Το ηφαίστειο Κοτοπάξι

Το ηφαίστειο Κοτοπάξι

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου -συγγραφέα

ΓΕΝΙΚΑ: Το Κοτοπάξι είναι ένα ενεργό ηφαίστειο του Εκουαντορ [Ισημερινός]. Απέχει από την πρωτεύουσα Κίτο 55 χιλιόμετρα. Έχει ύψος 5.897 μέτρα, πράγμα που το καθιστά ένα από τα ψηλότερα ηφαίστεια παγκοσμίως. Διαθέτει ένα μόνιμο κάλυμμα παγετώνων. 

Διαθέτει ένα κώνο με απότομες πλαγίες, ενώ στην κορυφή του βρίσκονται αλληλοκαλυπτόμενοι κρατήρες, ο μεγαλύτερος από τους οποίους έχει διαστάσεις 550 επί 800 μέτρα. Είναι το επίκεντρο του Εθνικού Πάρκου Κοτοπάξι. Το ηφαίστειο έχει ανδεσιτική1 σύσταση. Στις πλαγίες του βρίσκονται διάφορες κοιλάδες από τις οποίες κατέρχονται λαχάρ και λάβα. Η πορεία των λαχάρ μπορεί να φτάσει μέχρι και εκατό χιλιόμετρα από το ηφαίστειο. Παρατηρούνται συχνά και πυροκλαστικές ροές. Ο σημερινός κώνος δημιουργήθηκε μετά την κατάρρευση του προηγούμενου πριν περίπου 5.000 χρόνια. Οι ισχυρότερες εκρήξεις στη νεότερη ιστορία ήταν στα έτη 1744, 1768 και 1877. Η τελευταία του έκρηξη έγινε το 1942. Πρώτη ανάβαση στο ηφαίστειο πραγματοποιήσαν το 1872 οι γεωλόγοι Β. Ράις και Α. Εσκομπάρ.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ: Το Κοτοπάξι βρίσκεται στην Ανατολική Κορδιλιέρα των Ισημερινών Άνδεων, 30 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη Λατακούγκα. Είναι το δεύτερο ψηλότερο βουνό στον Ισημερινό μετά το Τσιμποράσο, και ένα από τα ψηλότερα ενεργά ηφαίστεια παγκοσμιώς. Είναι ένας συμμετρικός κώνος που υψώνεται πάνω από ένα υψίπεδο βάσης που βρίσκεται σε υψόμετρο 3.800 μέτρων. Η διαστάσεις της βάσης του είναι 19 επί 16 χιλιόμετρα. Οι πλαγίες του έχουν κλίση 30 μοιρών. Το βάθος του ενεργού κρατήρα είναι περίπου 100 μέτρα, ενώ μέσα του υπάρχουν ενεργές φουμαρόλες2.

ΟΙ ΠΑΓΕΤΩΝΕΣ: Το Κοτοπάξι έχει στην κορυφή του παγετώνες, από τους λίγους παγετώνες που βρίσκονται στον γήινο ισημερινό. Σήμερα καλύπτουν 13 τετραγωνικά χιλιόμετρα ενώ ο όγκος τους υπολογίζεται σε 0,6 κυβικά χιλιόμετρα. Η δημιουργία των παγετώνων του βουνού, εξαρτάται από τους υγρούς ανέμους που προέρχονται από τη γειτονική πεδιάδα του Αμαζονίου, με αποτέλεσμα οι παγετώνες στο δυτικό τμήμα του βουνού, που “βλέπουν” Αμαζόνιο, να είναι μικρότεροι από αυτούς στο ανατολικό. Οι παγετώνες ξεκινούν στα 4.600 μέτρα στα ανατολικά και στα 5.000 μέτρα στα δυτικά του βουνού, αλλά δεν είναι σταθεροί. Σύμφωνα με αναφορές από τον 18ο και 19ο αιώνα, σε μια περίοδο χαμηλών θερμοκρασιών, γνωστή ως Μικρή Εποχή Παγετώνων, οι παγετώνες κάλυπταν υπερδιπλάσια έκταση, συνολικά 30 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Οι παγετώνες του Κοτοπάξι έχουν μεγάλη οικονομική σημασία, καθώς το νερό που προέρχεται από αυτούς χρησιμοποιείται για την παροχή γλυκού νερού στην πρωτεύουσα για οικιακή και βιομηχανική χρήση.

Εξαίτιας του μεγάλου όγκου των παγετώνων στην κορυφή και του γεγονότος ότι το Κοτοπάξι είναι ενεργό ηφαίστειο που μπορεί να δώσει ισχυρές εκρήξεις, εγκυμονούν αυξημένοι κίνδυνοι από τη ροή μεγάλων σε όγκο λαχάρ. Τα μεγαλύτερα από αυτά είχαν ροές που έφταναν τα 40.000-60.000 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο, και έφτασαν σε απόσταση 325 χιλιόμετρων από το ηφαίστειο! Το τελευταίο μεγάλο λαχάρ παρατηρήθηκε το 1877. Εξαίτιας του μεγάλου εύρους στο μέγεθος των εκρήξεων του Κοτοπάξι, πρέπει να ελεγχούν πολλά διαφορετικά σενάρια σχετικά με τη δημιουργία λαχάρ και τις κατοικημένες περιοχές που κινδυνεύουν από αυτά.

ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: Σε μεγάλο μέρος της γεωλογικής ιστορίας του, το Κοτοπάξι έχει παράγει δύο τύπους εκρήξεων, τις λεγόμενες ανδεσιτικές [εκρήξεις μεσαίου και μικρού μεγέθους] και τις ρυολιθικές [εκρήξεις μεγάλου μεγέθους]. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 4.000 ετών οι εκρήξεις ήταν ανδεσιτικές. Συνολικά έχουν παρατηρηθεί 19 εκρηκτικοί κύκλοι, που τελείωσαν με περιόδους ηρεμίας. Η πρώτη καταγεγραμένη έκρηξη του Κοτοπάξι έλαβε χώρα το 1534, ενώ οι πιο καταστροφικές ήταν το 1744, 1768 και 1877. Κατά τη διάρκεια των εκρήξεων του Κοτοπάξι παράγονται ηφαιστειακή τέφρα, ροές λάβας και λαχάρ. Η ηφαιστειακή τέφρα συνήθως μεταφέρεται δυτικά του ηφαιστείου όπου και κατακάθεται, προκαλώντας προβλήματα στις τοπικές κοινωνίες. Η περιοχή ανάμεσα στις πόλεις Λατακόυνγκα και Ματσάτσι είναι αυτή που δέχεται τη περισσότερη αερομεταφερόμενη τέφρα. Κατά την έκρηξη του 1877 η πόλη του Κίτο συσκοτίστηκε για μια μέρα και η επικαθήμενη τέφρα έφτασε το ένα εκατοστό. Στις ισχυρότερες ρυολιθικές εκρήξεις το ύψος της τέφρας είχε αρκετά εκατοστά πάχος στην περιοχή του Κίτο.

………………………………………………………

1. Ο ανδεσίτης είναι πέτρωμα, το αντίστοιχο έκχυτο (ηφαιστειογενές) του διορίτη. Ο διορίτης, από τα πιο διαδεδομένα πετρώματα μετά τον γρανίτη, είναι πυριγενές πέτρωμα με γρανιτοειδή ιστό.

2. Φουμαρόλες είναι εξερχόμενοι υδρατμοί και διάφορα άλλα αέρια ηφαιστειακής προέλευσης. Οι φουμαρόλες σχηματίζονται σε ηφαιστειογενείς περιοχές με σχεδόν άνυδρο υπέδαφος. Το λιγοστό νερό εξατμίζεται αμέσως και εξέρχεται από το έδαφος με θερμοκρασία από 200° C ως 800° C. Σπάνια οι υδρατμοί περιέχουν και άλλα αέρια, τα οποία κατακάθονται στο σημείο της πηγής και οξειδώνονται ή δίνουν τροφή σε βακτήρια σχηματίζοντας χαρακτηριστικές πολύχρωμες αποχρώσεις.Φουμαρόλες συναντάμε στο ηφαίστειο της Νισύρου.