Ηρακλής Ρεράκης, «Το πνευματικό διακύβευμα της θρησκειολογίας του κ. Φίλη»

«Το πνευματικό διακύβευμα της θρησκειολογίας του κ. Φίλη»

Του Ηρακλή Ρεράκη, καθηγητή Παιδαγωγικής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ

Τα τε­λευ­ταί­α χρό­νι­α μι­α μι­κρή με­ρί­δα πο­λι­τι­κών και δι­α­νο­ου­μέ­νων, με επιθετικό τρόπο, ε­πι­δι­ώ­κουν να ε­πι­βάλ­λουν στην πλει­ο­ψη­φί­α του ελ­λη­νι­κού λα­ού την αλ­λα­γή του μα­θή­μα­τος των Θρη­σκευ­τι­κών σε μά­θη­μα θρησκειολο­γί­ας. Αυτή την «προοδευτική» για αυτούς -για μας αντιπαιδαγωγική και οπισθοδρομική- τάση εξέφρασε και ο Υπουργός Παιδείας, όταν είπε ότι σκοπεύει να μετατρέψει το μάθημα των θρησκευτικών σε θρησκειολογία. Είναι χαρακτηριστικά όσα αναφέρονται σε σύγγραμμα πανεπιστημιακού καθηγητή, που από το 1998 εισηγήθηκε και υποστηρίζει την μετατροπή του μαθήματος των θρησκευτικών στην Ελλάδα σε θρησκειολογία. Ισχυρίζεται λοιπόν ότι η θρη­σκευ­τι­κή διδασκα­λί­α στο σχο­λεί­ο, πρέ­πει να γί­νε­ται με τη μορ­φή μι­ας κοι­νής γε­νι­κής, ου­δέ­τε­ρης και α­ό­ρι­στης θρη­σκει­ο­λο­γι­κής α­γω­γής γι­α ό­λους τους μα­θη­τές, ορ­θο­δό­ξους χρι­στι­α­νούς και μη. 

Τονίζοντας τα, κατά τη γνώμη του, πλε­ο­νε­κτή­μα­τα που έ­χει η θρη­σκει­ο­λο­γι­κή α­γω­γή, σε αντίθεση με την ορ­θό­δο­ξη, κά­νει λό­γο γι­α μι­α «σφαι­ρι­κή, ε­πι­στη­μο­νι­κά τε­κμη­ρι­ω­μέ­νη, δε­ο­ντο­λο­γι­κά ου­δέ­τε­ρη ε­νη­μέ­ρω­ση των μα­θη­τών γι­α τις δι­ά­φο­ρες πλευ­ρές των θρη­σκει­ο­λο­γι­κών φαι­νο­μέ­νων». Υποστηρίζει α­κό­μα ό­τι «η θρη­σκει­ο­λο­γι­κή εκ­παί­δευ­ση θα πρέ­πει να συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νει την ε­ξέ­τα­ση των θε­με­λι­ω­δών ε­ξη­γή­σε­ων της ύ­παρ­ξης που δί­δε­ται α­πό άλ­λες θρη­σκεί­ες ή φι­λο­σο­φί­ες και ό­τι γι­α τα θέ­μα­τα αυ­τά ε­παρ­κείς ε­ξη­γή­σεις μπο­ρούν να δι­α­τυ­πω­θούν χω­ρίς α­να­φο­ρά στο με­τα­φυ­σι­κό»! Χα­ρα­κτη­ρί­ζει ακόμη εξ’ αιτίας της χριστιανικής ανατροφής- «ι­δι­αί­τε­ρα ε­πι­κίν­δυ­νο το οι­κο­γε­νει­α­κό πε­ρι­βάλ­λον, που εί­ναι δυ­να­τόν να εγ­χα­ρά­ξει α­νε­ξί­τη­λα στη συ­νεί­δη­ση του παι­δι­ού τον φα­να­τι­σμό και τη μι­σαλ­λο­δο­ξί­α»! Μπρο­στά σ’ αυ­τήν την κα­τά τη γνώ­μη του «προ­πα­γάν­δα», που ε­πι­τε­λεί­ται ε­να­ντί­ον των παι­δι­ών α­πό τους γο­νείς, θε­ω­ρεί τη θρη­σκει­ο­λο­γι­κή ε­μπέ­δω­ση ως «λύ­τρω­ση α­πό τον κίν­δυ­νο αυ­τό» και ι­σχυ­ρί­ζεται ό­τι αυ­τή θα μπο­ρέ­σει να α­πε­γκλω­βί­σει τα παι­δι­ά «α­πό ο­λο­κλη­ρω­τι­κές νο­ο­τρο­πί­ες και πρα­κτι­κές α­παί­δευ­των ή φα­να­τι­κών γο­νέ­ων»!

Η Θρησκειολογία, επιστημολογικά, δεν είναι παρά η μελέτη της θρησκείας ή των θρησκειών από κοσμικής άποψης. Πρόκειται για μια ορθολογιστική και συχνά νατουραλιστική (μη- θεολογική) προσέγγιση και ερμηνεία της θρησκείας ή των θρησκειών. Αυτό σημαίνει, από τη μια πλευρά, ότι διαστρεβλώνεται και υποτιμάται η ορθοδοξία, ως αποκαλυπτική πίστη, αφού δεν αναγνωρίζεται η ταυτότητά της, αυτό που αυτή διακηρύττει διαχρονικά ότι είναι, ούτε γίνεται σεβαστή η οντολογική της διαφορετικότητα και, από την άλλη πλευρά, καθίσταται και θεωρείται -βιαίως και ασεβώς- ως ένα κομμάτι του θρησκευτικού φαινομένου που χρήζει ιστορικής, ψυχολογικής και ορθολογικής μελέτης και ερμηνείας. Η θρησκειολογία καλείται να κατανοήσει τις θρησκείες εξωτερικά, από πλευράς ιστορικής, κοινωνιολογικής, ή ανθρωπολογικής. Η θρησκειολογία που επιδιώκει να εισαγάγει ο πρόσφατα προσκυνητής της καρδιάς της Ορθοδοξίας, του οικουμενικού θρόνου, ο υπουργός παιδείας, δεν είναι παρά μία «επιστήμη της θρησκείας», που ασχολείται με μία μη – θεολογική κοσμική μελέτη των θρησκειών. Σε μια περαιτέρω διάκριση η θρησκειολογία μπορεί να διαχωρίζεται σε «ιστορία των θρησκειών» είτε σε «συγκριτική θρησκειολογία». Η θρησκειολογία διαφέρει από τη θεολογία από πολλές απόψεις. Η θεολογία ενδιαφέρεται συχνά για την κατανόηση, ερμηνεία και την γνώση των αληθειών μιας πίστεως. Η θρησκειολογία προσπερνά τα ζητήματα που αφορούν στις αλήθειες και στα πνευματικά ή υπαρξιακά θέματα και εξετάζει τις θρησκείες ως ανθρώπινα, ιστορικά και πολιτισμικά φαινόμενα.

Τι θα κάνει λοιπόν ο κ. Φίλης; Θα επιβάλει στο σχολείο -παρά τη θέληση των θεολόγων και της Εκκλησίας- ένα θρησκειολογικό ή πολυθρησκειακό μοντέλο, βασιζόμενος, όπως λέει, σε μια μικρή ομάδα  «προοδευτικών» θεολόγων και επισκόπων; Ίσως είναι ανάγκη να έχει υπόψη του –και αυτός και ομάδα αυτή- ότι «παίζουν εν ου παικτοίς»! Πειραματίζονται με την πνευματική ανάπτυξη των παιδιών. Το­ υπουργείο και το σχολεί­ο, ό­ταν ε­πι­βάλ­λουν στο παι­δί οποιαδήποτε θρησκευτική διδασκαλία, διαφορετική από την πίστη του, για ανάπτυξη της θρησκευτικής του συνείδησης, παραβιάζουν το διεθνές κατοχυρωμένο και αποκλειστικό δικαίωμα της οικογένειας να επιλέγει εκείνη τη θρησκευτικό προσανατολισμό του παιδιού της και, επομένως, ενεργούν παρανόμως και συ­μπε­ρι­φέ­ρονται  με α­πύ­θμε­νη ύβρη και θρά­σος.

Α­πό πλευ­ράς ψυ­χο­παι­δα­γω­γι­κής, με το θρη­σκει­ο­λο­γι­κό μο­ντέ­λο με­τα­δί­δο­νται στα παιδιά γνώσεις και πληροφορίες γι­α τις Θρη­σκεί­ες, οι ο­ποί­ες δεν εί­ναι δι­δά­ξι­μες και δεν εκ­πλη­ρώ­νουν τις προϋ­πο­θέ­σεις α­γω­γι­μό­τη­τας, σύμ­φω­να με τη γνω­στι­κή Ψυ­χο­λο­γί­α, διότι δεν βασίζονται στις προ­η­γού­με­νες θρη­σκευ­τι­κές βιωματικές ε­μπει­ρί­ες που έ­χουν οι ορ­θό­δο­ξοι χρι­στι­α­νοί μα­θη­τές. Αυ­τό ση­μαί­νει ότι η θρησκειολογία ή η πολυθρησκεία, αποτελεί πα­ρε­κτρο­πή α­πό την παι­δα­γω­γι­κή αρ­χή του «ε­μπει­ρι­κού συ­νε­χούς», που έ­χει δι­α­τυ­πώ­σει ο Dewey και που γί­νε­ται δε­κτή α­πό ό­λους τους παι­δα­γω­γούς.

Η διδασκαλία των θρησκειών δεν α­ντα­πο­κρί­νεται επίσης στα εν­δι­α­φέ­ρο­ντα των μα­θη­τών ού­τε μπο­ρεί να α­πο­τε­λέ­σει προϋ­πό­θε­ση γι­α πε­ραι­τέ­ρω εμ­βά­θυν­ση, α­φού, ως θρη­σκευ­τι­κό στοι­χεί­ο, δεν α­πα­ντά στα υ­παρ­ξι­α­κά και τα η­θι­κο­πνευ­μα­τι­κά τους ε­ρω­τή­μα­τα, ού­τε α­ντα­πο­κρί­νεται στις θρη­σκευ­τι­κές τους α­νά­γκες.

Εκτός όμως από όλα τα προηγούμενα, η διδασκαλία των θρησκειών εναντιώνεται στην πίστη και ενέχει, επίσης, τον κίνδυνο του θρησκευτικού συγκρητισμού και της σύγχυσης που προκαλεί και καλλιεργεί στα παιδιά. Σύμφωνα με ειδικό πανεπιστημιακό καθηγητή, «ο θρησκευτικός συγκρητισμός είναι ένα από τα πλέον επικίνδυνα φαινόμενα της εποχής μας. Κυρίαρχο σύνθημά του είναι ότι όλες οι θρησκείες του κόσμου οδηγούν στον ίδιο Θεό. Ο θρησκευτικός συγκρητισμός προήλθε από το αποκρυφιστικό σύστημα της Θεοσοφίας. Οι θεοσοφιστές υποστηρίζουν ότι «το βουδδικό και το χριστιανικό ευαγγέλιο κηρύχθηκαν με τον ίδιο σκοπό», ότι «ο Χριστός και ο Βούδδας υπήρξαν θερμοί φιλάνθρωποι, μεταρρυθμιστές και αλτρουϊστές» ότι «είτε προσεύχεται κάποιος στον Βούδδα, τον Βισνού, τον Χριστόν, δεν υπάρχει κατ’ ουσίαν διαφορά», ότι «όλες οι θρησκείες κρύπτουν την αυτήν αλήθειαν». Ακόμη οι θεοσοφιστές πιστεύουν «στην πνευματική ενότητα πασών των θρησκειών».

Α­πό ό­λα τα πα­ρα­πά­νω κα­τα­νο­ού­με ό­τι η θρησκειολογία ή πολυθρησκεία της ομάδας του κ. Φίλη όχι μόνον δεν αρ­μό­ζει στην πο­λι­τι­σμι­κή και θρησκευ­τι­κή ι­δι­αι­τε­ρό­τη­τα του ελ­λη­νορ­θο­δό­ξου νέ­ου, αλλά δεν είναι κατάλληλη για να εκπληρώνει τους σκο­πούς και τις α­παι­τή­σεις της θρησκευτικής του αγωγής, ενώ είναι και επικίνδυνη για την πνευματική του συγκρότηση.