Ο Οσιομάρτυς Γεράσιμος ο Ευρυτάν [3.7. 1812]

Εικόνα 1: Δολιανά ή Στουρνάρα, η ιδιαίτερη πατρίδα του Μάρτυρα Γερασίμου.

Ο Οσιομάρτυς Γεράσιμος ο Ευρυτάν [3.7. 1812]

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΧΩΡΙΟ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ: Ο Άγιος Γεράσιμος ο νέος ο Καρπενησιώτης καταγόταν από το Μεγάλο [Τρανό] Χωριό του Καρπενησίου και ονομαζόταν Γεώργιος. Οι γονείς του, που ήταν ευσεβείς χριστιανοί, κατάγονταν απὸ τα Δολιανά (τώρα έρημο χωριό, που ονομάζεται και Στουρνάρα, στις νότιες πλαγιὲς του όρους Καλλιακούδα). 

Ένδεκα χρονών, πήγε με τον αδελφό του, Αθανάσιο, στην Κωνσταντινούπολη και παρέμεινε εργαζόμενος κοντά σ' έναν παντοπώλη πατριώτη του. Το μπακάλικο βρισκόταν στην άκρη του Κερατίου Κόλπου. Η ζωή του μικρού Γεωργίου, ήταν δύσκολη. Δουλειὰ βαρειὰ, ιδιαίτερα για μικρὸ παιδί. Απὸ το χάραμα ως τα βαθειὰ μεσάνυχτα. Φαΐ, με οικονομία. Ύπνος, ίσως σε κανένα πατάρι του μπακάλικου. Μισθός, ελάχιστος. Στην αρχή, μέχρι να μάθει τη δουλειά, τίποτε. Μόνο το φαγητό. Και τα λίγα που μάζευε απὸ φιλοδωρήματα τα έδινε στο αφεντικό, να μαζευτούν κάμποσα να στείλει στους φτωχούς γονείς του.

ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ: Κάποια μέρα, ο μικροκαμωμένος Γιώργος μετέφερε πάνω στο κεφάλι του έναν τεράστιο χάλκινοδίσκο, που είχε γιαούρτι σε πήλινα δοχεία. Ήσαν παραγγελίες των αρχόντων κι έπρεπε να πάνε απὸ σπίτι σε σπίτι. Σε κάποια στιγμή όμως γλίστρησε, του έπεσε ο δίσκος με τα δοχεία και του έσπασαν όλα. Και ενώ έκλαιγε μέσα στο δρόμο, αναλογιζόμενος το τι θα του ΄κανε τ΄αφεντικό, από ένα γειτονικό τουρκόσπιτο βγήκε μια επίσημη Οθωμανίδα κυρία η οποία τον πήρε κοντά της και τον παρηγόρησε. Με χάδια, με κεράσματα, τον έπεισε να μείνει. Και εκείνος έμεινε μαζί της. Πάνω στην απελπισία του, βρήκε την πρότασή της σανίδα σωτηρίας. Και μετὰ απὸ δύο μήνες, δυστυχώς, υποβλήθηκε μαζὶ με τα δύο παιδιὰ της τουρκάλας σε περιτομή! Ντύνεται λοιπόν σαν τούρκος, μιλάει τούρκικα, προσκυνάει στὸ τζαμί. Ο διάβολος είχε κάνει τη δουλειά του.

ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΚΟΥΡΑ: Όταν ο Γεώργιος μεγάλωσε, ο σύζυγος της Τουρκάλας υποπτεύθηκε έρωτα της συζύγου του με τον όμορφο εξομώτη. Έτσι, τον έδιωξε στέλνοντάς τον ως υπηρέτη στο σπίτι ενός αγά. Αυτός τον έπαιρνε μαζί του στις συχνές περιοδείες που έκανε στε διάφορες περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Όμως, η θεία Χάρη δεν εγκατέλειψε τον Γεώργιο. Έτσι, οι έλεγχοι από τη συνείδησή του για το αμάρτημα της προδοσίας της πίστης του έγιναν συνεχείς κι επίμονοι. Σιγὰ-σιγά, ο έλεγχος αυτός στην ψυχή του οδηγεί σε στεναγμούς και θρήνους. Συναισθάνεται το λάθος του. Μια μέρα λοιπόν, δραπετεύει, βγάζει την τούρκικη ενδυμασία κι επιστρέφει στη γενέτειρά του. Νηστεύει, αγρυπνεί, προσεύχετα και δε δίνει σημασία στις παρακλήσεις της μητέρας του να νυμφευθεί, να κάνει οικογένεια, να ξεχάσει το λάθος του, να ηρεμήσει. Ο Γεώργιος έμενε ξένος προς όλα τα γήινα και πρόσκαιρα. Έτσι, πηγαίνει στο Άγιο Όρος. Ήθελε να συναντήσει έναν φημισμένο πνευματικό, απὸ τη γειτονική Καστανιὰ Προυσσού, για τον οποίο είχε ακούσει πολλά και σπουδαία. Ο φημισμένος αυτός γέροντας ήταν ο Κύριλλος Καστανοφύλλης, που ασκήτευε σε μια σκήτη της Ι. Μονής Κουτλουμουσίου1. Ο Κύριλλος δέχθηκε τον Γεώργιο με πολλή αγάπη. Τον κατήχησε στη χριστιανικὴ πίστη, και προσπάθησε να τον παρηγορήσει για το μεγάλο του λάθος. Μετὰ απὸ ένα έτος εκάρη μοναχός με το όνομα Γεράσιμος. Δεν πέρασαν τρεις μέρες απὸ την κουρά και ο Γεράσιμος άρχισε να ζητά απὸ το Γέροντά του να του επιτρέψει να μαρτυρήσει. Ο συνετός πνευματικός του πατέρας όμως τον εμπόδιζε.

Του 'λεγε πως ο καλὸς υποτακτικὸς λαμβάνει στέφανο από τον Κύριο και λογίζεται ως Μάρτυς. Του έλεγε αυτά ο Γέροντας γιατί φοβόταν μήπως πηγαίνοντας για μαρτύριο ο Γεράσιμος δειλιάσει και γίνει η δεύτερη πλάνη του χειρότερη κι απ΄την πρώτη. Οι τύψεις όμως δεν άφηναν τον Γεράσιμο. Λόγω της λύπης του, η μορφή του αλλοιωνόταν μέρα με τη μέρα. Τὸ μυαλό του ασχολούνταν συνεχώς με το πώς να πάρει ευλογία από το Γέροντά του, έστω και με πλάγιο τρόπο. Έτσι, κάποια μ4έρα λέει στο Γέροντά του: “Σε παρακαλώ, δος μου την ευλογία σου να πάω στην πατρίδα να δω τη μάνα μου, τους συγγενείς και φίλους μου και ελπίζω στο Θεό, να μη σε λυπήσω γι΄ αυτή μου την αναχώρηση. Έτσι, πείστηκε ο Γέροντας και του έδωσε την ευχή του. Δεν υποψιάστηκε ότι ο Γεράσιμος “πατρίδα” εννούσε την άνω Ιερουσαλήμ, “μητέρα” τη Θεοτόκο, “συγγενείς” τους Μάρτυρες, και “φίλους” όλους τους Αγίους... Φεύγει ο Άγιος μετά απ΄αυτά και κατευθύνθηκε στην Κωνσταντινούπολη, τον τόπο της άρνησής του. Απὸ εκεί έστειλε επιστολὴ στο Γέροντά του να ψάλει παράκληση στην Παναγία γι΄ αυτόν, γιατὶ ετοιμαζόταν ναμαρτυρήσει.

ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ: Έπειτα παρουσιάστηκε στον πρώτο τούρκο κύριό του. Ο Οθωμανός, χωρίς να καταλάβει ποιος κρύβεται πίσω από τα ράσα και τα γένια, ζήτησε να μάθει το όνομά του και το σκοπό της επίσκεψής του. Ο βιογράφος του αγίου λέει πως ο Γεράσιμος του είπε τότε θαρρετά: “Ἐγὼ εἶμαι, ὁ ἄκακος ἐκεῖνος μικρὸς Γεώργιος, ὁ ὁποῖος ἀπατήθηκα ἀπὸ τοὺς φθονεροὺς λόγους τῆς γυναίκας σου καὶ δέχθηκα νὰ γίνω τοῦρκος. Καὶ τότε ἐξαπατήθηκα γιατὶ ἤμουν μικρὸ καὶ ἄμυαλο ἀγόρι. Τώρα ὅμως ἦλθα νὰ ὁμολογήσω ἐνώπιόν σας τὴν ἀλήθεια. Τότε σὰν μικρός, δὲν καταλάβαινα καὶ πολλὰ πράγματα. Τώρα ὅμως γνώρισα τὸ φῶς καὶ ὁμολογῶ: Χριστιανὸς εἶμαι, καὶ Χριστιανὸς θέλω νὰ πεθάνω”. Ο Οθωμανός έμεινε άφωνος στην αρχή αλλά έπειτα άρχισε να τον “συμβουλεύει” για να τον επαφέρει στην πίστη του Ισλάμ. Παρά τις προσπάθειες του Τούρκου, όμως, ο Γεράσιμος έμεινε σταθερός, κι ακλόνητος.

ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΕΦΑΝΟΣ: Μετά από αυτές τις προσπάθειες του Οθωμανού, παραδόθηκε από εκείνον στο χότζα που κάποτε του έκανε την περιτομή. Ακολούθησαν νέες προσπάθειες για να επιστρέψει ο Μάρτυρας στο Μωαμεθανισμό. Και πάλι όμως η γενναία ομολογία του Γερασίμου έφερε οργή κι αγανάκτηση. Ὁ Χότζας τον παρέδωσε εν συνεχεία στον υπουργὸ στρατιωτικών της Πύλης. Κι εκείνος υπέβαλε τον Άγιο σε φρικτὰ βασανιστήρια επὶ δεκαπέντε μερόνυχτα. Έπειτα ακολούθησε η απόφαση: Καταδίκη εις θάνατον δι᾿ αποκεφαλισμού. Έτσι, ο Άγιος οδηγήθηκε στην περιοχή Μπαμπὰ Χουμαΐ, κοντὰ στην Αγια-Σοφιά. Ο δήμιος διέταξε τον Άγιο να γονατίσει. Αυτὸς ήταν όλος χαρά επειδή αξιώθηκε να μαρτυρήσει γι΄ Αυτὸν που κάποτε είχε απαρνηθει. Γονάτισε στραμμένος προς την Ανατολή ψυθιρίζοντας: “Μνήσθητί μου Κύριε ἐν τῇ Βασιλείᾳ Σου”. Τελειώνοντας τη φράση τελειώνει και η επὶ γης ζωή του. Τὸ ξίφος έπεσε βαρύ, και το κεφάλι χωρίσθηκε απὸ το σώμα. Ήταν 3 Ιουλίου 1812 μ.Χ. Ο Μάρτυς Γεράσιμος ήταν μόλις 25 χρονών.

ΤΟ ΑΓΙΟ ΛΕΙΨΑΝΟ – ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΜΑΡΤΥΡΑ: Μέγα πλήθος χριστιανώνσυγκεντρώθηκε στον τόπο του μαρτυρίου. Οι τούρκοι επειδή ήξεραν ότι τα λείψανα των Αγίων ήταν πολύτιμα για τοὺς χριστιανούς, παρίσταναν, ότι απαγόρευαν την ταφή. Έτσι είχαν κέρδος διπλό. Για μέρες το λείψανο γινόταν παραδειγματισμὸς για όποιον σκεφτόταν να αμφισβητήσει τη δύναμη των Οθωμανών και επιπλέον εισέπρατταν πολλὰ χρήματα απὸ τους χριστιανούς, για να χορηγήσουν άδεια ταφής.

Πλήρωσαν λοιπὸν και τώρα πλουσιοπάροχα οι χριστιανοί και πήραν το σώμα και την κεφαλή. Με βάρκα τα πήγαν στὰ Πριγκηπόνησα, συγκεκριμένα στην νήσο Πρώτη, που κατοικούνταν κυρίως από Έλληνες. Εκεί ενταφιάστηκε αρχικά ο Μάρτυς Γεράσιμος και συγκεκριμένα στον περίβολο του ναού της πατριαρχικής Μονής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που δεσπόζει μέχρι σήμερα στην κορυφὴ του νησιού.

Μεταφέρθηκε τρία χρόνια αργότερα, από τον Γέροντά του, Κύριλλο, ηγούμενο πλέον στην Ι. Μονή Προυσσού, στην ίδια Ιερά Μονή, και από εκεί το 1971 μ.Χ. μεγάλο τμήμα του τιμίου λειψάνου μεταφέρθηκε στον ομώνυμο μεγαλοπρεπή ναό του χωριού του, τον οποίον έκτισαν οι απανταχού Μεγαλοχωρίτες και το 1971 εγκαινιάσαν. Στο κελλὶ που ασκήτεψε, στην Κουτλουμουσιανὴ Σκήτη, δημιουργήθηκε παρεκκλήσιο προς τιμή του. Ο Γέροντάς του Κύριλλος έγραψε Ιερὰ Ακολουθία και Παρακλητικὸ Κανόνα για τον Άγιο Μάρτυρα. Η Κάρα και οι βραχίονες του Αγίου βρίσκονται σήμερα στη Μονή Προυσού Ευρυτανίας. Τα λοιπά Λείψανα του Αγίου βρίσκονται στον ομώνυμο Ναό Μεγ. Χωριού Ευρυτανίας. Τρεις σπόνδυλοι του Αγίου βρίσκονται στο Κυριακό της Σκήτης Κουτλουμουσίου Αγίου Όρους.

Απολυτίκιο [Ήχος γ’]: “Μέγαν εὔρατο ὲν τοῖς κινδύνοις. Γέρας τίμιον τῆς ᾿Εκκλησίας, σέλας ἔνθεον Εὐρυτανίας, νεομαρτύρων νεώτερον καύχημα, ἐν τῇ ἀσκήσει Χριστὸν ἐπεπόθησας καὶ μαρτυρίῳ Θεὸν ὡμολόγησας. Αὐτόν, ἅγιε ὁσιομάρτυς Γεράσιμε, πρεσβείαις τῆς Θεομήτορος, ἱκέτευε σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.”

Μεγαλυνάριο: “Χωρίου Μεγάλου τὸν πρεσβευτὴν καὶ Νεομαρτύρων τὸν νεώτατον ἀθλητήν, τὸν ἐν τῇ ἀσκήσει καὶ τῇ ὁμολογίᾳ Χριστὸν δοξολογοῦντα, ὕμνοις τιμήσωμεν”.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Αρχιμ. Δοσιθέου Κανέλλου: Οι Αγιοί μας. Ι. Μ. Τατάρνης Ευρυτανίας, έκδοσις γ´, σελ.138-148.

…………………………………………………………………………

1. Αυτός αργότερα έγινε ηγούμενος στην Ι. Μ. Προυσσού.