Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθοδοξία το 2018 – (Μέρος ΙΒ΄) Εκκλησία της Πολωνίας

Η Ορθοδοξία το 2018 - Μέρος ΙΒ΄

Εκκλησία της Πολωνίας

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

            Μαρτυρική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία αυτή της Πολωνίας. Ζει και δραστηριοποιείται σε μια χώρα με άνω του 90%  ρωμαιοκαθολικούς πολίτες και με τον ρωμαιοκαθολικισμό να αποτελεί κεντρικό στοιχείο της ταυτότητάς τους. Οι περισσότεροι Ορθόδοξοι χριστιανοί ζουν στα ανατολικά της χώρας και είναι Λευκορώσοι και Ουκρανοί στην καταγωγή. Αποτελούν το 2% περίπου του συνολικού πληθυσμού της χώρας, με 800.000 πιστούς.

Οι Πολωνοί, όπως οι Ρώσοι, οι Λευκορώσοι, και οι Ουκρανοί είναι Σλάβοι. Όταν οι Ρως βαπτίζονταν Ορθόδοξοι χριστιανοί στο Κίεβο και στον Δνείπερο ποταμό, οι μισοί Πολωνοί αποδέχθηκαν τον Πάπα, ως θρησκευτικό τους ηγέτη. Έκτοτε αγωνίζονταν να υποτάξουν στο Βατικανό τους αδελφούς τους Ορθοδόξους. Σταθμό των επιδιώξεών τους αποτελεί η ψευδοσύνοδος του Μπρεστ – Λιτόφσκ*, το 1596.

Τότε οι Ιησουίτες όταν με απάτη και δόλο δεν πέτυχαν στην επιδίωξή τους να ξεριζώσουν την Ορθοδοξία από τις ψυχές όλων των Πολωνών  χρησιμοποίησαν τη βία: Διωγμούς, φυλακίσεις, βασανιστήρια, θανατώσεις, και καταστροφές ναών και μονών. Τότε κατασκεύασαν και το απατηλό μόρφωμα της Ουνίας, που κατατρύχει έως τις ημέρες μας τους Ορθοδόξους, ιδιαίτερα στην Πολωνία και στην Ουκρανία.

Στην αντίσταση των Ορθοδόξων κατά της εντάξεως τους στον Πάπα πρωταγωνίστησαν οι απεσταλμένοι στην Πολωνία αρχιμανδρίτες Νικηφόρος Παράσχης ο Καντακουζηνός και Κύριλλος ο Λούκαρις. Ο Νικηφόρος  συνελήφθη, φυλακίστηκε, δικάστηκε ως κατάσκοπος των οθωμανών και καταδικάστηκε στον μαρτυρικό δι’ ασιτίας θάνατο.    Ο  Κύριλλος γλύτωσε τον θάνατο και διέφυγε  στην Πόλη. Αργότερα επανήλθε στην Πολωνία, για να συνεχίσει την αντιπαπική δράση του και τους αγώνες του κατά των Ιησουιτών. Όταν εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως συνέχισε να αγωνίζεται κατά της προπαγάνδας και των αντορθοδόξων μεθοδεύσεων τους. Σε απάντηση οι  Ιησουίτες σχεδίασαν και μεθόδευσαν τη φυσική του εξόντωση.

              Όπως διαμορφώθηκαν κατά τον 20ό αιώνα τα σύνορα της Πολωνίας εγκλωβίστηκαν σ’ αυτήν οι 800.000 περίπου Ορθόδοξοι Χριστιανοί και κατέστησαν μικρή θρησκευτική μειονότητα στη χώρα, στην οποία οι εκκλησιαστικοί και πολιτικοί ηγέτες της την θεωρούσαν ξένο σώμα. Στην περίοδο του μεσοπολέμου οι Ορθόδοξοι της Πολωνίας αντιμετώπισαν  σκληρούς διωγμούς. Οι ρωμαιοκαθολικοί και οι ουνίτες, με την ανοχή ή τη συνέργεια της πολιτικής εξουσίας, κατελάμβαναν τους Ορθόδοξους ναούς, δήμευαν τις περιουσίες τους και  απαγόρευαν στους αρχιερείς και ιερείς τους να λειτουργούν στα σλαβονικά και όχι στα πολωνικά... Τους Ορθοδόξους τους θεωρούσαν δεύτερης κατηγορίας πολίτες, που δεν μπορούσαν να κατέχουν οποιαδήποτε δημόσια θέση, εκτός και αν απαρνιόνταν την πίστη τους και καθίσταντο ρωμαιοκαθολικοί...Καθαρός εκβιασμός δηλαδή. Οι διωγμοί συνεχίστηκαν και επί κομμουνιστικού καθεστώτος.  

Δείγμα αυτού του διωγμού είναι η Ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στο Σούπρασλ, κοντά στην πόλη Μπιάλιστοκ. Ιδρύθηκε στα τέλη του 16^ου αιώνα και οι παπικοί – ρωμαιοκαθολικοί και ουνίτες - πάντοτε ήθελαν να την κάνουν δική τους, κάτι που κατά καιρούς πέτυχαν. Στα 1944 δόθηκε μέρος της Μονής στους Ορθοδόξους. Το 1993 η Πολωνική Κυβέρνηση αποφάσισε να επιστρέψει όλα τα κτίρια της Μονής στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Οι παπικοί αντέδρασαν έντονα στην απόφαση. Πέρασε μια ακόμη τριετία, ώσπου το 1996, πάλι με κυβερνητική απόφαση, η Μονή περιήλθε οριστικά στους Ορθοδόξους.... 

Κατά την μεσοπολεμική περίοδο του 20^ού αιώνα, με απόφαση της Πολωνικής Κυβέρνησης γκρεμίστηκε ο Καθεδρικός Ορθόδοξος Ναός στη Βαρσοβία, αφιερωμένος στον Αλέξανδρο Νέφσκι. Κατά την ίδια περίοδο γκρεμίστηκαν 190 Ορθόδοξοι ναοί και άλλοι 150 περιήλθαν βιαίως στους Καθολικούς και στους Ουνίτες. Έως και τις αρχές  της δεκαετίας του 1990  το Βατικανό ενεργούσε σε βάρος των Ορθοδόξων της Πολωνίας. Ο πολωνός Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ το 1991 ίδρυσε ρωμαιοκαθολική επισκοπή στην πόλη Μπιάλιστοκ, που κατοικείται κυρίως από Ορθοδόξους. Έως τότε οι Καθολικοί της περιοχής ήσαν υπό την Αρχιεπισκοπή του Βίλνιους, πρωτεύουσας της γειτονικής Λιθουανίας. Το 1992 ο Πάπας ανύψωσε την Επισκοπή του Μπιάλιστοκ σε Αρχιεπισκοπή και ίδρυσε υπ’ αυτήν δύο Επισκοπές...

Μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος η κατάσταση των Ορθοδόξων της Πολωνίας βελτιώνεται. Κατά το ισχύον Σύνταγμα η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει ίσα δικαιώματα προς την Ρωμαιοκαθολική και είναι δεύτερη σε αριθμό πιστών.

Ως προς την αλλαγή της κατάστασης ενδεικτικά αναφέρεται ότι το 2015 ετέθη ο θεμέλιος λίθος για την κατασκευή του νέου καθεδρικού ορθόδοξου ναού στη Βαρσοβία, στο όνομα της του Θεού Σοφίας, και μέσα σε τρία χρόνια και στις 19 Μαΐου 2018 τελέστηκαν τα εγκαίνιά του. Μάλιστα κατά τη Θεία Λειτουργία συλλειτούργησαν ο εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Αρχιεπίσκοπος Τελμησσού Ιώβ και αυτός του Πατριαρχείου της Μόσχας Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων.

Το 1924 το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνώρισε την αυτοκεφαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Πολωνία. Την Πράξη δεν αποδέχθηκε η Ρωσική Εκκλησία. Αυτή, με δική της Πράξη, κήρυξε την αυτοκεφαλία της Πολωνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας το 1948... Παρά τις πολλές δοκιμασίες και τις δύσκολες συνθήκες υπό τις οποίες πορεύθηκε για αιώνες η Ορθόδοξη Εκκλησία της Πολωνίας είναι ζώσα και δραστήρια. Από το 1998 έχει έναν ικανότατο Προκαθήμενο, τον Μητροπολίτη Βαρσοβίας και πάσης Πολωνίας Σάββα, 80 ετών. Είναι άνθρωπος δημιουργικός, πρακτικός και που πείθει. Ως Επίσκοπος Μπιάλιστοκ, από το 1979, αντιμετώπισε με διπλωματικό και αποτελεσματικό τρόπο το αθεϊστικό κομμουνιστικό καθεστώς και τον δούρειο ίππο της Ουνίας. Έτσι διαφύλαξε, κατά το δυνατόν, το ποίμνιό του από τις σημαντικές δυσχέρειες που αντιμετώπιζε.

Η Πολωνική Ορθόδοξη Εκκλησία πέτυχε να υπάρχει έδρα Ορθοδόξου Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπιάλιστοκ και Τμήμα Ορθοδόξου Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας. Στην Βαρσοβία διαθέτει Θεολογικό Σεμινάριο, για την επιμόρφωση των ιερέων, Σχολή Εικονογραφίας και Σχολή Θρησκευτικής Μουσικής. Με τον ισχύοντα Νόμο στην εκπαίδευση εφόσον υπάρχουν επτά μαθητές που το ζητούν διδάσκονται τα θρησκευτικά κατά το Ορθόδοξο δόγμα, από κληρικούς ή λαϊκούς που ορίζει η Ορθόδοξη Εκκλησία.

Η Ιερά Σύνοδος της Πολωνικής Εκκλησίας αποτελείται από οκτώ επισκόπους. Ένας εξ αυτών είναι διαπιστευμένος στις Πολωνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Παρά τη Συνόδω υπάρχει το Μητροπολιτικό Συμβούλιο. Είναι συμβουλευτικό όργανο, αποτελούμενο από κληρικούς και λαϊκούς. Η Ορθόδοξη Πολωνική Εκκλησία  έχει επτά ανδρικές και πέντε γυναικείες μονές, με εκατό περίπου μοναχούς και μοναχές, καθώς επίσης 263 ενορίες, με 330 εφημερίους.

 Η Ορθόδοξη Πολωνική Εκκλησία συμμετέχει σε όλους τους θεολογικούς διαλόγους και σε κάθε διεθνή εκδήλωση που προσκαλείται. Είναι επίσης μέλος του ΠΣΕ και της Παγκόσμιας Αδελφότητας  Ορθοδόξων Νεολαιών «Ο Σύνδεσμος».

 Στο εσωτερικό της Πολωνίας υπάρχει σήμερα συνεργασία της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τους άλλους χριστιανούς, σε ζητήματα κοινωνικά και βιοηθικής. Τέτοια είναι των αμβλώσεων, της ευγονικής και του γάμου των ομοφυλοφίλων. Σημειώνεται ότι η συντηρητική πολωνική κυβέρνηση είναι κατά της προωθήσεως αυτών των ζητημάτων και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το μέγιστο μέρος της πολωνικής κοινής γνώμης είναι μαζί της.

Όπως στο εσωτερικό της Πολωνίας έτσι και στις διορθόδοξες σχέσεις ο Πολωνός Ορθόδοξος ηγέτης επιδιώκει και διατηρεί αδελφική σχέση με όλες τις άλλες τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες.  Ειδικότερα αυτό ισχύει με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και το Πατριαρχείο της Μόσχας. Όταν προσκαλείται πηγαίνει στο Φανάρι και στη Μόσχα. Μπορεί φυλετικά και συναισθηματικά να είναι πιο κοντά στη Μόσχα, όμως αγαπά και σέβεται την Κωνσταντινούπολη. Απόδειξη ότι συμμετέσχε στη Σύνοδο της Κρήτης, ικανοποιώντας τη θέληση του κ. Βαρθολομαίου. Παράλληλα παρέστη στις εκδηλώσεις που διοργάνωσε η Ρωσική Εκκλησία και προσεκλήθη από τον Πατριάρχη Κύριλλο.

Στο Ουκρανικό ο Βαρσοβίας είναι σαφώς κατά της εκ μέρους του Φαναρίου μονομερούς απόδοσης της αυτοκεφαλίας στους σχισματικούς της χώρας. Στις 14 Σεπτεμβρίου 2018 δήλωσε προς τον κανονικό Ουκρανό  Επίσκοπο Μπαρισέβκα Βίκτωρα: « Μείνατε θαρραλέοι! Μείνατε ενωμένοι γύρω από τον Προκαθήμενό σας Ονούφριο! Μην εγκαταλείψετε τον αγώνα σας και να θυμάστε ότι ο Θεός είναι μαζί σας».

Στις 19 Σεπτεμβρίου 2018 ο κ. Σάββας προέβη σε κοινή δήλωση με τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο. Σε αυτήν σημειώνουν ότι για την Ουκρανική Εκκλησία θα πράξουν ό,τι είναι δυνατό, ώστε να αποφευχθεί η σύγκρουση και να αποκατασταθεί η εκκλησιαστική τάξη. Επίσης σε πρόσφατη επιστολή του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη ο κ. Σάββας  τον καλεί να μην λάβει εν θερμώ απόφαση για το Ουκρανικό και να συγκαλέσει τους προκαθημένους των Ορθοδόξων Εκκλησιών, προκειμένου να συζητήσουν το ζήτημα.-              

*Η πόλη Μπρεστ σήμερα είναι πόλη της Λευκορωσίας, στα σύνορα με την Πολωνία. Έχει 331.000 κατοίκους. Από το τέλος του 16^ου αιώνα έως τις αρχές του 20ού λεγόταν Μπρεστ – Λιτόφσκ. Έτσι ξεχώριζε ότι ανήκε  στο Μεγάλο Δουκάτο της Λιθουανίας  από την πόλη Μπρεστ – Κουγιάβσκι, που ανήκε στην Πολωνία. 

Δείτε και:

-Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθοδοξία το 2018 – (Μέρος 10ο) Εκκλησία της Κύπρου

-Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθοδοξία το 2018 – Η Εκκλησία της Αλβανίας

-Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθοδοξία το 2018 – (Θ΄ Μέρος) Πατριαρχείο της Γεωργίας

-Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθοδοξία το 2018 – (Μέρος 11ο) Εκκλησία της Ελλάδος

-Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθοδοξία το 2018 (Η΄ Μέρος) Πατριαρχείο Βουλγαρίας

-Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθοδοξία το 2018 (Ζ΄ Μέρος) . Το Πατριαρχείο της Ρουμανίας

-Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθοδοξία το 2018 (Μέρος ΣΤ΄) – Το Πατριαρχείο της Σερβίας

-Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθοδοξία το 2018 (Μέρος Ε΄) – Το Πατριαρχείο της Μόσχας

-Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθοδοξία το 2018 (Μέρος Δ΄) - Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων

-Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθοδοξία το 2018 - Πατριαρχείο Αντιοχείας (Μέρος Γ΄)

-Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθοδοξία το 2018 (Μέρος Β΄)

-Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Η Ορθόδοξη Εκκλησία το 2018 (Μέρος Α΄)