτρος παραμένει απλώς εις της Συν­όδου και όχι εκείνος που δίδει υπόστασιν εις την Σύνοδον ως «πρώτος», καθώς αντικανονικώς γράφει ο Σεβ. Περγάμου:

«Επειδή ο μακάριος Πέτρος δια της αρνήσεως εξέπεσεν από την τιμήν και αξίαν της επισκοπής, δια τούτο ο Χριστός πρώτον με την τριττήν ερώτησιν του ιάτρευσε την πληγήν της αρνήσεως, και ακολούθως του ενεχείρισε πάλιν την ποιμαντικήν εξουσίαν λέγοντας ιδίως εις αυτόν: Ποίμαινε τα πρόβατά μου, καθώς και ο Χρυσόστομος Ιωάννης ερμηνεύων το κα κεφ. του κατά Ιωάννην λέγει: Άμα δε και δεικνύς αυτώ, ότι χρη θαρρείν λοιπόν, ως της αρνήσεως εξεληλαμένης, εγχειρίζεται την προστασίαν των αδελφών. Δια να ελευθερώση, λέγει, ο διδάσκαλος τον Πέτρον από κάθε λογής φόβον, όπου είχε δια την άρνησιν, και δια να τον πληροφορήση πως το αμάρτημά του το εξάλειψε και την μετάνοιάν του την εδέχθη, του εγχειρίζει την προστασίαν των αδελφών ήγουν το πρωτείον της τιμής και της πρωτοκαθεδρίας, και όχι την δεσποτείαν και εξουσίαν κατά των αδελφών, επειδή και μόνος ο Χριστός εκαλείτο κύριος των αποστόλων… Φανερόν είναι λοιπόν, ότι εκείνοι όπου ζητούσι τοιαύτην εξουσίαν δεν είναι μαθηταί του Χριστού, αλλά εθνικοί, προτιμώντες μάλλον την δόξαν του κόσμου η την δόξαν του Θεού. Οι δε άγιοι απόστολοι ήσαν όμοιοι και ισότιμοι κατά την εξουσίαν με τον μακάριον Πέτρον…

Ο μακάριος Πέτρος δεν είχε καμμίαν εξουσίαν και αυθεντίαν απάνω εις τους αγίους αποστόλους, αλλά μόνον να είναι πρώτος τη τάξει και τη πρωτοκαθεδρία… Να λοιπόν όπου ο μακάριος Πέτρος δεν ήτον μονάρχης μήτε εξουσιαστής, αλλά ένας της συνόδου και πρώτος τη τάξει…

Ο μακάριος Πέτρος δεν ήτον κύριος και δεσπότης των αποστόλων μήτε εξουσιάζων αυτός μόνος να κρίνη και να αποφασίζη τας καθόλου υποθέσεις της εκκλησίας, αλλά όλοι ομοθυμαδόν οι απόστολοι συναζόμενοι έκριναν και εβεβαίωνον αυτάς… και δεν είχον αναμεταξύ τους καμμίαν διαφοράν, αλλά αδελφικήν ισοτιμίαν και φροντίδα κοινήν του ευαγγελικού κηρύγματος…».

Αι Σύνοδοι υπεράνω των Πατριαρχών

Εις την Σύνοδον του 1722 έχομεν την ερμηνείαν του 34ου Κανόνος των Αγ. Αποστόλων. Αν και ο 9ος της Αντιοχείας ορίζει ότι τα πρεσβεία είναι απλώς τιμητικά άνευ θεολογικού περιεχομένου, έφθασαν οι σημερινοί Φαναριώται επικαλούμενοι τον 34ον Κανόνα να δεσμεύουν ολόκληρον την Εκκλησίαν λέγοντες ότι αν ο «πρώτος» δεν παρίσταται η δεν προεδρεύει δεν είναι δυνατόν να συγκληθή Σύνοδος. Το 1722 οι Πατριάρχαι απαντούν εις το παράθεμα που ακολουθεί ότι αι Σύνοδοι έχουν εξουσίαν και καθαιρούν και πάπας, και «πρώτους» και οιουσδήποτε. Τοσαύτη τυγχάνει η Συνοδική κυριότης, ώστε όχι μόνον τον Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και αυτόν τον Απ. Πέτρον, που εθεώρουν οι παπίζοντες ως πρώτον των πρώτων, να υποτάσση και να προστάσση:

«Ούτε εις τα πρακτικά των συνόδων ούτε εις τας ιστορικάς βίβλους ευρίσκεται πουθενά ο πάπας να ήτον της συνόδου ανώτερος, αλλά όλοι οι αρχιερείς της παλαιάς Ρώμης υπετάσσοντο εις τους όρους και κανόνας των αγίων συνόδων… ιδού λοιπόν η εξουσία της συνόδου, όπου στέλλει τον Πέτρον εις υπηρεσίαν, και η υποταγή του Πέτρου όπου υπακούει και υπάγει εις την υπηρεσίαν. Και αν ο Πέτρος ήτον ανώτερος της συνόδου, ούτε επροστάζετο ούτε υπετάσσετο, ώστε φανερόν είναι, ότι αι σύνοδοι κατεξουσιάζουσιν απάντων και διοικούσι την εκκλησίαν του Χριστού, το οποίον βεβαιοί και ο λδ κανὼν των αγίων αποστόλων… Να λοιπόν ο κανών ούτος φανερά προστάζει, ότι μήτε οι επίσκοποι δύνονται να κάμουν τι χωρίς την γνώμην του πρώτου, μήτε ο πρώτος είτε πάπας ήθελεν είσθαι ο τοιούτος είτε πατριάρχης είτε μητροπολίτης, δεν ημπορεί να κάμη τι χωρίς την γνώμην των επισκόπων…

Ότι αι σύνοδοι είχον εξουσίαν και κατά των πάπιδων και πατριαρχών και πάντων των άλλων αιρετικών, η έκτη σύνοδος φανερά μας το αποδείχνει, αναθεματίσασα εξ αυτών τους αιρετικούς… από τα οποία φανερόν γίνεται, ότι και πάπιδες και κάθε άλλοι αρχιερείς υπετάσσονταν ταις συνόδοις και αι σύνοδοι είχον εξουσίαν και να τους χειροτονούσι και να τους καθήρουσιν αναξίους φανέντας».

Ερμηνεία του ΚΗ΄ Κανόνος

Καταλυτική είναι η τοποθέτησις της Κωνσταντινουπολιτικής Συνόδου δια τον Ι. Κανόνα που αφορά και την ιδίαν. Πρώτον, πουθενά δεν αναφέρουν οι ίδιοι ότι μετά το Σχίσμα η Κωνσταντινούπολις καθίσταται πρώτη. Δεύτερον, παραδέχονται ότι εις περίπτωσιν που τα κριτήρια αναδείξεως των Πατριαρχείων ήσαν τρόπον τινά «θεολογικά», τότε τα Ιεροσόλυμα και η Αντιόχεια θα έπρεπε να προηγούντο όλων των υπολοίπων. Τρίτον, ρητώς και κατηγορηματικώς δηλώνουν ότι η μοναδική αιτία της σειράς της Κωνσταντινουπόλεως ως «πρώτης» είναι ότι ήτο κάποτε έδρα της πολιτικής εξουσίας:

«… τους αποκρινόμεθα, ότι ανίσως δια το αίμα του Πέτρου πρέπει ο θρόνος της παλαιάς Ρώμης να έχη τα πρωτεία και την αυθεντίαν, δικαιότερον ήτον να έχη την τοιαύτην προτίμησιν και το μεγαλείον ο θρόνος των Ιεροσολύμων, ωσάν οπού εκεί εχύθη το δεσποτικόν αίμα του σωτήρος Χριστού, ο οποίος ασυγκρίτως υπερέχει και είναι μεγαλύτερος από τον Πέτρον. Όθεν αυτοί μεν ψεύδονται εις τούτο, και μάλιστα όπου ο πρώτος θρόνος του μακαρίου Πέτρου ήτον η Αντιόχεια και όχι η Ρώμη. Αλλ’ η αληθής αιτία όπου επροτιμήθη η Ρώμη υπό των συνόδων δεν ήτον δια τον Πέτρον, αλλά δια το βασίλειον όπου τότε ευρίσκετο εκεί, καθώς το μαρτυρεί ο κη κανὼν της εν Χαλκηδόνι οικουμενικής δ συνόδου… Από τον οποίον κανόνα φανερόν γίνεται, ότι η σύνοδος των πατέρων έδωκε πρώτον τα πρωτεία τη παλαιά Ρώμη με το να ήτον εκεί βασιλεία, και πάλιν μετά ταύτα η σύνοδος των πατέρων έδωκε την ίσην και ομοίαν τιμήν και τω θρόνω της Κωνσταντινουπόλεως με το να ηξιώθη και αυτός βασιλείαν και σύγκλητον, επειδή έτζι το λέγει ρητώς ο κανών… Ιδού λοιπόν σαφέστατα εδείχθη ότι από τας συνόδους έλαβε το πρωτείον της τάξεως η παλαιά Ρώμη δια την βασιλείαν και όχι δια τον Πέτρον».

Εν κατακλείδι, αν ο σημερινός Κωνσταντινουπόλεως καταπατά αποφάσεις προηγουμένου Κωνσταντινουπόλεως, τότε δεν απολαμβάνει πλέον καμίας νομιμοποιήσεως εις την θέσιν αυτήν. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι η Σύνοδος του 1722 απέχει και αυτή 300 περίπου έτη, όσα σχεδόν αντικανονικώς διέγραψε με μονοκονδυλιάν το Φανάρι, δια να επαναπροσαρτήση εις την δικαιοδοσίαν του την Ουκρανίαν…

Ελπίζομεν ότι κατέστη ευκρινές προς όλους ότι δεν υφίσταται «πρωτείον» και απλώς αυτό που ονομάζεται εις την καθομιλουμένην «πρωτείον» εσχετίζετο με την ύπαρξιν ενιαίας πολιτικής διακυβερνήσεως, εκ της οποίας προσδιωρίζετο και η σειρά των Επισκοπικών θρόνων.

Όλοι οι Προκαθήμενοι είναι εξίσου «πρώτοι» εις την σύγχρονον πραγματικότητα των πολλαπλών κρατών και οφείλουν να έχουν ίσην φροντίδα δια την ευστάθειαν της Εκκλησίας. Ως εκ τούτου είναι συνυπεύθυνοι δια την σύγκλησιν Πανορθοδόξου, καθότι ο Κωνσταντινουπόλεως είναι απλώς «ένας της συνόδου», ως γράφεται δια τον Απ. Πέτρον, η μήπως ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είναι ανώτερος του Απ. Πέτρου;

orthodoxostypos