24 Ιουν 2016

Ευδοξία Αυγουστίνου, Ευγένιος Βούλγαρις ο πρίγκηπας του πνεύματος (1716 – 1806)



Εὐγένιος Βούλγαρις ὁ πρίγκηπας τοῦ πνεύματος (1716 – 1806)
Ὑπῆρξε πνεῦμα φωτισμένο, μέ ὀρθόδοξη αὐτοσυν­ειδησία, πρότυπο ἤθους, κανόνας ἀρετῆς• ἔχοντας τή σφραγίδα τῆς δωρεᾶς ὁ Εὐγένιος Βούλγαρις συνέβαλε τά μέγιστα μέ τό πολυποίκιλο ἔργο του στήν ἀφύπνιση τοῦ Ἑλληνισμοῦ καί στήν τόνω­ση τῆς ψυχικῆς ἄμυνας τῶν ἐλεύθερων πολιορκημένων ραγιάδων. 
  Ὁ Ἐλευθέριος -ἦταν τό κατά κόσμον ὄνομά του- γεννήθηκε στίς 11 Αὐγούστου τοῦ 1716 στήν Κέρκυρα ἀπό Ζακυνθινούς γονεῖς. Μαθήτευσε κοντά στούς πιό γνωστούς δασκάλους τῆς ἐποχῆς του, τόν Ἀν­τώνιο Κατήφορο, Βικέντιο Δαμοδό, Ἰε­ρεμία Καββαδία, Μεθόδιο Ἀν­θρακίτη ἀρ­χικά στήν Κέρκυρα, στήν Ἄρτα, στά Ἰωάννινα καί στήν Πάδοβα (Ἰταλία). Σπού­δασε ἀρχαία ἑλληνική, λατινική καί ἑβραϊκή φιλολογία, θεολογία, θετικές ἐπιστῆμες, ξένες γλῶσσες καί προ­πάντων νεότερη φιλοσοφία• ὑπῆρξε πράγματι πανεπιστήμων. 

  Ἐπιστρέφοντας στά Ἰωάννινα ἀναλαμβάνει τή διεύθυνση τῆς Μαρουτσαίας Σχολῆς. Στή συνέχεια ἐγκαθίσταται στήν Κοζάνη, ὅπου διευθύνει τήν ἐκεῖ Σχολή. Ἀπό ἐκεῖ τόν καλεῖ ὁ πατριάρχης Κύριλλος, γιά νά τοῦ ἀναθέσει τή διεύθυνση τῆς Ἀθωνιάδας τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Στό σιγίλιο μάλιστα τοῦ διορισμοῦ, ὁ Πατριάρχης τόν χαρακτηρίζει «ἄνδρα πεπαιδευμένον, λόγιον καὶ παντοδαπαῖς ἐπιστήμαις κεκοσμημένον καὶ γεγυμνασμένον καὶ δυνάμενον παιδεῦσαι τοὺς μαθητάς...». Μέ τή δι­δα­σκαλία του στήν Ἀθωνιάδα ἀνέδειξε κι ἄλλους μεγάλους δασκάλους τοῦ Γένους καί ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ὁ Ἀθανάσιος Πάριος, ὁ Κοσμᾶς Αἰτωλός, ὁ νεο­μάρτυρας Ἀθανάσιος Κουλακιώτης, ὁ Ρή­γας Βελεστινλῆς.
  Ἡ Θεσσαλονίκη καί ἡ σχολαρχία του στήν Πατριαρχική Σχολή τῆς Πόλης εἶ­ναι οἱ ἑπόμενοι σταθμοί τῆς ζωῆς του. Ὁ φθό­νος, ὅμως, πού προκαλοῦσε ἡ μαχητικότητά του, τό ἀσυμβίβαστο τοῦ χαρακτήρα του τόν ὑποχρέωσαν νά ἐγκα­ταλείψει τήν Ἑλλάδα καί νά ἐγκατασταθεῖ στήν Εὐρώπη. Ἔπειτα ἀπό πρόσκληση τῆς αὐτοκράτειρας Αἰκατερίνης Β’, φθάνει στήν Ἁγία Πετρούπολη. Τό 1776 χειροτονεῖται στή Μόσχα ἀρχιεπίσκοπος Σλαβινίου καί Χερσῶνος καί τό 1787 παραι­τεῖται, προσφέροντας τή θέση στόν συμπατριώτη του σοφό Νικηφόρο Θεοτόκη. Τό 1802, σέ ἡλικία 86 ἐτῶν, ἀποσύρεται στή Μονή Ἁγίου Ἀλεξάνδρου Νέφσκι, ὅπου καί κοιμήθηκε στίς 19 Ἰουνίου 1806. 
  Τά ἔργα του εἶναι πολλά καί ποικίλα, φιλοσοφικά καί θεολογικά. Συνέγραψε Λογική, Μεταφυσική, Φυσική, Ἀριθμητική, Γεωμετρία, Γεωργικά, διατριβή περί εὐθανασίας, περί ἐκπορεύσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος, περί ἀνεξιθρησκίας. Ἐξέδωσε ἔργα τοῦ Ἰωσήφ Βρυεννίου, καθώς καί τή βιογραφία του, κ.ἄ.
  Ἔζησε σέ μιά περίοδο ὅπου στήν Εὐ­ρώπη κυριαρχοῦσε ὁ ὀρθολογισμός, ἡ ἀμφισβήτηση, ὁ ἀνθρωποκεντρισμός, ἡ ἀπο­μυθοποίηση τῶν πάντων, ὁ διαφωτισμός στίς ποικίλες ἐκδοχές του. Κατάφερε ὅ­μως μέ νηφαλιότητα νά συμπυκνώσει καί νά συνθέσει τίς διάφορες τάσεις τῆς ἐπο­χῆς του. Μελετώντας τά ἰδεολογικά καί φιλοσοφικά ρεύματα τῆς Εὐρώπης, κα­θώς καί τά νέα ἐπιστημονικά δεδομένα, ἐπιχείρησε τή σύζευξή τους μέ τίς παραδοσιακές ἀξίες τῆς ἑλληνορθόδοξης κοινωνίας. Τό ἄνοιγμα τοῦ Εὐγένιου στήν εὐ­ρω­­παϊκή ἐπιστήμη ἀποτελεῖ καθαρά πατερική στάση· καθόλου δέν σημαίνει ὅτι μπορεῖ νά ἐγκλωβιστεῖ σέ κάποια παράταξη τοῦ Διαφωτισμοῦ. Ἐκεῖνος παρέμεινε πάντα ὁ ὀρθόδοξος κληρικός, ἐνῶ συγχρόνως ἦταν καί ὁ ἐλεύθερος στοχαστής. «Ὁ Βούλγαρις παρουσιάζεται τύ­πος τοῦ Νεοέλληνα λογίου, πού πηγαίνει πρός τήν Δύση, ἀποδέχεται τή φιλοσοφία καί τήν ἐπιστήμη, ἀλλά δέν θυσιάζει τίποτε ἀπό τήν κληρονομία τοῦ Ἕλληνος ὀρθοδόξου», παρατηρεῖ εὔστοχα ὁ Τατάκης.
  Ἀπ ᾽ ὅπου κι ἄν πέρασε, ἄφησε βαθιά σημάδια. Πρῶτος αὐτός εἰσήγαγε στήν Ἑλλάδα τή διδασκαλία τῶν φυσικῶν ἐ­πιστημῶν -μέ πειράματα μάλιστα-, τῆς νεότερης φιλοσοφίας καί τῆς λατινικῆς γλώσσας. Μέ τήν ὀξύτητα τῆς σκέψης του καί τήν πυρακτωμένη καρδιά του συγκλόνιζε, ἐνθουσίαζε, μόρφωνε, ἐνέπνεε τούς μαθητές του. «Θά φανῆ ἴσως παράδοξον εἴς τινας τῶν σημερινῶν διδασκάλων καί κα­θηγητῶν, ὅτι εἷς καί μόνος, ὁ Εὐγένιος, ἐδίδασκε τήν ἀρχαίαν ἑλληνικήν, τήν φιλο­σοφίαν, τήν μεταφυσικήν, τήν ἀστρονομίαν καί τέλος τήν θεολογίαν», σημειώνει ὁ Ἀναστάσιος Γούδας. 
  Ἀξίζει νά τονίσουμε καί μία ἄλλη παράμετρο: Συχνά ἀναφέρεται στόν παπισμό καί στούς παπιστές, διότι θεωροῦσε τόν παπισμό ὡς τή μεγαλύτερη ἀναίρεση τοῦ χριστιανισμοῦ καί ἄμεση ἀπειλή κατά τῆς Ὀρθοδοξίας. Δέν περιορίσθηκε μάλιστα σέ ἀκαδημαϊκές μόνο ἀνακοινώσεις, ἀλλά καί μέ λαϊκά ἀντιλατινικά ἔργα ἐπιχείρησε νά ἐνημερώσει τόν ὀρθόδοξο λαό, πού βρισκόταν κάτω ἀπό τήν ἄμεση ἐπιρροή τοῦ παπικοῦ στοιχείου καί κυρίως τῆς Οὐνίας. Ἕνα τέτοιο ἔργο εἶναι τό «Βιβλι­άριον κατὰ Λατίνων»· τό ἀποστέλλει στούς σέρβους ὀρθοδόξους τῆς Αὐστροουγγαρί­ας, οἱ ὁποῖοι διέτρεχαν ἄμεσο κίνδυνο ἀ­πό τήν παπική προπαγάνδα. Τούς συμ­βου­λεύει χαρακτηριστικά: «Αὐτὰ τὰ ἀ­λωπέ­κια τοῦ σκότους, δηλαδὴ τῆς Δύσε­ως, ἐ­φάνησαν πάντα ὀλέθρια εἰς τὰς ἀμ­πέ­λους τοῦ φωτός, δηλαδὴ τῆς Ἀνατολῆς. Αὐτὰ λέγω τὰ φρατορίδια, οἱ Ἀπόστολοι τῆς Ρώμης... ὁποὺ περιέρχονται μὲ σχῆμα σεμνόν, μὲ κίνημα ταπεινὸν τῆς ὑποκρίσε­ως... μὲ ὁμιλίαν γλυκείαν... αὐτὰ ἄνωθεν καὶ ἐξ ἀρχῆς ἐπιβουλεύθησαν τῆς Ὀρ­θο­δόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας τὰ κλήμα­τα. Καὶ ἐζήτησαν ὄχι μόνον νὰ ἀφα­νίσουν τοὺς καρπούς, ἀλλὰ καὶ νὰ τοὺς μα­δήσουν τὰ φύλλα καὶ νὰ ἀποσπάσουν, ἂν ἦτο δυνατόν, καὶ αὐτὰς τὰς ρίζας... Φοβε­ρώτερος ἐχθρὸς δὲν εἶναι ἀπὸ κεῖνον ὁποὺ ὑ­ποκρίνεται φίλος. Ἐπικινδυνωδέστερος καὶ ὀλεθριώτερος πόλεμος δὲν εἶναι ἀπὸ κεῖνον, ὁποὺ μὲ τὴν ἐλπίδα τῆς ἐλευθερίας φέρνει τὴν τυραννίδα». Δέν διστάζει μάλιστα νά προτείνει καί τό μαρτύριο ὡς μέσο διαφυλάξεως τῆς ὀρθοδόξου πίστεως.

  Τέλος, αὐτός ἄτλαντας τῆς σκέψης καί τοῦ φιλοσοφικοῦ στοχασμοῦ, πού περιδιάβηκε ὅλες τίς ἀτραπούς τῆς ἐπιστήμης καί τῆς γνώσης τοῦ καιροῦ του, ἀφήνει καί σ᾽ ἐμᾶς τήν παρακαταθήκη του, γιά νά μποροῦμε νά διακρίνουμε μέσα στόν κυκε­ώνα τῶν ποικίλων ρευμάτων, πού συγ­χυ­τικά μᾶς κατακλύζουν, τό γνήσιο καί (Α)ληθινό, διδάσκοντας: «Τί κοινὸν ἔχει ἡ σοφία τοῦ κόσμου μὲ τὴν σοφίαν τοῦ Θεοῦ; Ἡ σοφία τοῦ κόσμου εἶναι πλάνη, εἶναι ἀφροσύνη, εἶναι μωρία, κατὰ τὸν Παῦλον, ὅταν εἶναι κεχωρισμένη ἀπὸ τὴν σοφίαν τοῦ Θεοῦ, ἥτις εἶναι ἡ ἀληθινὴ πίστις. Αὐτὴ εἶναι ἡ ὄντως σοφία, ἡ ἄ­σφα­λ­­τος σοφία καὶ ἄπταιστος, σοφία ὀρθή».

1 σχόλιο:

Απόστολο είπε...

Ανατρέχετε στις πηγές. Ένας από τους μεγάλους διδασκάλους.

Oι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Η φωτογραφία μου
Για επικοινωνία : Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: aktinesblogspot@gmail.com