Το νεανικό έγκλημα και τα κρατικά κενά

Η ανοδική τάση που υπάρχει στην παραβατικότητα των ανηλίκων και η έλλειψη δομών για την αντιμετώπισή της

Από τον Γιώργο Κ. Στράτο, δικηγόρο – δημοσιογράφο

Στην πατρίδα μας περισσεύει η «ευαισθησία» για πολλά και διάφορα - έως αδιάφορα! Σπανίως, όμως, αυτή εμφανίζεται για τα πραγματικά κοινωνικά ζητήματα και ακόμη σπανιότερα προτού αυτά γιγαντωθούν. Ενα τέτοιο ζήτημα αποτελεί η νεανική εγκληματικότητα. 

Από τη μια πλευρά, η αισιόδοξη αλήθεια είναι ότι από τα επίσημα στοιχεία προκύπτει πως τα ποσοστά της νεανικής παραβατικότητας στην Ελλάδα διατηρούνται σε σχετικά χαμηλά και σταθερά επίπεδα, και δεν παρέχουν την εικόνα μιας ανησυχητικής έξαρσης του φαινομένου ούτε στα χρόνια της κρίσης.

Από την άλλη, όμως, αποτελούν κοινό τόπο για όλους μας και τα ανησυχητικά μηνύματα. Εχουν αυξηθεί η απειθαρχία, η επιθετική συμπεριφορά, η σχολική και η εξωσχολική βία. Και στις δικές μας γειτονιές έχουν εμφανιστεί συμμοριακά φαινόμενα και στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας, που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους. 

Οι μορφές αυτές, μιας «κουλτούρας του δρόμου» που αντιτίθεται στην «κουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμών», παίρνουν συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα, πέρα από τη συγκυριακή, ευκαιριακή και εν τέλει παροδική «νεανική ανεμελιά».

Επιβαρυντικοί παράγοντες για τις μελλοντικές εξελίξεις αποτελούν η αυξητική τάση χρήσης ναρκωτικών από τους εφήβους, η αυξημένη νεανική ανεργία, η αποχώρηση από την εγκύκλια εκπαίδευση, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η αποδυνάμωση παραδοσιακών αξιών. 

Απέναντι σ’ αυτήν την πραγματικότητα, οι υπηρεσίες υποστήριξης των παραβατικών νέων στη χώρα μας είτε είναι εξαιρετικά λίγες είτε βρίσκονται σε πιλοτικό στάδιο. Μέχρι και οι επιστημονικές προσεγγίσεις παραμένουν σποραδικές. Οι δικαστές ανηλίκων, οι υπηρεσίες επιμελητών ανηλίκων και οι εταιρίες προστασίας ανηλίκων παλεύουν με τα θηρία για να επαναφέρουν τους ανήλικους παραβάτες και να τους εξασφαλίσουν τις προϋποθέσεις επανένταξης. Ενα από τα βασικότερα προβλήματα συνιστά η έλλειψη θεραπευτικών δομών για παιδιά με ψυχιατρικής φύσης προβλήματα, που τα οδηγούν σε έντονη παραβατικότητα, καθώς και η έλλειψη δομών φιλοξενίας κυρίως για παιδιά από 14 έως 18 ετών που αντιμετωπίζουν προβλήματα με σοβαρές διαταραχές διαγωγής. 

Ενα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι η έλλειψη προγραμμάτων εναλλακτικής εκπαίδευσης και επαγγελματικών εργαστηρίων για νέους που έχουν διακόψει τη σχολική φοίτηση. Ετσι οι ανήλικοι που δεν έχουν καταφέρει να ολοκληρώσουν την Υποχρεωτική Εκπαίδευση δεν έχουν πολλές επιλογές επαγγελματικού προσανατολισμού και αποκατάστασης. Δεδομένου ότι και το σχολικό περιβάλλον της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης συνήθως δεν είναι φιλικό για τους ανήλικους παραβάτες, η επανένταξη των παιδιών αυτών στο σχολικό πλαίσιο καθίσταται μια πολύ δύσκολη υπόθεση, αν ληφθούν υπόψη και οι μαθησιακές δυσκολίες που αυτά τα ανήλικα συχνά αντιμετωπίζουν.

Ως άμεσο επακόλουθο των ανωτέρω, το ποσοστό συμμετοχής των ανηλίκων στη συνολική εγκληματικότητα παρουσιάζει σταθερά ανοδική τάση στη χώρα μας. Ιδιαίτερα ανησυχητικά, επίσης, είναι τα ποσοστά υποτροπής των νεαρών παραβατών, καθώς φαίνεται ότι για πολλά από τα νεαρά άτομα που έρχονται πρώτη φορά σε επαφή με την ποινική Δικαιοσύνη αυτή αποτελεί τελικά την αφετηρία για μια εγκληματική σταδιοδρομία. Παράλληλα, μειώνεται το όριο ηλικίας κατά το οποίο αρχίζει η εμπλοκή των ανηλίκων με τον ποινικό νόμο. 

Αφορμή για τις γραμμές αυτές μού έδωσε το νέο βιβλίο του Ρομπέρτο Σαβιάνο. Μετά τα «Γόμορρα», που αποκάλυψαν τον τρόπο που λειτουργεί η Καμόρα της Νεαπόλεως, ήρθαν τα «Πιράνχας». Σ’ αυτά ο γενναίος συγγραφέας καταγράφει τον τρόπο που η Μαφία στρατολογεί τα νέα μέλη της από τις εφηβικές συμμορίες.

Οι δεκαεξάχρονοι Ναπολιτάνοι που οργανώνουν τις δικές τους συμμορίες κάτω από την προστασία των κάπο είναι παιδιά της μορφωμένης μεσαίας τάξης και χειρίζονται με την ίδια άνεση τα σόσιαλ μίντια, τις βέσπες και τα όπλα. Δεν είναι τα παιδιά από τις φτωχογειτονιές της Νάπολης, αλλά αυτά που, όπως λέει ο Σαβιάνο, σε «μία περίπλοκη οικονομική κρίση ξέρουν ότι δεν θα βρούνε δουλειά με αξιοπρεπή μισθό ούτε θα ζήσουν μέσα στην οικονομική ευμάρεια που ζούσαν οι γονείς τους». 

Μάλλον δεν είναι τόσο μακρινά μας όλα αυτά για ν’ αδιαφορούμε…

dimokratianews 14.10.2018